Nỗi trăn trở của luật gia trong hành trình 10 năm bền bỉ mang pháp luật đến người nghèo

"Hạt giống" nảy mầm từ một vụ việc nhỏ

Giữa những ngày se lạnh của tháng 11, chúng tôi gặp Luật gia Hà Huy Từ - Giám đốc Trung tâm Tư vấn pháp luật cho người nghèo và Phát triển cộng đồng (trực thuộc Hội Luật gia Việt Nam) khi ông đang tất bật chuẩn bị cho chuyến công tác lên vùng cao Lào Cai.

Trong căn phòng làm việc nhỏ, cũ kỹ nhưng ấm cúng tại số 4 phố Nguyễn Thượng Hiền (Hà Nội), ông tỉ mỉ kiểm tra, chuẩn bị hành trang cẩn thận từng chút một. Suốt 10 năm qua, đôi chân ông vẫn đều đặn băng đèo, vượt núi để mang tri thức pháp luật đến với những người chưa có cơ hội tiếp cận.

Ông tâm sự, đi đến đâu cũng thấy thương người dân vùng cao, những người nghèo, yếu thế giữa vô vàn khó khăn về địa lý, kinh tế và cả khoảng cách tri thức về pháp lý.

Suốt 10 năm gắn bó với Trung tâm, Luật gia Hà Huy Từ thường chất chứ suy tư, trăn trở về hành trình mang công lý tới người người nghèo.

Ông Từ kể, năm nay vừa tròn 10 năm ông rời bỏ công việc đang rất ổn định của một luật sư để "khoác lên mình tấm áo luật gia". Bước ngoặt ấy bắt đầu từ năm 2009, khi ông bảo vệ cho một gia đình nghèo trong vụ tranh chấp đất đai ở huyện Đông Anh (cũ), Hà Nội.

Họ nghèo và kiến thức pháp luật thiếu hụt đến mức phiếu thu là một chứng cứ quan trọng đã nhàu nát vì không biết cách giữ gìn. Nhìn tờ giấy sắp không còn nhận ra, ông cảm thấy nhói lòng. Không phải vì khó khăn pháp lý, mà vì cảm giác bất lực khi người dân quá thiệt thòi chỉ vì họ không biết luật.

Trong những năm hành nghề, ông càng chứng kiến nhiều hơn cảnh người nghèo thua thiệt, người yếu thế rụt rè, ngại va chạm pháp luật; kỹ năng lưu giữ hồ sơ, chứng cứ gần như bằng không. "Hạt giống" về mong muốn làm điều gì đó cho họ cứ thế nảy mầm, lớn dần.

Hình ảnh những phụ nữ dân tộc thiểu số tại địa bàn xã Thanh Nưa (tỉnh Điện Biên) tham dự hội nghị tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật do Trung tâm Tư vấn pháp luật cho người nghèo và Phát triển cộng đồng tổ chức.

Khi biết Trung tâm Tư vấn pháp luật cho người nghèo và Phát triển cộng đồng có nhiệm vụ hỗ trợ đối tượng yếu thế, ông quyết định rẽ hướng. Từ đây, hành trình rong ruổi khắp vùng sâu, vùng xa, tới với người nghèo của ông bắt đầu.

Gió núi, đường đèo, bản nghèo, những chuyến xe xuyên đêm trở thành "người bạn đồng hành" quen thuộc của ông Từ và Trung tâm suốt bao năm.

Với phương châm "vì người nghèo" nên các dịch vụ của Trung tâm hầu hết là miễn phí, nguồn lực hạn chế nên ông và đồng nghiệp phải tìm tài trợ, tự khảo sát từng địa phương, xác định vấn đề nổi cộm, từ đó tìm cách truyền đạt dễ hiểu nhất cho bà con.

Niềm vui xen lẫn trăn trở

Luật gia Từ chia sẻ, mỗi chuyến công tác là niềm vui to lớn khi được nhìn thấy bà con háo hức lắng nghe, được giải đáp những điều họ trăn trở lâu nay. Nhưng niềm vui ít khi trọn vẹn.

Có lần, tại huyện Phúc Thọ (cũ), khi kết thúc buổi tuyên truyền về phòng chống lừa đảo trên mạng là vấn nạn đang khiến bao gia đình kiệt quệ, bỗng có một người đàn ông trung tuổi tiến lại gần ông, nói trong nghẹn ngào: "Giá như chúng tôi được nghe đoàn sớm hơn thì gia đình tôi đã không bị lừa".

Câu nói ấy theo ông Từ suốt nhiều năm, để lại một nỗi day dứt khó nguôi, nhất là khi những năm gần đây các vụ lừa đảo trên mạng ngày càng phức tạp, khiến nhiều gia đình nghèo rơi vào cảnh nợ nần. Do đó, Trung tâm của ông càng quyết tâm tăng cường công tác tuyên truyền để giúp bà con phòng ngừa tội phạm lừa đảo và xác định đây là nhiệm vụ quan trọng.

Hình ảnh Trung tâm Tư vấn pháp luật cho người nghèo và Phát triển cộng đồng tư vấn pháp luật miễn phí cho người dân tại xã Yên Bình, tỉnh Lào Cai.

Theo ông Từ, kiến thức pháp luật của người nghèo còn nhiều hạn chế, đặc biệt là các lĩnh vực mới như: An ninh mạng, vay tín dụng, môi giới việc làm, đất đai… Nếu chỉ truyền đạt theo điều luật, bà con sẽ không thể tiếp thu.

Vì vậy, ông luôn cố gắng đơn giản hóa nội dung, kể chuyện thật từ địa phương, đưa ra tình huống gần gũi để bà con dễ hình dung. Trước mỗi đợt tập huấn, Trung tâm đều khảo sát mức độ hiểu biết của người dân để điều chỉnh bài giảng sao cho phù hợp. "Luật phải được truyền đạt theo cách họ có thể hiểu, có thể áp dụng ngay. Chỉ như vậy, pháp luật mới đến được với người yếu thế," ông nói.

Mười năm làm nghề, ông đã quen với những chuyến đi dài, những bữa cơm vội, những đêm ngủ lại ở xã vùng cao để kịp buổi truyền thông sáng hôm sau. Nhưng ông nói mình không thấy mệt, bởi, chỉ cần một bản làng hiểu luật hơn, một gia đình tránh được rủi ro, tôi thấy việc mình làm có giá trị. Sức người có hạn, nhưng còn giúp được ai thì Trung tâm vẫn sẽ tiếp tục lên đường.

Đặng Ngọc Thủy