Nỗ lực chuyển đổi năng lượng xanh, phát triển bền vững

Dự án Nhà máy điện gió tại Gia Lai. (Ảnh: VÕ VIỆT)

Tuy nhiên, thị trường này hiện vẫn còn nhiều bất cập, cần sớm được tháo gỡ, điều chỉnh, bổ sung nhằm giúp người dân và doanh nghiệp dễ tiếp cận hơn với năng lượng sạch.

Địa phương doanh nghiệp rất quan tâm

Chính sách phát triển điện mặt trời áp mái được cụ thể hóa bằng Nghị quyết số 70-NQ/TW, ngày 20/8/2025 của Bộ Chính trị về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Nghị quyết đề ra mục tiêu đến năm 2030, tổng công suất các nguồn điện đạt khoảng 183-236 GW hoặc cao hơn tùy thuộc vào nhu cầu thực tế. Cùng với đó, các Nghị định số 57/2025/NĐ-CP, ngày 3/3/2025 quy định cơ chế mua, bán điện trực tiếp giữa đơn vị phát điện năng lượng tái tạo và khách hàng sử dụng điện lớn; Nghị định số 58/2025/NĐ-CP, ngày 3/3/2025 của Chính phủ Quy định chi tiết một số điều của Luật Điện lực về phát triển điện năng lượng tái tạo, điện năng lượng mới;… Đây là các chính sách quan trọng, mở ra dư địa mới cho thị trường điện năng lượng tái tạo và thị trường mua, bán điện trực tiếp.

Phó Trưởng phòng, Phòng Quản lý năng lượng Sở Công thương Thành phố Hồ Chí Minh Trần Minh Hóa cho biết: Là đô thị lớn nhất cả nước, lượng điện tiêu thụ phục vụ cho sinh hoạt, sản xuất, kinh doanh của thành phố rất lớn. Với tiềm năng đó, tốc độ tăng trưởng của điện năng lượng tái tạo sẽ đạt từ 20%/năm trở lên trong giai đoạn tới. Thành phố ưu tiên phát triển năng lượng tái tạo để thay thế các năng lượng hóa thạch. Trong đó, tập trung phát triển điện rác, điện sinh khối, điện mặt trời,… Ngoài ra, nguồn điện gió cũng được quan tâm từ các dự án gần bờ và điện gió ngoài khơi. Theo khảo sát, thành phố là địa phương có nhiều thuận lợi khi có số giờ nắng cao, từ 1.400 đến 1.700 giờ/năm, tốc độ gió khu vực biển là 8 đến 10m/giây, thuận lợi cho phát triển các dự án điện gió, điện mặt trời. Với số lượng doanh nghiệp lớn, nhu cầu lắp điện mặt trời mái nhà được nhiều doanh nghiệp quan tâm.

Tại tỉnh Đồng Nai, địa phương có hàng chục nghìn doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp FDI đang hoạt động cho nên nhu cầu về năng lượng xanh, sạch lớn. Đây là địa phương có nhu cầu sử dụng điện năng lớn với hơn 21 tỷ kWh (kế hoạch năm 2025)...

Một doanh nghiệp tại phường Bình Tân, Thành phố Hồ Chí Minh lắp đặt hệ thống điện mặt trời mái nhà để phục vụ nhu cầu sản xuất hằng ngày.

Mặc dù, chính sách về phát triển điện năng lượng tái tạo đã được Trung ương quan tâm, chỉ đạo, cụ thể hóa bằng nhiều chính sách cụ thể nhưng việc hiện thực hóa mục tiêu này vẫn khiến nhiều địa phương, doanh nghiệp tâm tư. Bà Trần Thủy Tiên, Giám đốc Phát triển thị trường và Đối ngoại, Công ty Constant Energy Việt Nam cho biết: Chính sách mua, bán điện trực tiếp giữa nhà đầu tư và doanh nghiệp chưa có hành lang pháp lý đầy đủ, nhất là về cơ chế định giá, thời hạn hợp đồng và xử lý rủi ro khi thị trường biến động. Bà Tiên nêu cụ thể: Về quy định giá điện, Nghị định số 57/2025/NĐ-CP ngày 3/3/2025 của Chính phủ Quy định cơ chế mua, bán điện trực tiếp giữa đơn vị phát điện năng lượng tái tạo và khách hàng sử dụng điện lớn, cho phép các bên tự thỏa thuận. Tuy nhiên Luật Điện lực lại quy định mức giá này không được vượt trần khung giá phát điện của từng loại nguồn. Đến nay, các nhà đầu tư vẫn đang lấy giá bán lẻ điện hiện hành để làm căn cứ thương lượng. Nghị định 57 cũng quy định, đơn vị cấp điện cần thực hiện việc xin cấp giấy chứng nhận hoạt động điện lực cho cơ quan chuyên môn do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh ủy quyền cho cơ quan chức năng thực hiện nhưng cụ thể là đơn vị nào thực hiện, thực hiện như thế nào cũng chưa được hướng dẫn cụ thể.

