Phát huy giá trị quyền con người XHCN - trụ cột nền tảng trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong kỷ nguyên mới

Quyền con người XHCN không đơn thuần là mục tiêu nhân đạo, đạo đức của chế độ, mà còn là trụ cột nền tảng, là động lực nội sinh mạnh mẽ nhất để huy động, phát huy mọi nguồn lực xã hội cho xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam trong kỷ nguyên mới.

Trụ cột nền tảng thứ tư của mô hình phát triển XHCN ở Việt Nam

Một trong những tư tưởng xuyên suốt, nhất quán trong toàn bộ tiến trình cách mạng Việt Nam - từ sự nghiệp giải phóng dân tộc, xây dựng CNXH, đến công cuộc Đổi mới và phát triển đất nước hiện nay - là đặt con người vào vị trí trung tâm của sự phát triển. Tư tưởng đó có nguồn gốc sâu xa từ chủ nghĩa Mác - Lênin, được Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp thu, vận dụng và phát triển sáng tạo, đồng thời được Đảng Cộng sản Việt Nam kiên định khẳng định và hiện thực hóa trong mọi giai đoạn cách mạng.

Trong quá trình xây dựng và hoàn thiện mô hình CNXH ở Việt Nam, Đảng ta từng bước hình thành và làm rõ các trụ cột nền tảng bảo đảm cho sự ổn định và phát triển bền vững của đất nước theo định hướng XHCN. Trong một thời gian dài, ba trụ cột chủ yếu thường được nhấn mạnh gồm: kinh tế thị trường định hướng XHCN, Nhà nước pháp quyền XHCN và nền dân chủ XHCN.

Tuy nhiên, thực tiễn phát triển đất nước cũng như yêu cầu đổi mới tư duy lý luận hiện nay cho thấy, việc bổ sung và khẳng định quyền con người XHCN như một trụ cột nền tảng độc lập thứ tư là tất yếu khách quan và có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Trước hết, kinh tế thị trường định hướng XHCN là phương tiện phát triển lực lượng sản xuất, giải phóng mọi nguồn lực xã hội, nhằm mục tiêu cuối cùng là nâng cao đời sống Nhân dân. Trụ cột này trực tiếp bảo đảm các quyền kinh tế cơ bản như quyền lao động, quyền sở hữu, quyền kinh doanh, quyền làm giàu hợp pháp; đồng thời tạo cơ sở vật chất vững chắc cho việc thực hiện các quyền xã hội và quyền con người nói chung.

Tiếp đó, Nhà nước pháp quyền XHCN là công cụ tổ chức và quản lý xã hội bằng Hiến pháp và pháp luật, bảo đảm mọi quyền lực nhà nước thuộc về Nhân dân. Đây là cơ chế trung tâm để ghi nhận, bảo đảm và bảo vệ các quyền dân sự, chính trị, cũng như các quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của người dân; đồng thời phòng ngừa, kiểm soát sự lạm quyền và bảo vệ công lý, lẽ phải trong đời sống xã hội.

Bên cạnh đó, nền dân chủ XHCN là bản chất của chế độ, là hình thức để Nhân dân thực hiện quyền làm chủ trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội; bảo đảm quyền tham gia quản lý nhà nước và xã hội, quyền được biết, được bàn, được làm và được giám sát.

Trên nền tảng đó, quyền con người XHCN cần được xác lập như mục tiêu tối thượng và là “sợi chỉ đỏ” xuyên suốt, phản ánh tập trung nhất tính ưu việt, nhân văn của chế độ XHCN. Đây là sự tổng hòa giá trị của ba trụ cột nêu trên, đồng thời giữ vai trò định hướng để các trụ cột kinh tế, chính trị và pháp lý vận hành thống nhất vì con người, vì hạnh phúc của Nhân dân.

