Núi lửa phun trào ở Indonesia đưa ra các phát hiện mới về khí hậu

Theo quan sát của vệ tinh, vụ phun trào ở núi lửa Ruang đã tạo ra một đám tro khổng lồ và một lượng khói lớn bay cao hơn 65.000 feet đi vào không khí, ước tính cao hơn khoảng 25.000 feet so với mức mà một chiếc máy bay thương mại thường bay.

Núi lửa Ruang phun dung nham và tro vào ngày 17/4, nhìn từ Sitaro, Bắc Sulawesi. Hiện tượng núi lửa phun trào cũng gây ra sét trong đám mây tro - một hiện tượng phổ biến trong các vụ phun trào núi lửa mạnh. Ảnh: Trung tâm Giảm thiểu Nguy cơ Núi lửa và Địa chất/AFP/Getty Images

Cơ quan giảm nhẹ thiên tai quốc gia Indonesia (BNPB) đã ghi nhận ít nhất 498 ngôi nhà và 3 cơ sở công cộng bị hư hại do vụ phun trào của núi Ruang.

Hơn 11.600 cư dân ở 12 ngôi làng trong tiểu khu Tagulandang của Quần đảo Sitaro đã bị ảnh hưởng bởi vụ phun trào. Người dân đã được sơ tán đến các điểm khẩn cấp, các nhà thờ và nhà người thân.

Trong thời gian gần đây, những tác động tiềm ẩn của vụ phun trào núi lửa đối với thời tiết và khí hậu đang bắt đầu gây chú ý của thế giới, ngay cả khi mối nguy hiểm do núi lửa gây ra vẫn tồn tại và các cuộc sơ tán của người dân vẫn tiếp tục.

Núi lửa có thể có tác động ngắn hạn đến khí hậu - bao gồm cả việc làm mát nhiệt độ toàn cầu - do các loại khói mà chúng bơm tốc độ cao vào bầu khí quyển phía trên. Tuy nhiên, theo ông Greg Huey, Hiệu trưởng Trường Khoa học Trái đất và Khí quyển của Học viện Công nghệ Georgia (Mỹ), ảnh hưởng của Núi Ruang đối với khí hậu có thể mới chỉ dừng lại ở mức tối thiểu.

Các nhà nghiên cứu núi lửa cho rằng núi Ruang, một ngọn núi lửa dạng tầng cao 2.400 foot (725 mét) trên đảo Ruang, tỉnh Bắc Sulawesi của Indonesia, đã phun trào ít nhất 7 lần kể từ tối thứ Ba tuần trước.

Núi lửa dạng tầng có thể tạo ra các vụ phun trào lớn khi chất rắn bị nghiền nát tạo ra rất nhiều tĩnh điện trong các đám tro khi chúng va vào nhau, dẫn đến hiện tượng phát sáng mạnh.

"Bản thân tro tồn tại trong thời gian ngắn ở bầu khí quyển vì nặng, lớn và có xu hướng lắng xuống nhanh chóng. Đó là loại khí có khả năng bay cao hơn nhiều trong khí quyển", ông Huey nhấn mạnh.

Hiệu ứng thời tiết kéo theo sau núi lửa phun trào

Lớp tro dày đặc gần bề mặt tạo ra chất lượng không khí nguy hiểm và gây ra hiệu ứng làm mát tạm thời vì cản trở ánh nắng ấm lên. Khi hoạt động phun trào dừng lại, tro bắt đầu lắng xuống.

Khi tro rơi xuống mặt đất, vẫn có thể dễ dàng bị gió thổi bay trở lại không khí. Những giọt nước thường bám vào tro bụi trong không khí và tạo thành những đám mây bão gây mưa hoặc tạo ra thêm tia sét.

Lượng khí bốc lên từ vụ phun trào ở núi Ruang bay lên cao sẽ xâm nhập vào tầng bình lưu, tầng thứ hai của bầu khí quyển Trái đất. Lượng khí này nằm ngay phía trên tầng đối lưu, nơi diễn ra sự sống và thời tiết.

Theo ông Huey, tầng bình lưu là một nơi rất khô và chỉ những loại khí có thời gian tồn tại lâu dài - kéo dài hàng thập kỷ - mới lọc được vào tầng bình lưu. Tuy nhiên, vụ phun trào núi lửa về cơ bản lại là cách tự nhiên duy nhất để các loại khí như sulfur dioxide và hơi nước tồn tại trong thời gian ngắn đi vào tầng bình lưu.

Khi ở trong tầng bình lưu, sulfur dioxide và hơi nước kết hợp với nhau tạo ra lớp giọt sương mù. Những giọt sương mù sẽ lan xa ra khỏi điểm xâm nhập và tồn tại trong tầng bình lưu tới 3 năm, phản chiếu ánh sáng mặt trời trở lại không gian và khiến nhiệt độ toàn cầu hạ nhiệt.

Và hiệu ứng làm mát sẽ kéo dài hơn nếu có nhiều khí đi vào tầng bình lưu hơn.

Năm 1991, Núi Pinatubo – một ngọn núi lửa dạng tầng khác – phun trào ở Philippines và tạo ra đám mây sulfur dioxide lớn nhất từng đo được. Theo Cơ quan Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ, vụ phun trào đã đổ hơn 17 triệu tấn khí vào khí quyển và khiến nhiệt độ toàn cầu giảm khoảng 0,5 độ C (0,9 độ F) kéo dài khoảng một năm.

Để so sánh, các thiết bị vệ tinh quan sát cho biết núi Ruang đã thải ra khoảng 300.000 tấn sulfur dioxide, mặc dù không rõ có bao nhiêu trong số đó đã đi vào tầng bình lưu. Theo ông Huey, mặc dù số tiền đó khá lớn, nhưng dự đoán cũng chưa rơi vào trường hợp cực đoan nhất.

Một vụ phun trào lớn như núi Pinatubo vào năm 1991 chắc chắn có thể làm mát hành tinh trong vài năm, mặc dù vụ thiên tai đã mang đến những tai ương về khí hậu hiện tại trên Trái đất do ô nhiễm, kéo theo hành tinh nóng lên cùng với những thiệt hại to lớn về tính mạng và tài sản./.

Hồng Nhung