Nông dân, HTX mong muốn được tiếp cận thông tin đất đai kịp thời

HTX nông nghiệp Trường Tiến (xã Chiềng Ban, huyện Mai Sơn, Sơn La) từng gặp khó khăn trong đầu tư kho hàng, nhà xưởng, sân phơi liên quan đến vấn đề quy hoạch.

Bất đối xứng thông tin

Năm 2014, xã Chiềng Ban đăng ký đạt chuẩn nông thôn mới, trong đó phải đáp ứng về tiêu chí quy hoạch. UBND xã và huyện đã thuê tư vấn quy hoạch nhưng thực tế người dân và cả cán bộ cấp xã, trưởng bản đều không hiểu rõ về vấn đề quy hoạch để giải thích cặn kẽ cho người dân. Trong khi việc tiếp cận những thông tin này trên mạng internet đối với người dân, HTX vẫn còn khó khăn. Do đó, các hộ gia đình, HTX và các tổ chức khác muốn đầu tư cơ sở hạ tầng trên đất để phục vụ sơ chế, chế biến nông sản, bến bãi đỗ xe… đều rất lúng túng.

Rõ ràng, mong muốn tiếp cận thông tin về đất đai của người dân, HTX là cần thiết để đảm bảo tuân thủ đúng pháp luật trong quá trình sản xuất kinh doanh. Đặc biệt, hiện nay, chủ trương sắp xếp lại cơ quan hành chính cấp huyện, cấp xã của Nhà nước đang được triển khai. Điều này được cho là sẽ có những tác động nhất định đến một số khâu trong quá trình hoàn thiện những thủ tục về hồ sơ, xin cấp phép về đất đai của các HTX khi có nhu cầu.

Đất đai là một trong những nguồn đầu tư lớn đối với nông dân, HTX.

Đặc biệt, khi Luật Đất đai 2024 đã đi vào thực tiễn và việc nộp hồ sơ sử dụng đất đa mục đích đối với bà con nông dân gồm văn bản đề nghị theo mẫu, lập phương án sử dụng đất… và nộp tại cơ quan quản lý đất đai cấp huyện. Còn đối với cơ quan tổ chức thì hồ sơ sẽ được gửi về Sở Tài nguyên & Môi trường để thẩm định.

Nhiều nông dân, thành viên HTX cũng lo lắng rằng, với quy định này của Luật Đất đai, một số cá nhân sẽ gặp khó khăn trong quá trình nộp hồ sơ sử dụng đất đa mục đích vì dự kiến cơ quan quản lý đất đai cấp huyện sẽ không còn.

Một nghiên cứu cho thấy, mới có khoảng 20% người dân biết được thông tin quy hoạch đất và khoảng 40% người dân biết thông tin về giá đất, trong khi 80% người dân có điện thoại thông minh. Khi kế hoạch của Nhà nước về giảm số xã, không còn cơ quan cấp huyện đang được thực hiện thì việc chính quyền địa phương công bố thông tin đất đai trước, trong và sau khi sáp nhập, đúng thời gian sẽ giúp người dân, HTX cập nhật thông tin đất đai một cách sớm nhất.

Đặc biệt, việc bất đối xứng thông tin về quy hoạch đất đai, về giá đất đai với nhu cầu của người dân nếu không được giải quyết sẽ gây ra những khiếu nại, gây nhiều khó khăn trong quá trình bồi thường đất và quy hoạch.

Tìm kiếm thông tin ở tỉnh hay xã?

Theo các chuyên gia, việc ban hành văn bản pháp luật phải đi cùng với thực thi văn bản. Công khai thông tin đất đai là trách nhiệm của cơ quan nhà nước giúp người dân, HTX, doanh nghiệp đỡ tốn công sức và chi phí, định hình được công việc, có kế hoạch rõ ràng trong sản xuất kinh doanh.

Tại tọa đàm chuyên đề “Đánh giá việc công khai thông tin quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất cấp huyện và bảng giá đất cấp tỉnh trên môi trường điện tử năm 2024” tổ chức ngày 20/3, nhóm chuyên gia nghiên cứu chỉ rõ, việc công khai thông tin đất đai những năm gần đây có những tiến triển nhất định.

