Nội địa hóa ngành ô tô với nền kinh tế độc lập, tự chủ

Các khách mời tham dự Tọa đàm. Ảnh: Minh Khôi

Triển khai thực hiện Chiến lược phát triển ngành công nghiệp ô tô Việt Nam đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2035 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt và với những chính sách không ngừng được tạo lập, bổ sung, hoàn thiện, trong hơn 10 năm qua, ngành công nghiệp sản xuất ô tô Việt Nam đạt được những kết quả tích cực, rất đáng ghi nhận nhưng xét về tổng thể, vẫn còn chưa được như kỳ vọng và mong muốn.

GS.TS. Hoàng Văn Cường, đại biểu Quốc hội thành phố Hà Nội, Phó Chủ tịch Hội đồng giáo sư Nhà nước chia sẻ ý kiến tại Tọa đàm. Ảnh: Minh Khôi

Những hạn chế lớn nhất của ngành công nghiệp sản xuất ô tô Việt Nam phải kể đến là tỷ lệ nội địa hóa còn thấp, vẫn phụ thuộc lớn vào linh kiện nhập khẩu. Mỗi năm, ngành ô tô tiêu tốn gần 10 tỷ USD cho việc nhập khẩu linh kiện; tính cạnh tranh của sản phẩm xuất khẩu còn yếu, manh nha… Điều này dẫn tới mất cân bằng cán cân thương mại, thiếu hụt giá trị gia tăng trong nước, không tạo được chuỗi cung ứng nội địa và nhất là không tích lũy được năng lực sản xuất công nghệ cao, ngoại tệ bị chảy ra nước ngoài…

Tại tọa đàm, các đại biểu cho rằng, tỷ lệ nội địa hóa thấp có rất nhiều nguyên nhân. Trước hết là do sản lượng thấp nên việc đầu tư để sinh lãi là rất khó. Thứ hai, các hãng đã có sẵn hệ sinh thái và hệ thống vận hành hiệu quả, việc tách ra khỏi hệ thống đó không hề dễ dàng. Ngoài ra, vẫn còn vấn đề liên quan đến chính sách thuế. Trong khi đó, chúng ta lại chưa giám sát được lộ trình nội địa hóa.

TS. Ngô Nhật Thái, chuyên gia có hơn 30 năm kinh nghiệm trong ngành sản xuất ô tô. Ảnh: Minh Khôi

GS.TS Hoàng Văn Cường cho biết, lâu nay chúng ta vẫn đặt nặng vào thuế, trong khi những công cụ quan trọng khác như điều tiết thị phần, cam kết nội địa hóa, hỗ trợ doanh nghiệp Việt, yêu cầu liên doanh, chuyển giao công nghệ và rào cản kỹ thuật lại chưa được quan tâm đúng mức. Kết quả chưa như mong muốn là điều dễ hiểu.

TS. Nguyễn Văn Hội, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược, chính sách công thương - Bộ Công Thương phát biểu ý kiến tại Tọa đàm. Ảnh: Minh Khôi

Theo TS. Nguyễn Văn Hội, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược, chính sách công thương (Bộ Công Thương) chúng ta cần chính sách đột phá về khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo để phát triển tất cả ngành công nghiệp phụ trợ của ngành công nghiệp ô tô. Phải xây dựng các trung tâm hỗ trợ công nghiệp ô tô và công nghiệp phụ trợ có quy mô lớn, tập trung, đủ năng lực cạnh tranh toàn cầu. Do thị trường trong nước còn nhỏ, nếu chỉ phục vụ các hãng tại Việt Nam sẽ không đủ quy mô để phát triển. Vì vậy, cần hỗ trợ mạnh mẽ doanh nghiệp Việt tham gia sản xuất trong toàn bộ chuỗi giá trị công nghiệp phụ trợ ô tô, không chỉ cung cấp cho nhà đầu tư nước ngoài trong nước mà còn phải vươn ra chuỗi toàn cầu.

Cần hướng tới xuất khẩu linh kiện ô tô, thay vì chỉ tập trung vào xuất khẩu ô tô. Với đột phá về khoa học công nghệ và kinh nghiệm của doanh nghiệp, Việt Nam hoàn toàn có thể sản xuất đầy đủ các sản phẩm công nghiệp phụ trợ như khung sườn, vỏ, đèn, xi nhan, truyền động, hệ thống bánh lái… Tuy nhiên, để làm được điều này, phải đổi mới công nghệ, vượt lên các mô hình và tiêu chuẩn cũ đã làm.

Một yếu tố then chốt được các đại biểu chỉ ra là phải xây dựng hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn rất cụ thể cho ngành công nghiệp Việt Nam, đặc biệt trong các lĩnh vực như pin, ắc quy, trạm sạc, bulong, ốc vít… Bên cạnh những chính sách ưu đãi hiện có, cần ban hành các cơ chế chính sách đủ mạnh hơn nữa, đặc biệt là Luật Phát triển công nghiệp trọng điểm đã được Quốc hội đưa vào kế hoạch thảo luận, thông qua trong giai đoạn tới. Đây sẽ là nền tảng quan trọng để thúc đẩy nội địa hóa ngành công nghiệp ô tô và tăng năng lực cạnh tranh của công nghiệp Việt Nam…

Trần Tâm