'Peter Pan' - bí mật đằng sau tuổi thơ bất tận

Ra mắt lần đầu tiên dưới hình thức một vở kịch vào năm 1904, sau đó được chuyển thể thành tiểu thuyết “Peter and Wendy” năm 1911, tác phẩm của nhà văn người Scotland J.M. Barrie không chỉ là câu chuyện dành cho thiếu nhi, mà còn là bản nhạc ngân vang của những khát khao, mất mát và những hoài niệm đầy tính triết lý về tuổi thơ.

Nhà văn J.M.Barrie và tác phẩm nổi tiếng của mình (Bìa ấn bản năm 1915). Ảnh: The Vintage News.

“Peter Pan” kể về Peter – cậu bé có khả năng bay và từ chối trưởng thành – sống ở Neverland cùng nhóm Lost Boys (những đứa trẻ bị lạc khỏi thế giới loài người). Một đêm nọ, Peter gặp Wendy Darling và hai em trai cô là John và Michael. Cậu đưa ba đứa trẻ bay đến Neverland – nơi họ gặp những nàng tiên (nổi bật là Tinker Bell), người da đỏ, cướp biển và đặc biệt là thuyền trưởng Hook – kẻ thù không đội trời chung của Peter.

Trên bề mặt, “Peter Pan” là câu chuyện thần thoại sinh động, một hành trình bay bổng và phiêu lưu qua trí tưởng tượng của trẻ thơ. Những sinh vật kỳ diệu, những trận chiến ngoạn mục và tinh thần tự do phóng khoáng của Neverland dễ dàng khiến người đọc nhỏ tuổi mê mẩn. Barrie thể hiện một tài năng hiếm có khi dựng nên thế giới ảo huyền nhưng đầy logic nội tại, nơi mà quy luật thời gian và tuổi tác bị đảo ngược, và mọi đứa trẻ đều có thể trở thành anh hùng.

Sự u tối ẩn sau sắc màu cổ tích

Tuy nhiên, đằng sau lớp vỏ cổ tích rực rỡ, “Peter Pan” chất chứa những tầng nghĩa sâu sắc và có phần u buồn. Nhân vật Peter, với tất cả sự quyến rũ của mình, không phải là một hình tượng thuần túy tích cực. Cậu vô tư, dũng cảm, ngỗ nghịch – nhưng cũng ích kỷ, quên lãng và thiếu đồng cảm. Peter không nhớ Wendy là ai mỗi lần gặp lại, không quan tâm đến cảm xúc của người khác, và từ chối mọi sự ràng buộc.

Đó chính là bi kịch của Neverland: một nơi không có sự trưởng thành cũng là nơi không có ký ức, không có tiến trình phát triển, không có sự tha thứ hay trưởng thành về tinh thần. Những đứa trẻ ở đó – đặc biệt là Lost Boys – không có mẹ, không có quá khứ, và sớm muộn cũng sẽ biến mất hoặc bị thay thế.

Wendy – nhân vật nữ chính – lại là biểu tượng của sự chuyển tiếp giữa thơ ấu và trưởng thành. Cô mang đến cho Peter và những đứa trẻ ở Neverland hình ảnh của người mẹ, của mái ấm và yêu thương. Nhưng cuối cùng, cô chọn trở về, lớn lên, và chấp nhận cái giá của thời gian. Sự lựa chọn của Wendy khiến kết thúc truyện vừa đẹp, vừa buồn: Peter vẫn ở đó, bất biến, trong khi Wendy đã thành người lớn và để lại Peter phía sau, như tất cả chúng ta đều từng làm.

Phản chiếu xã hội và cuộc đời tác giả

Một trong những lý do khiến “Peter Pan” có sức sống lâu dài là bởi tác phẩm không chỉ là truyện thần tiên, mà còn là tấm gương phản chiếu xã hội Edwardian Anh quốc đầu thế kỷ 20. Wendy, với vai trò người mẹ bé nhỏ, phản ánh vai trò truyền thống của phụ nữ trong gia đình. Trong khi đó, Peter – cậu bé hoang dã tự do – là hiện thân cho sự nổi loạn với quy tắc xã hội cứng nhắc và áp lực phải “trưởng thành” đúng khuôn mẫu.

Ngoài ra, “Peter Pan” còn mang dấu ấn sâu đậm từ đời sống riêng của Barrie. Sau khi kết thân với gia đình Llewelyn Davies, Barrie trở thành người giám hộ cho năm cậu bé Davies sau cái chết của cha mẹ họ. Hình mẫu của Peter Pan được ông xây dựng từ hình ảnh và tính cách của các cậu bé ấy – đặc biệt là Peter Llewelyn Davies, người mà sau này thừa nhận rằng việc trở thành hình mẫu nhân vật nổi tiếng khiến ông tổn thương sâu sắc.

Một số nhà nghiên cứu cũng chỉ ra rằng “Peter Pan” là cách Barrie đối mặt với sự mất mát (anh trai ông mất sớm), sự cô đơn (hôn nhân không hạnh phúc và không con cái), và khát vọng níu giữ tuổi thơ vĩnh viễn – thời kỳ duy nhất mà ông cảm thấy được yêu thương trọn vẹn.

“Peter Pan” không chỉ sống trong văn chương. Tác phẩm đã được chuyển thể thành nhiều phim hoạt hình, điện ảnh, sân khấu, ballet và truyện tranh. Phiên bản hoạt hình năm 1953 của Disney là một trong những bản phổ biến nhất, dù bị chỉ trích vì mô tả rập khuôn và phân biệt chủng tộc (đặc biệt với hình ảnh người da đỏ). Trong khi đó, các phiên bản hiện đại – như Finding Neverland (2004) hay Peter and Alice (2013) – đã đi sâu vào bi kịch cá nhân và tính biểu tượng của nhân vật Peter.

Không phải ngẫu nhiên mà “Peter Pan” vẫn được nhắc đến trong các thảo luận tâm lý học – như hội chứng Peter Pan (nỗi sợ lớn lên, trách nhiệm và sự ràng buộc) – cho thấy sức lan tỏa đa tầng của tác phẩm.

Hoàng Mai