Phát huy nét văn hóa đua ghe Ngo giữa lòng đô thị

Điều đó càng ý nghĩa hơn khi nó lại diễn ra ngay giữa lòng đô thị Thành phố Hồ Chí Minh sôi động, hiện đại và đầy náo nhiệt. Đặc biệt hơn, lễ hội này được tổ chức tại chính nơi mà nhiều năm trước, Nhiêu Lộc-Thị Nghè từng là dòng “kênh chết” vì ô nhiễm của Thành phố. Khi dòng nước, cảnh quan được hồi sinh, những giá trị truyền thống trên bến dưới thuyền, du lịch đường thủy và nhiều giá trị văn hóa khác cũng phát triển rực rỡ.

Từ nét văn hóa của người Khmer Nam Bộ

Ghe ngo là loại phương tiện đường thủy đặc trưng của người Khmer Nam bộ. Trong đời sống văn hóa, chiếc ghe ngo gắn liền với văn hóa và có giá trị tinh thần vô cùng to lớn. Ghe Ngo là vật linh thiêng, khi làm việc gì liên quan tới ghe Ngo đều phải làm lễ cầu xin. Trong lễ hội Ok Om Bok của người Khmer từ xưa đến nay, đua ghe Ngo là một trong những hoạt động chính của lễ hội. Đây cũng là cách người Khmer thể hiện sự biết ơn đối với thần nước đã mang đến cho người dân những vụ mùa bội thu.

Các em học sinh hào hứng với cuộc thi.

Nhằm góp phần bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa đồng bào Khmer Nam Bộ, lễ hội đua ghe Ngo được tổ chức tại nhiều tỉnh, thành Nam Bộ như một nét văn hóa trong đời sống sinh hoạt văn hóa góp phần tăng cường giao lưu văn hóa, học tập, trao đổi kinh nghiệm giữa các dân tộc, quảng bá tiềm năng và lợi thế hình ảnh du lịch của địa phương như những điểm đến an toàn, thân thiện, nghĩa tình dành cho bạn bè trong nước và quốc tế.

Với đồng bào người Khmer Nam Bộ nói chung, nét văn hóa truyền thống này càng trở nên đặc biệt ý nghĩa khi Lễ hội đua ghe Ngo của đồng bào Khmer tỉnh Sóc Trăng (cũ) đã được Bộ trưởng Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng ký Quyết định số 74/QĐ-BVHTTDL, ngày 12/1/2022, đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Các đội thi ngoài tranh tài còn đến với cuộc thi với mục đích giao lưu văn hóa.

Những năm qua, nhờ vào các chính sách phát triển kinh tế cũng như sự quan tâm của Đảng và Nhà nước đối với đồng bào dân tộc mà các hoạt động văn hóa, thể thao vùng đồng bào Khmer được duy trì và phát triển lên tầm cao mới, nổi bật là phong trào đua ghe Ngo. Nhờ đó, đua ghe Ngo phát triển, trở thành biểu tượng của sức mạnh tinh thần và sự đoàn kết trong đời sống văn hóa, tâm linh của đồng bào dân tộc Khmer Nam Bộ.

Đến với cuộc thi năm nay, vận động viên Thạch Thanh Trung cho biết: "Được tham gia đưa ghe Ngo giữa đô thị Thành phố Hồ Chí Minh mang lại những cảm xúc đặc biệt cho các đội đua. Được hàng nghìn người dân đến xem tranh tài ở một môn đua truyền thống như ghe Ngo càng khiến chúng tôi tự hào vì sự quan tâm của mọi người đến nét văn hóa truyền thống của đồng bào Khmer Nam Bộ".

Đến hoạt động văn hóa, thể thao thú vị giữa lòng Thành phố

Không chỉ được phát huy tại các tỉnh, thành Nam Bộ, hình ảnh những chiếc ghe Ngo lao vun vút trong các cuộc thi trên dòng kênh Nhiêu Lộc-Thị Nghè đã trở thành một điểm nhấn thú vị đối với người dân Thành phố, du khách thập phương trong vài năm trở lại đây.

Từ năm 2023, lễ hội đã duy trì tổ chức hằng năm với tiền thân là “Lễ hội Đua ghe Ngo Quận 3 mở rộng trên kênh Nhiêu Lộc-Thị Nghè”. Sau sắp xếp đơn vị hành chính, nhằm giữ gìn, phát huy nét đẹp truyền thống này, Sở Văn hóa và Thể thao đề xuất, tham mưu Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh về việc tiếp tục tổ chức lễ hội lần thứ ba năm 2025 với tên gọi mới là “Lễ hội Đua ghe Ngo tranh cúp Xuân Hòa mở rộng 2025” với chủ đề “Lan tỏa bản sắc, gắn kết cộng đồng”.