Việc xác lập quyền con người XHCN như một trụ cột ngang hàng không chỉ là bước tiến quan trọng trong nhận thức lý luận, mà còn góp phần tăng cường tính chính danh, tính thuyết phục của con đường đi lên CNXH ở Việt Nam; đồng thời tạo cơ sở vững chắc để chủ động đấu tranh, phản bác các quan điểm sai trái, xuyên tạc về tình hình nhân quyền ở Việt Nam.

Sự cần thiết đưa quan điểm về quyền con người XHCN vào Văn kiện Đại hội XIV của Đảng

Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng là sự kiện chính trị đặc biệt quan trọng, có ý nghĩa định hướng cho sự phát triển đất nước trong giai đoạn mới, với tầm nhìn chiến lược đến năm 2045. Trong bối cảnh đó, việc chính thức hóa quan điểm, tư tưởng về quyền con người XHCN trong Văn kiện Đại hội là yêu cầu cấp thiết, mang ý nghĩa chiến lược lâu dài.

Thứ nhất, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững và hội nhập quốc tế. Văn kiện Đại hội XIV cần khẳng định rõ rằng quyền con người không chỉ là vấn đề phúc lợi xã hội, mà là chiến lược phát triển quốc gia, gắn chặt với mục tiêu phát triển bền vững và nguyên tắc “không để ai bị bỏ lại phía sau”. Điều này không chỉ có ý nghĩa trong nước, mà còn góp phần củng cố lập trường, tiếng nói và uy tín của Việt Nam trên các diễn đàn quốc tế; thể hiện trách nhiệm của Việt Nam với tư cách là thành viên tích cực, có trách nhiệm của Liên hợp quốc trong lĩnh vực quyền con người.

Thứ hai, định hướng giải quyết các vấn đề quyền con người mới trong kỷ nguyên số. Cách mạng công nghiệp lần thứ tư và quá trình chuyển đổi số toàn diện đang đặt ra nhiều vấn đề nhân quyền mới, đòi hỏi phải được định hướng ở tầm chiến lược. Đó là các vấn đề như: quyền về dữ liệu cá nhân và quyền riêng tư trong không gian mạng; quyền tiếp cận công nghệ và tri thức, bảo đảm không ai bị gạt ra ngoài tiến trình chuyển đổi số; cũng như khái niệm an ninh con người với nội hàm ngày càng mở rộng, bao gồm an ninh kinh tế, lương thực, môi trường và sức khỏe.

Thứ ba, thúc đẩy xây dựng Nhà nước pháp quyền và nâng tầm nền dân chủ XHCN. Việc đưa tư tưởng quyền con người XHCN vào Văn kiện Đại hội XIV sẽ tạo cơ sở chính trị cao nhất để tiếp tục đẩy mạnh hoàn thiện hệ thống pháp luật, nội luật hóa các công ước quốc tế về quyền con người mà Việt Nam là thành viên; đồng thời nâng cao hiệu lực, hiệu quả thực thi pháp luật, xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức thực sự thấm nhuần tinh thần “phục vụ Nhân dân”, vì Nhân dân.

Trong kỷ nguyên phát triển mới của dân tộc, quyền con người XHCN vừa là nền tảng, vừa là động lực của sự phát triển bền vững. Việc chính thức xác lập quyền con người XHCN như một trong bốn trụ cột nền tảng của mô hình phát triển, đồng thời đưa quan điểm này vào Văn kiện Đại hội XIV của Đảng, sẽ tạo nên sức mạnh tổng hợp to lớn trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, củng cố vững chắc khối đại đoàn kết toàn dân tộc và “thế trận lòng dân”.

Với sự kiên định con đường XHCN và việc đặt con người vào vị trí trung tâm của mọi chiến lược phát triển, Việt Nam có đầy đủ cơ sở lý luận và thực tiễn để hiện thực hóa khát vọng trở thành nước phát triển, thu nhập cao vào năm 2045, mang lại cuộc sống tự do, ấm no, hạnh phúc cho Nhân dân.

PGS. TS Tường Duy Kiên - Viện trưởng Viện Quyền con người, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh