Ninh Thuận phát hiện 3 loài thực vật mới tại Vườn Quốc gia Núi Chúa

Loài thực vật Sầm cuống dài, một trong ba loài mới phát hiện tại Vườn Quốc gia Núi Chúa, xã Vĩnh Hải, huyện Ninh Hải, tỉnh Ninh Thuận. (Ảnh: Do Vườn Quốc gia Núi Chúa cung cấp)

Ba loài thực vật mới, gồm: Sầm cuống dài (tên khoa học là Memecylon longipedunculatum Tagane, V.S.Dang & Nuraliev), Diệp hạ châu Núi Chúa (Nymphanthus adenophorus Tk.Yamam., Tagane & V.S.Dang) và Lòng mức Núi Chúa (Wrightia nuichuaensis Tagane & V.S.Dang).

Theo ông Trần Văn Tiếp, loài thực vật Sầm cuống dài, thuộc họ Mua (Melastomataceae) là loài cây gỗ nhỏ, cao đến 5m, lá mọc đối, phiến lá nhỏ, dày, hơi mọng, đỉnh tù hoặc đôi khi có khía lõm, gân giữa hơi nổi ở mặt dưới, có hoa nhỏ, màu tím xanh, mọc thành cụm chùm xim ở đầu cành hoặc nách lá; đài hình chuông, cánh hoa hình tam giác rộng, đầu nhọn; quả mọng, hình cầu, khi chín có màu tím đen.

Loài thực vật Sầm cuống dài. (Ảnh: Do Vườn Quốc gia Núi Chúa cung cấp)

Loài thực vật này có nhiều điểm tương đồng với loài M. chevalieri phân bố ở Campuchia, Lào và Việt Nam. Tuy nhiên, điểm khác biệt của loài mới là cuống và cánh hoa dài hơn, lá nhỏ hơn và quả hình cầu.

Loài Diệp hạ châu Núi Chúa, thuộc họ Diệp hạ châu (Phyllanthaceae) là loài cây bụi thấp, mọc bò, đơn tính cùng gốc; cành có màu nâu đỏ, lá mọc so le, phiến lá hình trứng ngược đến hình elip rộng, đôi khi gần tròn, có màu đỏ xám khi còn non, chuyển sang xanh khi trưởng thành. Hoa mọc ở nách lá, đơn tính; hoa đực mọc đơn lẻ hoặc theo bó, màu hồng đến đỏ tía; hoa cái mọc đơn lẻ, có màu đỏ tía. Quả nang, gần hình cầu, màu đỏ tía, nhẵn.

Loài thực vật Diệp hạ châu Núi Chúa. (Ảnh: Do Vườn Quốc gia Núi Chúa cung cấp)

Loài này có đặc điểm hình thái giống với N. pireyi - loài đặc hữu của Việt Nam và N. nanellus - loài đặc hữu của Trung Quốc, nhưng điểm khác biệt là cành mang hoa ngắn hơn, số lá ít hơn, phiến lá lớn hơn, cuống hoa đực dài hơn và hoa cái có đĩa hoa dạng nếp gấp nhiều lớp.

Loài Lòng mức Núi Chúa, thuộc họ Trúc đào (Apocynaceae) là cây bụi cao khoảng 3m, thân nhẵn có nhựa mủ màu trắng; cành non nâu vàng đến nâu đỏ, bóng, cành già chuyển xám với đốm sần nhỏ. Lá mọc đối, hình elip thon dài hoặc elip ngược, mặt trên xanh vàng sẫm, mặt dưới nâu vàng xỉn, cả 2 mặt nhẵn bóng. Cụm hoa mọc đầu cành, dạng xim, mang từ 3 đến 13 hoa, cuống hoa rủ khi nở; đài hoa màu xanh, 5 thùy thuôn nhọn, mép có lông tơ ngắn; tràng hoa cam, đỏ; thùy hình trứng rộng, mép hơi uốn cong và ngược khi nở hoàn toàn, mặt ngoài có lớp hạt nhỏ đặc trưng.

Loài thực vật Lòng mức Núi Chúa. (Ảnh: Do Vườn Quốc gia Núi Chúa cung cấp)

Với đặc điểm hoa có cam, đỏ; tràng xoắn trái; nhị đính cao trong ống tràng và vòng phụ đơn giản, loài này dễ phân biệt với các loài khác trong chi Wrightia.

Ba loài thực vật mới được phát hiện đều có phạm vi phân bố hẹp, chủ yếu giới hạn trong khu vực Vườn Quốc gia Núi Chúa, một trong những vùng sinh thái quan trọng của Việt Nam.

Riêng loài Sầm cuống dài còn được tìm thấy ở đảo Hòn Tre (Khánh Hòa), nơi có hệ sinh thái ven biển đặc trưng. Loài này thường mọc ở độ cao dưới 200m, trong rừng thưa ven biển trên nền đất pha cát hoặc đá ong nghèo dinh dưỡng, chịu ảnh hưởng bởi điều kiện khô hạn và môi trường biển.

Loài Diệp hạ châu Núi Chúa và Lòng mức Núi Chúa hiện chỉ được ghi nhận tại Vườn Quốc gia Núi Chúa. Cả hai loài này đều được đề xuất đưa vào danh mục cần bảo tồn theo tiêu chí của Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN) (2024).

Đến nay, Vườn Quốc gia Núi Chúa đã ghi nhận 1.514 loài thuộc 596 chi của 147 họ thực vật có mạch. Trong đó, có nhiều loài mới đã được mô tả từ sau năm 2000 bởi các nhà thực vật học trong nước và quốc tế.

Ông Trần Văn Tiếp cho biết thêm: “Do phạm vi phân bố hẹp, các loài mới này đang đối mặt với nguy cơ bị đe dọa nghiêm trọng. Vì vậy, việc nghiên cứu sâu hơn về sinh thái, phân bố và xây dựng các biện pháp bảo tồn kịp thời là cấp thiết, nhằm không chỉ bảo vệ các loài mới mà còn cho cả những loài thực vật quý hiếm hiện có trước tác động của môi trường và con người".

NGUYỄN TRUNG