Ninh Bình ghi dấu ấn trong phát triển chương trình OCOP và du lịch nông thôn

Ninh Bình là một trong hai địa phương đầu tiên trong cả nước có sản phẩm OCOP 5 sao về du lịch nông thôn.

OCOP - đòn bẩy phát triển kinh tế nông thôn bền vững

Ninh Bình, vùng đất hội tụ giữa Di sản, văn hóa và cảnh quan đang ghi dấu ấn đậm nét trong việc triển khai Chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP) gắn với phát triển du lịch nông thôn. Từ lợi thế di sản Tràng An - Hoa Lư, tín ngưỡng thờ Mẫu Nam Định đến văn hóa Đông Sơn của Hà Nam, Ninh Bình sau hợp nhất đã trở thành một “miền di sản mở” với gần 5.000 di tích, hàng chục làng nghề nổi tiếng và hệ thống giao thông liên vùng hiện đại.

Theo UBND tỉnh Ninh Bình, giai đoạn 2021-2025, toàn tỉnh đã có 980 sản phẩm OCOP đạt từ 3 sao trở lên, trong đó 3 sản phẩm đạt 5 sao, 153 sản phẩm đạt 4 sao và 824 sản phẩm đạt 3 sao. 516 chủ thể tham gia chương trình, gồm doanh nghiệp, hợp tác xã và hộ kinh doanh, đã góp phần tạo nên diện mạo kinh tế nông thôn năng động, sáng tạo.

Đáng chú ý, Ninh Bình là một trong hai địa phương đầu tiên trong cả nước có sản phẩm OCOP 5 sao về du lịch nông thôn. Trong đó, mô hình Ecohost Hải Hậu mở ra hướng phát triển mới khi sản phẩm OCOP gắn kết với du lịch cộng đồng và di sản văn hóa.

Nhờ ứng dụng chuyển đổi số trong quản lý và truyền thông, các sản phẩm OCOP được truy xuất nguồn gốc, quảng bá qua mã QR, tham gia hội chợ, sàn thương mại điện tử và trở thành quà tặng du lịch được ưa chuộng. Từ chỗ sản xuất nhỏ lẻ, nhiều chủ thể nay đã tự tin tham gia chuỗi giá trị, mở rộng thị trường, tạo việc làm ổn định cho lao động nông thôn.

Một trong những yếu tố làm nên thành công của Ninh Bình là sự đồng hành sát sao giữa chính quyền và người dân. Thay vì chỉ ban hành chính sách, các cấp, ngành trong tỉnh trực tiếp hướng dẫn, hỗ trợ cơ sở sản xuất từ khâu hoàn thiện quy trình, thiết kế bao bì, ghi nhãn đến xây dựng thương hiệu. Tư duy “cán bộ chủ động đến với dân” đã thực sự thấm sâu vào cách làm của địa phương, giúp người dân tự tin hơn trong phát triển sản phẩm và quản trị kinh doanh.

Trên nền tảng đó, giai đoạn 2026-2030, tỉnh Ninh Bình đặt mục tiêu hoàn thiện cơ chế thống nhất toàn tỉnh, phát triển các sản phẩm gắn vùng nguyên liệu và bản sắc văn hóa; khuyến khích xây dựng sản phẩm OCOP phục vụ du lịch; thúc đẩy chuyển đổi số, đào tạo năng lực marketing, quản lý và quản trị thị trường cho các chủ thể. Việc chuẩn hóa dữ liệu sản phẩm, tăng cường quảng bá, kiểm soát chất lượng sau công nhận sẽ được triển khai song hành, nhằm bảo đảm uy tín, thương hiệu và giá trị bền vững cho sản phẩm OCOP của địa phương.

Du lịch nông thôn - điểm nhấn chiến lược trong xây dựng nông thôn mới

Thành công của Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới tại Ninh Bình là bệ phóng cho sự phát triển du lịch nông thôn. Sự chuyển đổi từ sản xuất nông nghiệp thuần túy sang phát triển kinh tế nông thôn đa giá trị đã hình thành những miền quê đáng sống, vừa giữ gìn bản sắc văn hóa vừa tạo việc làm và sinh kế bền vững.

Ngay từ giai đoạn 2021-2025, cả ba địa phương trước hợp nhất (Nam Định, Hà Nam, Ninh Bình cũ) đều xác định du lịch nông thôn là hướng đi quan trọng, gắn với mục tiêu nâng cao chất lượng nông thôn mới kiểu mẫu. Nhiều mô hình tiêu biểu đã hình thành, trở thành điểm đến nổi bật của vùng đồng bằng sông Hồng.

Tại Nam Định, mô hình Ecohost Hải Hậu, sản phẩm OCOP 5 sao trở thành biểu tượng du lịch cộng đồng ven biển, nơi du khách được hòa mình vào không gian làng quê xanh sạch đẹp, trải nghiệm nghề truyền thống và văn hóa vùng biển. Bên cạnh đó, khu du lịch sinh thái Núi Ngăm (Vụ Bản), Vườn quốc gia Xuân Thủy (Giao Thủy) và Bảo tàng đồng quê đã tạo thành chuỗi điểm đến giáo dục, nghỉ dưỡng và trải nghiệm nông thôn đặc sắc.

Hà Nam lại ghi dấu với mô hình du lịch nông nghiệp công nghệ cao tại Duy Tiên, Bình Lục, Trác Văn, nơi du khách tham quan các trang trại nho, dưa lưới, rau hữu cơ, đồng thời tìm hiểu quy trình sản xuất nông sản sạch. Làng nghề lụa Nha Xá được bảo tồn và phát triển thành điểm dừng chân văn hóa, nơi du khách có thể tự tay dệt những tấm lụa truyền thống.

Ninh Bình (cũ) khai thác hiệu quả lợi thế di sản Tràng An - Bái Đính - Hang Múa, phát triển du lịch tâm linh, sinh thái và cộng đồng. Ba mô hình Hang Múa (Hoa Lư), Vân Long (Gia Viễn) và Quèn Thờ (Tam Điệp) được công nhận là sản phẩm OCOP dịch vụ, góp phần khẳng định thương hiệu du lịch nông thôn, thu hút dòng khách chất lượng cao, đồng thời tạo động lực cho cộng đồng phát triển.

Từ thực tiễn đó, Ninh Bình đã hình thành công thức phát triển riêng: lấy nông thôn mới làm nền tảng hạ tầng, lấy OCOP làm công cụ nâng tầm sản phẩm, và lấy văn hóa, sinh thái làm linh hồn của du lịch. Cách làm này giúp du lịch nông thôn trở thành động lực kinh tế, gia tăng giá trị di sản, bảo tồn làng nghề và nâng cao thu nhập cho người dân.

Hướng tới giai đoạn 2026-2030, tỉnh tiếp tục coi du lịch nông thôn là hướng đi chiến lược. Trọng tâm là phát triển sản phẩm gắn với di sản Tràng An, Cố đô Hoa Lư, Đền Trần, tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ và các lễ hội truyền thống; hỗ trợ xây dựng tour trải nghiệm “một ngày làm nghệ nhân” tại các làng nghề nổi tiếng như Tống Xá, Văn Lâm, Cát Đằng, Nha Xá, Ngọc Động. Đồng thời, tỉnh chú trọng xây dựng mô hình du lịch cộng đồng ở các vùng quê kiểu mẫu sáng, xanh, sạch, đẹp, phát triển sản phẩm nông nghiệp công nghệ cao gắn với trải nghiệm du khách.

Bên cạnh đó, chuyển đổi số được xác định là hướng đi then chốt. Các điểm du lịch nông thôn và sản phẩm OCOP sẽ được tích hợp trên bản đồ số, giới thiệu qua mã QR và sàn thương mại điện tử. Công tác đào tạo nguồn nhân lực được tăng cường, giúp người dân nắm vững kỹ năng phục vụ, quản lý và truyền thông, trở thành chủ thể trong phát triển du lịch.

Sự liên kết vùng giữa Ninh Bình với các tỉnh đồng bằng sông Hồng sẽ mở ra cơ hội phát triển bền vững, hình thành chuỗi du lịch “miền di sản - miền quê đáng sống”. Đây cũng là bước đi cụ thể hiện thực hóa mục tiêu đưa Ninh Bình trở thành trung tâm du lịch văn hóa, sinh thái của khu vực phía Bắc.

Với kết quả đã đạt được, Ninh Bình đang từng bước khẳng định kinh nghiệm quý báu trong phát triển du lịch nông thôn gắn với xây dựng nông thôn mới: phát huy giá trị di sản, khơi dậy sức sáng tạo của cộng đồng, gắn kết hài hòa giữa bảo tồn và phát triển. Những miền quê trù phú, xanh sạch và thấm đẫm văn hóa hôm nay chính là nền tảng để Ninh Bình vững bước trên hành trình trở thành điểm sáng của kinh tế nông thôn Việt Nam trong kỷ nguyên mới.

Minh Thắng