Cụ thể như tỷ lệ công khai văn bản “bảng giá đất” cấp tỉnh trên cổng thông tin điện tử năm 2024 đã tăng 41,23% từ 42,9% vào năm 2021 lên 84,13% vào năm 2024.

Về công khai Quy hoạch sử dụng đất cấp huyện trên cổng thông tin điện tử, tỷ lệ năm 2024 đã tăng 15,3% so với năm 2022 song giảm 1,2% so với 2023.

Về công khai kế hoạch sử dụng đất cấp huyện năm 2024 trên cổng thông tin điện tử, so với năm 2021, tỷ lệ hồ sơ công khai kế hoạch sử dụng đất năm 2024 ban hành đúng hạn tăng 28%.

Có thể thấy, việc công khai thông tin về bảng giá đất, quy hoạch sử dụng đất, kế hoạch sử dụng đất đã cải thiện nhưng vẫn còn những điểm hạn chế. Cụ thể như tỷ lệ tỉnh công khai bảng giá đất đã tăng nhưng đến nay vẫn có 10 tỉnh, thành mà nhóm nghiên cứu chưa thể tìm được các văn bản công khai bảng giá đất trên cổng thông tin điện tử.

Ts Nguyễn Thị Kim Thoa, nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp luật hình sự-hành chính, Bộ Tư pháp, cho rằng ngay thông tin công khai về quy hoạch đất hiện vẫn còn yếu vì giảm 1,3% so với năm 2023. Trong khi đây là một thông tin quan trọng đối với mỗi người dân.

Nông dân, thành viên HTX muốn mua đất kinh doanh rất muốn xem thông tin quy hoạch để biết mảnh đất đó có vướng vào quy hoạch không, có phạm vào đất ở hay không… thì mới dám "xuống tiền", và về sau mới yên tâm đầu tư. Nếu không có các thông tin về đất đai, đặc biệt là thông tin về quy hoạch đất một cách công khai thì nông dân, HTX không thể nắm bắt được và không dám bỏ vốn đầu tư.

Theo chuyên gia này, điều người dân lo lắng hiện nay là khi không còn cấp huyện thì việc tìm kiếm thông tin, việc yêu cầu được cung cấp các thông tin về Quy hoạch sử dụng đất cấp huyện, kế hoạch sử dụng đất cấp huyện… ở đâu, sẽ phải tìm kiếm thông tin ở tỉnh hay xã?

Trong khi, nếu Hiến pháp 1992 chỉ quy định người dân được quyền tiếp cận thông tin thì Hiến pháp 2013 đã quy định, người dân có quyền yêu cầu tiếp cận thông tin. Và Luật Tiếp cận thông tin cũng có quy định người dân có quyền “yêu cầu” tiếp cận thông tin.

Ông Lê Đặng Trung, Công ty phân tích Thời Gian Thực, cho rằng việc sáp nhập chính quyền địa phương, bỏ chính quyền cấp huyện diễn ra đòi hỏi Nhà nước cần sớm sửa đổi những quy định liên quan đến trách nhiệm về công khai thông tin nói chung trong Luật Tiếp cận thông tin, Luật Đất đai… để người dân được tiếp cận thông tin một cách thông suốt.

Đi liền với đó là cần có văn bản hướng dẫn để triển khai việc công khai thông tin về đất đai (xây dựng công khai quy chế tiếp cận thông tin, bố trí và công khai đầu mối tiếp cận thông thông tin…) để các địa phương thực hiện một cách thuận lợi.

Phó Đại diện thường trú của UNDP tại Việt Nam, ông Patrick Haverman, cho rằng trong bối cảnh không tổ chức chính quyền cấp huyện và sáp nhập xã theo đề án của Chính phủ, chính quyền cấp tỉnh vẫn cần thực hiện công khai thông tin đất đai trước, trong và sau khi sáp nhập. Trong đó, việc đầu tư có hệ thống vào cơ sở hạ tầng kỹ thuật sẽ giải quyết việc chính quyền kịp thời cập nhật và duy trì thông tin đất đai trên cổng thông tin và người dân được tiếp cận các thông tin đất đai kịp thời và mới nhất.

Huyền Trang