Phát hiện thành phố mẫu hệ 9.000 năm tuổi

Các hố khai quật tại Çatalhöyük hé lộ nhiều bộ hài cốt và hiện vật phản ánh vai trò trung tâm của phụ nữ trong xã hội xưa. Ảnh: Getty Images

Tiến sĩ Eline Schotsmans, nhà nghiên cứu tại Đại học Wollongong (Australia) và là tác giả chính của nghiên cứu, cho biết nhóm của bà đã khai quật được khoảng 395 bộ xương có niên đại từ 9.000 đến 8.000 năm trước Công nguyên.

Những bộ hài cốt này gồm cả nam và nữ, được tìm thấy trong các hố chôn ngay dưới nền nhà gạch của khu định cư. Thông tin di truyền được trích xuất từ hơn 130 bộ xương thuộc 35 ngôi nhà khác nhau đã cung cấp cái nhìn sâu sắc về cấu trúc xã hội thời kỳ đó.

Theo kết quả phân tích gen, khoảng 70–100% phụ nữ dường như đã sống trọn đời trong ngôi nhà của mẹ mình, trong khi nam giới buộc phải rời khỏi nhà cha mẹ khi trưởng thành.

Điều này cho thấy hình thái cư trú theo mẫu hệ, tức người chồng về ở nhà vợ, từng tồn tại trong xã hội cổ đại này. Đặc biệt, quan hệ huyết thống chỉ được tìm thấy ở những người thuộc dòng họ ngoại, củng cố giả thuyết về vai trò trung tâm của phụ nữ trong cấu trúc gia đình.

Ngoài ra, các nhà nghiên cứu phát hiện sự chênh lệch đáng kể về số lượng đồ tùy táng: phụ nữ, kể cả trẻ em gái, thường được chôn cùng nhiều hiện vật hơn gấp khoảng năm lần so với đàn ông.

Tiến sĩ Schotsmans nhấn mạnh: “Chúng ta cần vượt qua định kiến phương Tây rằng mọi xã hội đều theo chế độ phụ hệ. Trên thực tế, nhiều nền văn hóa đã truyền lại bản sắc, quyền sở hữu đất và nghĩa vụ xã hội qua dòng dõi bên ngoại”.

Phát hiện mới này không chỉ cung cấp thêm góc nhìn mới về vai trò của phụ nữ trong lịch sử nhân loại, mà còn có thể thay đổi hiểu biết truyền thống về nguồn gốc của các cấu trúc quyền lực và tổ chức gia đình trong xã hội cổ đại.

NGHIÊM THANH