Nhiều gia đình đến với cuộc thi vì sự thú vị của cuộc đua khi nó được tổ chức tại đô thị Thành phố Hồ Chí Minh.

Trong sáng chủ nhật cuối cùng của tháng 11 vừa qua, hàng nghìn cổ động viên từ sáng sớm đã tập trung hai bên tuyến kênh Nhiêu Lộc-Thị Nghè để hồi hộp chứng kiến các đội thi tranh tài. Cuộc đua tài diễn ra gay gấn, sôi nổi đoạn từ khu vực Chùa Chantarangsay đến cầu Công Lý (thuộc địa bàn phường Xuân Hòa và phường Nhiêu Lộc, Thành phố Hồ Chí Minh) với sự tham dự của 18 đội đua thuộc các tỉnh, thành trong cả nước. Đại diện đội Candaransi tham gia tranh tài tại giải chia sẻ: "Giải đấu được tổ chức tại Thành phố Hồ Chí Minh luôn tạo sự hứng khởi đối với các đội đua. Việc thi đấu trên tuyến kênh cũng có nhiều đặc điểm khác so với thi đấu trên sông nên đòi hỏi các đội phải rất tập trung, nỗ lực kết hợp với tinh thần tập thể rất lớn. Đội Candaransi đến với cuộc thi năm nay ngoài tinh thần giao lưu, học hỏi cũng rất quyết tâm đạt giải thưởng của giải đấu. Chúng tôi sẽ thi đấu hết sức mình trên tinh thần học tập và tôn trọng các điều luật của giải".

Hòa chung trong không khí rộn ràng, náo nhiệt của hàng nghìn khán giả theo dõi, gia đình anh Hành Hữu Hưng (ngụ phường Phú Thọ Hòa) từ 7 giờ sáng đã có mặt để theo dõi cuộc thi. Anh Hưng chia sẻ: "Gia đình chúng tôi đặc biệt yêu thích các môn thể thao kết hợp giữ gìn nét truyền thống văn hóa, lịch sử của dân tộc. Với đua ghe Ngo, các con tôi khi được tận mắt chứng kiến sẽ giúp chúng cảm nhận cụ thể hơn vẻ đẹp, sự mộc mạc, lịch sử ra đời của môn thể thao này so với những gì được học qua sách vở, phim ảnh".

Lan tỏa bản sắc, gắn kết cộng đồng

Đặc biệt, từ năm nay, Lễ hội đua ghe Ngo đã chính thức vinh dự được đưa vào chuỗi hoạt động của Lễ hội Sông nước Thành phố Hồ Chí Minh hằng năm. Đây là một bước chuyển hết sức quan trọng bởi các giá trị mà lễ hội này hướng đến, hoàn toàn phù hợp với ý nghĩa chiến lược của Lễ hội Sông nước Thành phố Hồ Chí Minh.

Theo Sở Du lịch Thành phố Hồ Chí Minh, các sự kiện trong chuỗi Lễ hội Sông nước Thành phố Hồ Chí Minh là hình mẫu tiên phong trong việc kết hợp hài hòa giữa di sản, du lịch và phát triển kinh tế. Các lễ hội nhằm tôn vinh, quảng bá nếp sống, di sản và văn hóa sông nước độc đáo của Thành phố Hồ Chí Minh và vùng đất Nam Bộ.

Hoạt động trình diễn nghệ thuật nước trên kênh Nhiêu Lộc-Thị Nghè.

Các sự kiện đã biến bản sắc đô thị sông nước của Thành phố Hồ Chí Minh thành một sản phẩm du lịch mới hấp dẫn, đồng thời là điểm hội tụ văn hóa-thương mại hàng đầu khu vực, góp phần kích cầu du lịch, đặc biệt là du lịch đường thủy. Lễ hội Sông nước Thành phố Hồ Chí Minh nói chung và “Lễ hội Đua ghe Ngo tranh Cúp Xuân Hòa mở rộng 2025” nói riêng, góp phần nâng tầm hình ảnh Thành phố Hồ Chí Minh như một điểm đến du lịch văn hóa-lễ hội hàng đầu khu vực, thể hiện tầm nhìn bền vững và sự chuyên nghiệp trong phát triển du lịch.

Ông Nguyễn Hùng Hậu, Chủ tịch Ủy ban nhân dân phường Xuân Hòa, cho biết: “Lễ hội Đua ghe Ngo năm nay không chỉ là một sự kiện văn hóa-thể thao mà còn là cầu nối mạnh mẽ, khẳng định sự đa dạng và tinh thần đoàn kết của các dân tộc đang sinh sống và làm việc tại Thành phố Hồ Chí Minh. Việc tổ chức trên Kênh Nhiêu Lộc-Thị Nghè, một dòng kênh đã hồi sinh, càng làm nổi bật thông điệp “Gắn kết cộng đồng” của ban tổ chức hướng đến.

Niềm vui nâng cúp của các đội tại cuộc thi năm nay.

Đánh giá về ý nghĩa của lễ hội đua ghe Ngo của đồng bào Khmer tại Thành phố Hồ Chí Minh, Hòa thượng Danh Lung, trụ trì chùa Candaransi, phường Xuân Hòa, Thành phố Hồ Chí Minh nhấn mạnh: Thành phố Hồ Chí Minh hiện một cộng đồng khá đông đảo là đồng bào Khmer sinh sông nên lễ hội đua ghe Ngo có ý nghĩa hết sức quan trọng đối với người dân nhập cư cũng như các dân tộc anh em.

Cuộc thi mang lại tinh thần hạnh phúc, an lạc và gắn kết khi họ được tận hưởng nét đẹp văn hóa, truyền thống của dân tộc ngay tại nơi mình sinh sống. Điều này sẽ giúp họ gắn kết hơn với Thành phố Hồ Chí Minh cũng như các tỉnh lân cận qua đó tiếp tục đóng góp cho sự phát triển chung của Thành phố.

Các hoạt động lễ hội sông nước dù của Thành phố Hồ Chí Minh còn rất mới mẻ nhưng không thể phủ nhận sức lan tỏa của nó đối với cộng đồng, đời sống văn hóa, tinh thần, đặc biệt là nâng cao hiệu quả cho nhiều ngành kinh tế. Sự đầu tư nghiêm túc, quy mô cho thấy một tầm nhìn dài hạn của Thành phố về sự kết hợp hiệu quả giữa không gian truyền thống văn hóa, giá trị lịch sử với sự hiện đại giữa đô thị để tạo nên hệ sinh thái văn hóa, du lịch, thương mại cho Thành phố.

Sự ghi nhận bởi cộng đồng chuyên môn quốc tế đối với các hoạt động này sẽ là động lực để Thành phố nâng tầm quy mô, tổ chức chuyên nghiệp hơn trong thời gian tới. Điều đó cũng khẳng định đây không chỉ là bước đi chiến lược trong phát triển sản phẩm du lịch mới của thành phố mà còn góp phần nâng tầm hình ảnh thành phố như một điểm đến du lịch văn hóa-lễ hội hàng đầu khu vực và trên thế giới.

Theo kế hoạch, Lễ hội sông nước Thành phố Hồ Chí Minh lần 3 sẽ được tổ chức vào cuối năm năm 2025 với nhiều hoạt động văn hóa du lịch đặc sắc, với điểm nhấn dự kiến là chương trình "Signature Show-Nhịp cầu xuyên không". Lễ hội còn có không gian "trên bến dưới thuyền", carnival đường phố, nghệ thuật ánh sáng, đua thuyền, lễ hội ẩm thực và chuỗi sự kiện kích cầu du lịch đường thủy, hướng đến quảng bá hình ảnh đô thị sông nước, kết nối Thành phố Hồ Chí Minh và các địa phương lân cận. Thành phố xác định, trong không gian phát triển mới, các đơn vị cần thêm thời gian chuẩn bị kỹ lượng về cơ sở hạ tầng, nhân lực, kết nối hoạt động cộng đồng và các chương trình trải nghiệm đi kèm cần thêm thời gian để Lễ hội sông nước thực sự là một hoạt động văn hóa, du lịch, thương mại đúng tầm, tạo sức lan tỏa trong nước và quốc tế.

Trong hai lần tổ chức trước, với sự đầu tư kỹ lưỡng, chuyên nghiệp Lễ hội sông nước Thành phố Hồ Chí Minh năm 2023 và năm 2024 đã đạt được những kết quả tích cực. Trong đó, riêng năm 2024, hoạt động này thu hút hơn 4,5 triệu lượt người tham gia; Tổng lượng khách đến Thành phố Hồ Chí Minh đạt 1,3 triệu lượt, trong đó có 121.000 khách quốc tế. Doanh thu du lịch ước đạt 4.250 tỷ đồng.

Thông qua lễ hội còn giúp Thành phố giới thiệu, quảng bá hình ảnh đô thị sông nước giàu bản sắc và văn hóa đến người dân, du khách. Dù mới được tổ chức năm thứ 2 nhưng hoạt động văn hóa, du lịch này đã mang về cho Thành phố 2 Giải Vàng tại Giải thưởng International Business Awards (IBA) lần thứ 22 năm 2025. Đây là một trong những giải thưởng uy tín bậc nhất thế giới thuộc hệ thống Stevie Awards của Mỹ, được ví như “Giải Oscar dành cho lĩnh vực kinh tế” bởi tờ New York Post.

QUANG QUÝ - HƯƠNG MỸ