Tháo gỡ nhiều nút thắt

Là một chính sách lớn, quan trọng nhằm bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia; đồng thời, đóng vai trò quan trọng trong xu hướng chuyển đổi năng lượng xanh, nhưng quá trình triển khai, một số chính sách về năng lượng tái tạo vẫn chưa phù hợp với thực tiễn, nhu cầu của người dân, doanh nghiệp.

Phó Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam Võ Tấn Thành cho rằng: Nhiều nhà đầu tư, doanh nghiệp phản ánh, thủ tục hành chính trong quá trình triển khai chính sách vẫn còn phức tạp, kéo dài; khung pháp lý cho cơ chế mua, bán điện trực tiếp còn thiếu rõ ràng, gây khó khăn cho doanh nghiệp muốn mua điện trực tiếp từ các dự án năng lượng tái tạo. Quá trình sử dụng, doanh nghiệp còn lúng túng trong việc kết hợp nhiều nguồn điện, nhất là tận dụng điện mặt trời áp mái song song với hệ thống lưới điện quốc gia. Các chính sách khuyến khích phát triển năng lượng mới, năng lượng tái tạo dù đã ban hành nhưng quá trình thực hiện vẫn chưa thật sự đi vào cuộc sống, khiến doanh nghiệp khó tận dụng hiệu quả;… Những điều này đã làm chậm lại quá trình xanh hóa sản xuất, thậm chí làm giảm sức cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Phó Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng sạch Việt Nam Nguyễn Xuân Quy cho biết: Doanh nghiệp vừa và nhỏ hiện chiếm tới 97% tổng số doanh nghiệp, đóng góp 45% GDP và 60% việc làm, họ có nhu cầu sử dụng năng lượng sạch với giá cả cạnh tranh nhất nhưng khối này đang vướng những bất cập xuất phát từ chính hai Nghị định 57 và 58. Theo đó, Nghị định 57 quy định điều kiện chỉ doanh nghiệp tiêu thụ lượng điện lớn mới có thể tham gia cơ chế mua bán điện trực tiếp. Tuy nhiên, khi áp dụng Nghị định 58, các doanh nghiệp nhỏ và vừa cũng gặp nhiều khó khăn nếu muốn tham gia và áp dụng mô hình tự sản tự tiêu, nhất là chi phí đầu tư. Đây là một thiệt thòi rất lớn cho các doanh nghiệp. Thậm chí, để tiếp cận thị trường năng lượng tái tạo nhiều tiềm năng này, nhiều doanh nghiệp đã tự tìm các giải pháp đầy rủi ro cao trên thị trường. Các chuyên gia khuyến cáo: Nguyên nhân lớn nhất dẫn đến tình trạng này là vướng mắc về hành lang pháp lý, thủ tục hành chính, cơ chế đấu nối, giao kết hợp đồng vẫn chưa được giải quyết thỏa đáng.

Ông Trần Huỳnh Ngọc, Phó Giám đốc Trung tâm Đào tạo và Nghiên cứu phát triển thuộc Công ty cổ phần Tư vấn Xây dựng Điện 2 cho biết: Cơ chế mua, bán điện trực tiếp ra đời mang lại nhiều lợi ích giúp phát triển nguồn năng lượng tái tạo cho quốc gia, hướng tới thị trường bán lẻ điện cạnh tranh; giúp doanh nghiệp đáp ứng xu hướng phát triển xanh, tiết kiệm chi phí,… Những bất cập hiện nay đặt ra yêu cầu cơ quan quản lý sớm hoàn thiện bộ khung pháp lý, ban hành các quy định cụ thể, tháo gỡ vướng mắc để sớm triển khai được cơ chế mua, bán điện trực tiếp, sớm tiến tới thị trường điện bán lẻ cạnh tranh. Làm tốt điều này sẽ thúc đẩy nhanh hơn xu hướng phát triển năng lượng xanh trong các khu công nghiệp nói riêng và cả nước nói chung. Đại diện nhiều doanh nghiệp chia sẻ: Rất mong sớm có thị trường bán lẻ điện cạnh tranh để được lựa chọn nhà cung cấp. Tại các doanh nghiệp, khu công nghiệp cần lắp đặt điện mặt trời mái nhà để giảm chi phí điện sản xuất và đáp ứng tiêu chuẩn ESG. Ngoài ra, các hộ gia đình có nhu cầu từ nguồn điện này. Bởi đây là cách tối ưu nhất giúp người dân tiết kiệm được chi phí.

QUANG QUÝ