PGS.TS Nguyễn Văn Khánh chia sẻ về kiểm tra, đánh giá theo Chương trình giáo dục phổ thông mới

PGS.TS Nguyễn Văn Khánh nhận định Bộ Giáo dục và Đào tạo công bố định dạng đề thi tốt nghiệp trung học phổ thông từ năm 2025 là đổi mới giáo dục sẽ góp phần thúc đẩy đáng kể sự phát triển của giáo dục Việt Nam.

Nhận thấy có nhiều ý kiến và giảng giải về định dạng đề thi mới này, PGS.TS Nguyễn Văn Khánh đã nêu ý kiến luận bàn về việc ra đề kiểm tra, đánh giá ở trường phổ thông.

Đánh giá năng lực người học như thế nào?

Thứ nhất, việc đánh giá năng lực của người học được thực hiện qua việc đánh giá hành vi của người học trong một tình huống cụ thể.

Bất kỳ một quá trình giáo dục nào cũng đều nhằm tạo ra những biến đổi của người học theo mục tiêu giáo dục. Muốn biết những biến đổi đó đạt đến mức độ nào, phải đánh giá được hành vi của người học trong một tình huống cụ thể.

Việc đánh giá không chỉ nhằm xác định mức độ tiến bộ, thành công của người học mà còn nhằm xác định mức độ phù hợp của mục tiêu, nội dung, phương pháp và quá trình giáo dục.

Cần đặc biệt lưu ý rằng, việc đánh giá năng lực người học không phải chỉ được thực hiện qua các kì thi mà phải kết hợp đánh giá quá trình và đánh giá tổng kết; đánh giá thường xuyên và đánh giá định kì.

Trong đánh giá, phải phối hợp một cách hợp lí việc đánh giá của giáo viên với đánh giá đồng đẳng và tự đánh giá của học sinh; đánh giá qua quan sát hoạt động nhóm ở trong và ngoài lớp học, quan sát thao thác thực hành, thí nghiệm, phân tích các bài thuyết trình; đánh giá qua vấn đáp, qua bài tập, bài kiểm tra, vở ghi chép, bản báo cáo kết quả thực hành, kết quả dự án học tập, kết quả đề tài nghiên cứu khoa học và các hồ sơ học tập khác.

Đặc biệt, cần kết hợp đánh giá theo hình thức tự luận với trắc nghiệm khách quan một cách hợp lí.

PGS.TS Nguyễn Văn Khánh gợi ý có thể vận dụng các dạng thức mới về câu hỏi thi mà Bộ Giáo dục và Đào tạo vừa ban hành vào đánh giá học sinh.

Thứ hai, trong dạy học, ôn tập để chuẩn bị cho kì thi tốt nghiệp trung học phổ thông năm 2025 cần thực hiện dạy học thực chất.

Do tính đặc thù nên kì thi tốt nghiệp trung học phổ thông ở nước ta đang sử dụng hình thức đánh giá là trắc nghiệm khách quan, vẫn quen gọi là thi trắc nghiệm, trừ môn Ngữ văn.

Bài thi trên giấy không thể đánh giá được tất cả các năng lực của học sinh theo yêu cầu của chương trình giáo dục. Ví dụ, đối với các môn ngoại ngữ, trong bốn kĩ năng nghe, nói, đọc, viết, bài thi tốt nghiệp trung học phổ thông chỉ có thể tập trung vào đánh giá kĩ năng đọc hiểu các loại văn bản, các kĩ năng về từ ngữ, ngữ pháp.

Từ năm 2025, nhằm đánh giá tốt hơn năng lực người học, giảm xác suất đoán mò ở các câu hỏi thi, kì thi tốt nghiệp trung học phổ thông có sự thay đổi về định dạng câu hỏi thi. Ngoài dạng câu trắc nghiệm nhiều lựa chọn (multiple choise item) quen thuộc, có thêm dạng câu trắc nghiệm đúng/sai (yes/no item) và trả lời ngắn (short answer item).

Thứ ba, để đảm bảo chất lượng giáo dục, trong dạy học ở nhà trường, cần chú ý một số điểm sau đây:

Phải đảm bảo sao cho học sinh đạt được các yêu cầu về phẩm chất và năng lực được quy định ở Chương trình tổng thể và các Chương trình môn học/hoạt động giáo dục.

Dạy và học thực chất, dạy học không phải chỉ để truyền thụ kiến thức mà nhằm giúp học sinh hoàn thành các công việc, bước đầu giải quyết được các vấn đề phù hợp trong học tập và đời sống nhờ vận dụng hiệu quả và sáng tạo những kiến thức, kĩ năng đã học.

Để đánh giá được năng lực của học sinh, phải thiết kế các tình huống xuất hiện vấn đề cần giải quyết, giúp học sinh bộc lộ năng lực của mình. Trong đánh giá năng lực người học, có thể vận dụng các dạng thức mới về câu hỏi thi mà Bộ Giáo dục và Đào tạo vừa ban hành, kết hợp với các hình thức đánh giá khác như đã nói trên.

Phan Anh