'Nông dân Việt Nam xuất sắc' trên vùng đất khó

Từ thăng trầm với nghề trồng dâu nuôi tằm…

Ấn tượng đầu tiên về anh Hoàn - chàng trai dân tộc Nùng là vẻ hiền lành cùng sự nhã nhặn trong giao tiếp. Song, khi tiếp xúc với anh mới thấy sự mạnh mẽ, quyết đoán trong sản xuất, kinh doanh. Xuất phát từ chủ trương hợp tác quốc tế về TDNT giữa huyện Bảo Lạc với huyện Nà Po, Quảng Tây (Trung Quốc), năm 2012, Chính phủ Nà Po hỗ trợ kinh phí cho 5 nông dân xóm Phiêng Mòn, xã Cô Ba (Bảo Lạc) sang học tập kinh nghiệm tại Trung Quốc. Sau đó, 11 hộ dân xóm Phiêng Mòn tham gia mô hình TDNT. Nhận thấy mô hình TDNT mang lại hiệu quả kinh tế cao, anh Hoàn sang tận nơi tìm hiểu, học tập kinh nghiệm và năm 2013 chính thức đầu tư mua 25.000 hom giống dâu về trồng trên 0,75 ha đất canh tác của gia đình. Tháng 3/2014, anh sang Trung Quốc mua giống tằm về nuôi. Tuy nhiên, trong 8 lứa tằm ban đầu, chỉ thu hoạch được 2 lứa hơn 140 kg kén; 6 lứa tằm sau do không có kinh nghiệm, tằm bị bệnh nên không cho thu hoạch. Năm đầu tuy thất bại nhưng tiền bán 140 kg kén sau khi trừ chi phí đầu tư cho thu nhập 15 triệu đồng nên anh quyết tâm sang Trung Quốc mời chuyên gia hướng dẫn kỹ thuật TDNT. Năm 2015, anh nuôi được 12 lứa tằm, trừ chi phí cho thu nhập 120 triệu đồng. Những năm sau đó, mỗi năm anh nuôi 2 vụ, 10 - 12 lứa tằm, bình quân đạt 70 kg kén/lứa, cao đến 80 - 90 kg kén/lứa.

Anh Nông Văn Hoàn và cán bộ Liên minh Hợp tác xã tỉnh kiểm tra chất lượng tằm giống.

Anh Hoàn chia sẻ: Từ năm 2020 - 2022, do ảnh hưởng của dịch Covid-19 nên các cửa khẩu giao thương giữa Việt Nam và Trung Quốc tăng cường kiểm tra, kiểm soát nghiêm ngặt, vì vậy không nhập khẩu trứng tằm từ Trung Quốc về Việt Nam. Sau khi hết dịch Covid-19, tình hình nhập trứng tằm từ Trung Quốc đã bình thường trở lại nhưng chi phí vận chuyển cao hơn. Việc nhập khẩu trứng giống tằm từ Trung Quốc vào theo đường chính ngạch chưa thể thực hiện được vì trình tự thủ tục kiểm dịch thông quan giống tằm theo quy trình chung, giống với các loại sản phẩm động vật khác nên thời gian làm thủ tục kéo dài. Trong khi đó, quy trình kỹ thuật bảo quản trứng giống tằm chỉ cho phép từ khi trứng bắt đầu xuất khỏi kho lạnh ở Trung Quốc về đến các tỉnh của Việt Nam trong vòng 5 - 7 ngày là nở nên ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng tằm con, việc sản xuất phụ thuộc vào nguồn giống nhập khẩu tiểu ngạch từ Trung Quốc. Trứng giống tằm chưa được thực hiện chính ngạch nên có nhiều rủi ro, nhất là việc trứng giống về đến biên giới thì bị chất đống, không được bảo quản theo đúng quy trình nên bị bể dập, hư hại rất nhiều. Nguồn giống quyết định chính trong việc TDNT. Trường hợp độ nở của trứng không đạt sẽ ảnh hưởng đến 70% hiệu quả sản xuất. Hơn nữa người dân tại huyện Bảo Lạc là người dân tộc thiểu số, việc áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật còn hạn chế, hầu hết vẫn nuôi tằm theo phương pháp truyền thống nên tằm bị chết nhiều, ảnh hưởng đến năng suất, chất lượng kén, dẫn đến người dân không còn mặn mà với nghề trồng dâu nuôi tằm.

Nhìn thấy nhiều diện tích dâu tằm tại huyện Bảo Lạc bị bỏ không, nghề TDNT đứng trước nguy cơ mai một, năm 2023, anh Hoàn bắt tay vào nghiên cứu giải pháp xây dựng băng trứng tằm ươm giống tằm con và thiết kế sáng tạo nhà dụng cụ nuôi tằm lấy kén nhằm không phụ thuộc vào giống của Trung Quốc. Anh lặn lội vào thành phố Nha Trang (Khánh Hòa) tham quan, học hỏi và nghiên cứu mua sắm thiết bị về tự chế sản phẩm khung gỗ né kén quay tự động, được bà con sử dụng hiệu quả.

Nhờ áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, năm 2023, sản lượng kén thu được bình quân 1.700 - 2.000 kg/ha, giá trị sản phẩm bình quân đạt khoảng 185 - 250 triệu đồng/ha/năm (giá kén bình quân 185 - 195 nghìn đồng/kg). Thu nhập từ TDNT lãi gấp 17,8 lần so với trồng ngô và gấp 23,6 lần so với trồng lúa.

… Đến hợp tác xã đạt doanh thu 45 tỷ đồng/năm

Năm 2019, anh Hoàn đứng ra thành lập Hợp tác xã (HTX) Nông nghiệp 118 với vốn điều lệ 1,5 tỷ đồng, chuyên cung cấp giống cây con và thu mua, bao tiêu kén tằm, đồng thời HTX ươm giống tằm cung cấp cho bà con và trực tiếp TDNT. Ban đầu chỉ có 7 thành viên, đến nay HTX phát triển lên 9 thành viên. Năm 2022, nhận thấy diện tích dâu tằm tại 2 huyện Bảo Lạc, Bảo Lâm phát triển ổn định, đây cũng là cơ hội để người dân có thu nhập, tạo việc làm trên địa bàn không những huyện Bảo Lạc, Bảo Lâm mà còn để các huyện trong tỉnh và các huyện của tỉnh Hà Giang, Bắc Kạn phát triển về cây dâu tằm, do vậy, để đảm bảo bao tiêu hết số lượng kén tằm trong 2 huyện và quyền lợi cho bà con không bị các tư thương cân bán kén tự do nhỏ lẻ ép giá, HTX liên kết với Công ty cổ phần Dâu tằm tơ Tây Bắc ký kết hợp đồng lâu dài bền vững về bao tiêu lượng kén tằm huyện Bảo Lạc, Bảo Lâm với giá cả ổn định.

Tháng 7/2023, HTX đầu tư 1 nhà xưởng và 1 kho lạnh dụng cụ nông né tằm có sức chứa bảo quản kén tằm khoảng 2 tấn/ngày, với tổng mức đầu tư 700 triệu đồng. Với sự mạnh dạn đầu tư, đến nay, HTX đã thu hồi lại vốn và có lợi nhuận. Không những đầu tư nhà xưởng, trang thiết bị, HTX còn cung ứng các sản phẩm dụng cụ né cho các hộ nghèo vay dùng trước không lấy lãi, sau 1 năm các hộ có thu nhập sẽ trả tiền, tạo điều kiện cho các hộ nghèo cùng phát triển. Ngoài ra, từ năm 2022, HTX đầu tư vườn ươm cây con dâu tằm và ươm cây hồi, quế cung cấp cho một số gói dự án tại các xã huyện Bảo Lạc; cung ứng cây dâu tằm giống cho một số hộ nghèo. Đầu năm 2024, HTX tiếp tục mở thêm 2 nhà xưởng kho lạnh container tại huyện Bảo Lạc để phục vụ thu mua kén thuận lợi cho bà con TDNT. HTX tự ươm cây với quy mô trên 1 ha, tận dụng thuê đất của các hộ có người tàn tật và hộ nghèo trong huyện, đồng thời, thuê họ làm công nhân, nhằm tạo thêm việc làm cho các hộ tàn tật, hộ nghèo tại địa phương.

Vườn ươm cây dâu tằm giống để cung ứng cho bà con.

Từ năm 2022 đến nay, HTX mở rộng diện tích vườn ươm giống cây dâu lên 3 ha với 9 triệu cây; ươm giống tằm con khoảng 7.000 hộp, cung ứng cho khoảng 600 hộ tại Bảo Lạc, Bảo Lâm và một số huyện trong tỉnh. Diện tích dâu tằm đến thời điểm hiện tại ở Bảo Lạc, Bảo Lâm và một số huyện khác là khoảng 560 ha, trong đó diện tích cho thu hoạch lá khoảng 300 ha, diện tích còn lại chưa cho thu hoạch. Về sản lượng kén HTX bao tiêu năm 2022 khoảng 160 tấn kén; năm 2023 HTX bao tiêu 240 tấn kén; 7 tháng đầu năm 2024 thu được khoảng 130 tấn kén với giá bình quân 190 nghìn đồng/kg. Tổng doanh thu xuất bán kén tằm khoảng 100,7 tỷ đồng, bình quân mỗi hộ đạt doanh thu hơn 167,8 triệu đồng. Tổng doanh thu của HTX 45 tỷ đồng/năm, lợi nhuận hơn 1,8 tỷ đồng/năm; tạo việc làm thường xuyên cho 24 lao động thuộc hộ nghèo, thu nhập bình quân của người lao động 70 triệu đồng/năm và đóng bảo hiểm xã hội cho 4 thành viên trong HTX; nộp thuế và đóng góp các phúc lợi xã hội trên 150 triệu đồng/năm.

Với những đóng góp không nhỏ của anh Hoàn, sau hơn 10 năm thực hiện, đến nay huyện Bảo Lạc đã hình thành vùng trồng dâu, phát triển nghề chăn nuôi tằm tại địa phương, xây dựng chuỗi sản xuất khép kín; đặc biệt, nghề TDNT thu hút sự tìm tòi, khám phá trải nghiệm điều mới lạ tại Bảo Lạc cho du khách, trở thành điểm tham quan du lịch, góp phần giảm nghèo bền vững, xây dựng nông thôn mới ngày càng phát triển.

Xuân Thương