Phân cấp phù hợp và hỗ trợ cho cấp cơ sở thực hiện nhiệm vụ mới

Cần hoàn thiện quy trình đánh giá tác động môi trường

Ghi nhận và đánh giá cao những nỗ lực rất lớn của Chính phủ, các bộ, ngành và chính quyền địa phương trong việc thực thi chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường kể từ khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực thi hành, ĐBQH Nguyễn Thị Thu Hà (Quảng Ninh) cũng nhấn mạnh, môi trường vẫn là một trong những thách thức lớn nhất của phát triển bền vững, điều đó đòi hỏi chúng ta phải nâng tầm công tác bảo vệ môi trường, hoàn thiện cơ chế – chính sách trong giai đoạn tới.

ĐBQH Nguyễn Thị Thu Hà (Quảng Ninh) phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

Qua nghiên cứu các báo cáo và từ thực tế địa phương đại biểu Nguyễn Thị Thu Hà đề nghị, cần hoàn thiện quy trình thẩm định đánh giá tác động môi trường (ĐTM) theo hướng bảo đảm chất lượng, đủ thông tin kỹ thuật và công nghệ trước khi thẩm định; đồng thời bổ sung cơ chế thẩm định rút gọn, trực tuyến toàn trình đối với các dự án ít rủi ro để rút ngắn thời gian và chi phí. Quy định rõ thẩm quyền, căn cứ chuyển tiếp và tiêu chí phân cấp cấp phép môi trường, bảo đảm thống nhất, tránh chồng chéo.

Và, theo đại biểu, cần làm rõ phạm vi, đối tượng phải thực hiện ĐTM hoặc được miễn trừ nghĩa vụ môi trường, đặc biệt với các dự án mở rộng, nâng công suất hoặc dự án liên kết chuỗi sản xuất. Đồng thời, xem xét miễn hoặc đơn giản hóa nghĩa vụ vận hành thử nghiệm cho các cơ sở đã ổn định, không thay đổi công nghệ, nhằm giảm chi phí và phù hợp với thực tế sản xuất.

Về xử lý nước thải trong các khu, cụm công nghiệp, đại biểu Nguyễn Thị Thu Hà nhận thấy, hiện nay, nhiều khu phụ trợ của khu công nghiệp phải đầu tư hệ thống xử lý nước thải riêng, gây lãng phí và khó quản lý. Trong khi đó, các khu, cụm công nghiệp hoặc khu sản xuất, kinh doanh, dịch vụ gần nhau lại chưa được phép sử dụng chung hệ thống xử lý nước thải tập trung dù công suất còn dư thừa. Ngoài ra, chưa có tiêu chí rõ về tính ổn định, lâu dài của việc đấu nối, dẫn đến nguy cơ lợi dụng “đấu nối tạm thời” để né giấy phép môi trường.

Đại biểu dự phiên họp. Ảnh: Quang Khánh

Do vậy, đại biểu đề nghị, cần bổ sung cơ chế linh hoạt cho phép đấu nối chung vào hệ thống xử lý nước thải tập trung giữa các khu, cụm công nghiệp hoặc cơ sở lân cận có điều kiện kỹ thuật phù hợp. Đồng thời, quy định cụ thể điều kiện bảo đảm an toàn, ổn định và lâu dài của phương án đấu nối, tránh hình thức đối phó, bảo đảm hiệu quả đầu tư và quản lý môi trường tập trung. Ban hành quy chuẩn cụ thể về việc tái sử dụng nước thải sinh hoạt, công nghiệp để đảm bảo sử dụng nước tiết kiệm, hiệu quả.

Về quản lý nhà nước, đại biểu Nguyễn Thị Thu Hà nêu rõ, nhiều nhiệm vụ quản lý, kiểm tra, xử lý vi phạm và ứng phó sự cố môi trường đã được phân cấp từ cấp huyện xuống cấp xã, trong khi năng lực, nhân sự và nguồn lực của cấp xã còn hạn chế. “Việc phân cấp không đi kèm hướng dẫn, đào tạo và cơ chế hỗ trợ dễ dẫn đến quá tải, giảm hiệu quả thực thi. Mặt khác, thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường chưa có tiêu chí rõ ràng, còn chồng chéo giữa các cấp”, đại biểu nhấn mạnh.

Từ thực tế này, đại biểu đề nghị, cần phân cấp phù hợp, đồng thời bổ sung cơ chế hỗ trợ, đào tạo, bố trí nhân lực và kinh phí cho cấp cơ sở để bảo đảm thực hiện hiệu quả nhiệm vụ mới; làm rõ tiêu chí xác định thẩm quyền xử phạt và quản lý vi phạm hành chính về môi trường, tránh trùng lặp, bảo đảm minh bạch, khả thi. Thành lập Quỹ Môi trường tập trung để xử lý công tác môi trường trong các doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp có tác động lớn đến môi trường, hỗ trợ đầu tư hạ tầng môi trường cấp cơ sở, ưu tiên cho những khu vực chịu áp lực ô nhiễm hoặc thu nhập thấp.

Thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường phải nghiêm

Quan tâm đến việc thực hiện các quy định pháp luật về thu gom chất thải đặc thù, ĐBQH Nguyễn Thị Huế (Thái Nguyên) cho biết, rác thải công nghệ và pin năng lượng mặt trời đang nổi lên như một thách thức nghiêm trọng đối với môi trường toàn cầu. Sự phát triển mạnh mẽ của khoa học – kỹ thuật kéo theo lượng lớn thiết bị điện tử, linh kiện và tấm pin mặt trời hết hạn sử dụng, tạo ra nguồn rác thải chứa nhiều kim loại nặng và hóa chất độc hại.

ĐBQH Nguyễn Thị Huế (Thái Nguyên). Ảnh: Quang Khánh

Trên thực tế, các nguy cơ về chất thải đặc thù đã được nước ta xem xét và chuẩn bị các phương án ứng phó như. Cụ thể Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 và các văn bản hướng dẫn thi hành đã có một số quy định để quản lý các loại chất thải đặc thù.

Tuy nhiên, đại biểu Nguyễn Thị Huế đề nghị, bên cạnh quy định yêu cầu nhà sản xuất, nhập khẩu phải thu hồi và tái chế sản phẩm khi hết vòng đời cần thì cần thiết lập tiêu chuẩn quốc gia cho việc thu gom, vận chuyển và xử lý rác thải công nghệ, pin năng lượng mặt trời. Khuyến khích kinh tế tuần hoàn bằng tái sử dụng linh kiện, vật liệu, giảm khai thác tài nguyên thô.

Cùng với đó, theo đại biểu, cần chú ý phát triển công nghệ tái chế sạch; tuyên truyền nâng cao ý thức của người dân và doanh nghiệp; khuyến khích mô hình “đổi rác điện tử lấy quà”, thu gom tập trung tại siêu thị, trường học; hỗ trợ doanh nghiệp xanh có sáng kiến xử lý, tái chế rác thải công nghệ…

Để nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường, ĐBQH Nguyễn Công Hoàng (Thái Nguyên) đề nghị, cần có cơ chế và thí điểm thực hiện một số địa phương nói không với túi nilong, với chai nhựa… Lập bảng đánh giá và hậu kiểm các tiêu chí về môi trường, giống như các chỉ số về kinh tế sẽ được đưa vào thi đua. Công khai bắt buộc các chỉ số môi trường trên toàn quốc. Khuyến khích xã hội hóa công nghệ xử lý rác thải, môi trường, cũng như có cơ chế ưu đãi cho doanh nghiệp. Đặc biệt, đại biểu nhấn mạnh, việc thực hiện chính sách, pháp luật phải nghiêm để nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật.

ĐBQH Nguyễn Công Hoàng (Thái Nguyên). Ảnh: Phạm Thắng

Trước đó, tại phiên họp sáng 28/10, ĐBQH Hà Hồng Hạnh (Khánh Hòa) đã nhấn mạnh, một trong những điểm mới và có ý nghĩa chiến lược của Luật Bảo vệ môi trường 2020 là lần đầu tiên đã quy định rõ về cơ chế thị trường carbon trong nước, bao gồm hạn ngạch phát thải khí nhà kính, tín chỉ carbon và sàn giao dịch carbon quốc gia. “Đây là bước ngoặt quan trọng, thể hiện tư duy đổi mới của Việt Nam trong quản lý khí nhà kính, phù hợp với các cam kết quốc tế mà nước ta đã tham gia, đặc biệt là Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu và cam kết đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 mà Thủ tướng Chính phủ đã công bố tại Hội nghị COP26”, đại biểu nhấn mạnh.

ĐBQH Hà Hồng Hạnh (Khánh Hòa). Ảnh: Hồ Long

Cơ chế giao dịch tín chỉ carbon là một công cụ kinh tế thị trường giúp khuyến khích các doanh nghiệp, tổ chức giảm phát thải khí nhà kính, đồng thời tạo ra nguồn tài chính xanh để tái đầu tư cho các hoạt động phát triển bền vững. Mặt khác, nước ta cũng có nhiều điều kiện thuận lợi để phát triển cơ chế này.

Do vậy, đại biểu Hà Hồng Hạnh đề nghị, hoàn thiện khung pháp lý sớm nhất có thể, đặc biệt là Nghị định về vận hành sàn giao dịch carbon và quy định cụ thể về phân bổ, mua bán hạn ngạch phát thải. Xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về phát thải khí nhà kính, thống nhất từ trung ương đến doanh nghiệp. Đồng thời, hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi thông qua ban hàn chính sách đào tạo, tư vấn, tín dụng xanh và ưu đãi thuế cho các doanh nghiệp tiên phong giảm phát thải, cũng như hỗ trợ chi phí kiểm toán và đăng ký tín chỉ cho các đơn vị nhỏ và vừa.

“Chúng ta cần tham gia sâu hơn vào các cơ chế giao dịch carbon khu vực và toàn cầu, để mở rộng đầu ra cho tín chỉ carbon Việt Nam, tránh tình trạng “đóng khung” trong thị trường nội địa”, đại biểu Hà Hồng Hạnh nhấn mạnh.

Thanh Hải