Ninh Bình quyết liệt triển khai nhiều biện pháp cùng cả nước gỡ bỏ cảnh báo 'thẻ vàng' của EC

(Bài 1): Ngư dân đối diện với khó khăn từ cảnh báo “thẻ vàng” của EC

Với gần 90km đường bờ biển, Ninh Bình xác định khai thác và nuôi trồng thủy sản là ngành kinh tế trọng điểm trong cơ cấu nông nghiệp của tỉnh. Chính vì vậy, việc EC áp “thẻ vàng” từ năm 2017 là một thách thức lớn, ảnh hưởng đáng kể đến sinh kế của các ngư dân và ngành ngư nghiệp của tỉnh.

Ngành kinh tế trọng điểm bị ảnh hưởng mạnh

Ông Nguyễn Sinh Tiến, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT) tỉnh Ninh Bình cho biết: “Việc EC áp “thẻ vàng” từ năm 2017 là một thách thức lớn đối với ngành thủy sản Việt Nam nói chung và Ninh Bình nói riêng. Nhiều lô hàng bị chậm thông quan, thậm chí trả lại. Chi phí phát sinh tăng khiến giá trị kinh tế hải sản giảm, ảnh hưởng nghiêm trọng đến thu nhập của ngư dân và uy tín quốc gia trên trường quốc tế”.

Là ngành kinh tế trọng điểm trong cơ cấu nông nghiệp, hàng năm, sản lượng thủy sản toàn tỉnh Ninh Bình đạt trên 300 nghìn tấn, giá trị hơn 10 nghìn tỷ đồng, chiếm khoảng 22% cơ cấu nội ngành nông - lâm - thủy sản; riêng khai thác mỗi năm đạt 70 nghìn tấn, tạo việc làm cho hàng chục nghìn lao động ven biển. Từ đầu năm 2025 đến cuối tháng 9/2025, tổng sản lượng khai thác thủy sản của tỉnh ước đạt 53.400 tấn đạt 76,04% kế hoạch, trong đó khai thác biển đạt 47.610 tấn, khai thác nội địa đạt 5.790 tấn…

Tuy nhiên, khi bị áp “thẻ vàng”, nhiều hộ ngư dân rơi vào cảnh lao đao khi hải sản xuất khẩu gặp khó, giá thu mua trong nước giảm mạnh. Các chủ tàu phải bảo đảm thực hiện đúng các quy định về duy trì thiết bị giám sát hành trình, hồ sơ chứng nhận nguồn gốc, kiểm tra thủ tục cập cảng - rời cảng, trong khi trình độ, nhận thức của một bộ phận ngư dân còn hạn chế. Anh Nguyễn Văn Tịnh, một ngư dân chia sẻ, trước đây, việc cập cảng - rời cảng ít bị kiểm soát, nay phải tuân thủ nghiêm quy trình, báo trước cho cảng, hoàn thiện sổ nhật ký khai thác, trình đủ giấy phép và chứng từ.

Ngư dân xã Hải Xuân, tỉnh Ninh Bình tích cực chuẩn bị ngư lưới cụ và hoàn thiện các thủ tục pháp lý theo quy định để ra khơi khai thác hải sản bảo đảm đúng quy định, góp phần chống khai thác IUU.

Ông Bùi Xuân Trường, Trưởng đoàn khai thác hải sản xã Giao Hưng phản ánh, ngư dân đang đối diện nhiều khó khăn, cần được các cấp chính quyền tháo gỡ. “Hàng tháng các chủ tàu trả tiền thuê dịch vụ nhà mạng đầy đủ là 385 nghìn đồng/tháng, khi bị phạt các tàu mới vỡ lẽ bị mất tín hiệu. Ngư dân đề nghị các cấp chính quyền vào cuộc để làm rõ trách nhiệm của các đơn vị cung cấp thiết bị cũng như bảo đảm chất lượng kỹ thuật máy giám sát hành trình để ngư dân mua sắm phục vụ sản xuất sau này”, ông Trường nói.

Theo thống kê của Sở NN&MT Ninh Bình, thời gian qua, các chủ tàu cá và thuyền trưởng tại Ninh Bình vẫn còn mắc một số lỗi vi phạm theo khuyến cáo của EC như mất kết nối thiết bị giám sát hành trình (VMS) trên 6 giờ khi hoạt động trên biển; một số tàu chưa thực hiện cập cảng chỉ định; nhật ký và báo cáo khai thác chưa đầy đủ, đúng quy định, thiếu chính xác; việc giám sát sản lượng qua các bến cá tư nhân, truyền thống chưa đồng bộ…

Những tín hiệu tích cực

Thực tế cho thấy, khi thị trường EU - vốn là thị trường xuất khẩu quan trọng bị thu hẹp, giá hải sản của Việt Nam giảm từ 10 - 20%, kéo theo thu nhập ngư dân sụt giảm mạnh. Nhiều hộ phải tạm ngừng hoạt động do chi phí cao, nhất là chi phí duy trì hoạt động của thiết bị VMS, nhiên liệu và thủ tục hành chính mới. “Hiện nay, các tàu ra khơi đều phải lo thiết bị, giấy tờ, báo cáo… nhưng chúng tôi hiểu đó là trách nhiệm chung để nghề cá được bền vững. Chỉ khi “thẻ vàng” của EC được gỡ thì giá hải sản mới ổn định, đầu ra thuận lợi hơn”, ngư dân Nguyễn Văn Phương ở xã Kim Đông chia sẻ.

Nhận diện rõ những khó khăn, tồn tại của ngư dân và ngành thủy sản, tỉnh Ninh Bình đã xác định rõ, việc gỡ bỏ cảnh báo “thẻ vàng” của EC không chỉ là nhiệm vụ của ngành thủy sản, mà là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị. Từ các sở, ngành chức năng đến chính quyền cấp xã, lực lượng Biên phòng, Công an, Ban Quản lý Cảng cá đều phải vào cuộc.

Ông Trần Anh Dũng, Phó Chủ tịch UBND tỉnh, Phó Trưởng Ban Chỉ đạo về IUU tỉnh Ninh Bình cho biết: “Việc vận hành, xây dựng cơ chế, chính sách được tỉnh thực hiện nghiêm túc, quyết liệt, đúng quy định, tạo thuận lợi để các cấp, ngành, địa phương triển khai thực hiện đồng bộ các biện pháp chống khai thác IUU”. Nhờ cơ chế, chính sách và chỉ đạo kịp thời của tỉnh, việc rà soát, kiểm soát đội tàu cá, cập nhật cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia (Vnfishbase), giám sát hành trình VMS, kiểm tra nhật ký khai thác được thực hiện đồng bộ, từng bước giúp ngư dân nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật.

Nhiều đợt cao điểm kiểm tra, xử lý vi phạm IUU được triển khai mạnh mẽ, tạo chuyển biến rõ rệt trong quản lý nghề cá. Ông Trần Đức Đông, Phó Trưởng Văn phòng đại diện kiểm tra, kiểm soát nghề cá thuộc Sở NN&MT tỉnh Ninh Bình cho biết, các lỗi vi phạm đã giảm đáng kể so với trước. Nhiều ngư dân đã nhận thức được tầm quan trọng của việc bật thiết bị giám sát hành trình 24/24 giờ, ghi chép đầy đủ nhật ký và chỉ khai thác trong vùng biển cho phép.

Ngư dân tỉnh Ninh Bình thực hiện khai báo trên phần mềm điện tử tại Văn phòng đại diện kiểm tra, kiểm soát nghề cá tại cảng cá Ninh Cơ, xã Hải Thịnh.

Những kiến nghị của ngư dân về chất lượng thiết bị giám sát hành trình không bảo đảm, trách nhiệm của đơn vị cung cấp mạng cũng đã được các cấp chính quyền ghi nhận, Chi cục Thủy sản - Kiểm ngư đã báo cáo đến UBND tỉnh Ninh Bình và có văn bản gửi các đơn vị cung cấp thiết bị đề nghị hợp tác để cùng tháo gỡ cho ngư dân. “Đây là tín hiệu tích cực, cho thấy công tác quản lý IUU giữa chính quyền và ngư dân bước đầu có hiệu quả”, ông Đông khẳng định.

“Thẻ vàng” của EC không chỉ là lời cảnh báo mà còn là cơ hội để ngành thủy sản Việt Nam nói chung và Ninh Bình nhìn lại, điều chỉnh phương thức khai thác theo hướng minh bạch, đúng quy định của Việt Nam và thông lệ quốc tế. Những khó khăn trước mắt sẽ là động lực để từng chủ tàu, thuyền trưởng, chủ máy và mỗi ngư dân tham gia sản xuất trên biển nâng cao ý thức, trách nhiệm trong việc chấp hành quy định khai thác hải sản để cùng với các cấp chính quyền xây dựng một nghề cá có trách nhiệm, bền vững vì lợi ích lâu dài của cộng đồng và uy tín quốc gia.

(Còn tiếp)

Quốc Khải - Hải Anh