Phát triển cà phê cảnh quan - Hướng đi 'một công đôi việc'

Diện tích lớn cà phê phát triển theo mô hình cà phê cảnh quan tại TP Gia Nghĩa, tỉnh Đắk Nông. Ảnh: Hoàng Lê

Vườn cà phê đa tầng

Tháng 6, những cơn mưa đầu mùa xua đi cái nắng rực lửa của vùng đất Tây Nguyên, tưới đẫm nền đất đỏ bazan đặc trưng, màu xanh cây lá đã trở lại trên khắp các triền đồi, nương rẫy. Những vườn cà phê xen tiêu, cây ăn quả của HTX Nông nghiệp dịch vụ Tân Phú Nông, xã Đắk Nia, TP Gia Nghĩa xanh ngắt cả khu vực rộng lớn. HTX Nông nghiệp dịch vụ Tân Phú Nông có hơn 100ha cà phê trồng theo hướng cảnh quan với 3 tầng sinh thái. Tầng cao là các trụ tiêu, cây ăn quả, tầng giữa là cà phê và tầng thấp nuôi dưỡng thảm cỏ, thực vật.

Theo báo cáo đánh giá, chương trình cà phê cảnh quan góp phần giảm 14% lượng phân bón, giảm 16% lượng nước tưới, giảm 11% chi phí sản xuất và giảm 10% lượng CO2 phát thải ra môi trường, giá thành cao hơn giá thị trường.

Ông Trần Hữu Trung, Giám đốc HTX Nông nghiệp dịch vụ Tân Phú Nông cho biết: Từ khi mới thành lập HTX, chúng tôi đã định hướng phát triển cà phê theo hướng cảnh quan bền vững. Theo đó, chúng tôi không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, phân bón hóa học chỉ sử dụng đạm cá, đậu nành, tự ủ vỏ cà phê... để bón cho cây. Cách làm này không chỉ tiết kiệm chi phí đầu tư, mà còn tăng năng suất cây trồng, bảo vệ môi trường cũng như sức khỏe cho con người.

“Chúng tôi may mắn khi được dự án VnSAT chọn để hỗ trợ xây dựng mô hình cà phê cảnh quan bền vững kết hợp du lịch. Phải khẳng định rằng, đây là mô hình hay, mới mẻ, đa lợi ích, không chỉ nâng cao giá trị cà phê, mà còn mở ra hướng đi mới, phát triển bền vững cho ngành cà phê” - ông Trung khẳng định.

Là một trong những đơn vị đi tiên phong trong việc sản xuất cà phê hữu cơ, HTX Nông nghiệp hữu cơ Đắk Nông tại xã Đắk R’Moan, TP Gia Nghĩa được dự án VnSAT chọn triển khai mô hình cà phê cảnh quan kết hợp du lịch. Theo ông Phạm Văn Thạch, Giám đốc HTX Nông nghiệp hữu cơ Đắk Nông, HTX có một lợi thế lớn là cả 250ha cà phê đang sản xuất theo hướng hữu cơ nên việc triển khai ý tưởng kết hợp với du lịch sẽ rất khả thi.

Hiện nay, dòng cà phê hữu cơ, chất lượng cao trên thị trường rất hạn chế, chỉ phục vụ thị trường trong nước, cà phê hữu cơ cũng chưa thể đáp ứng nhu cầu. Vì vậy, HTX xác định, trong thời gian tới sẽ đẩy mạnh chế biến, đóng gói, tiêu thụ sản phẩm cà phê hữu cơ, khai thác mạnh thị trường nội địa thông qua các hệ thống siêu thị, hội chợ, trang thương mại điện tử, đưa sản phẩm hữu cơ, chất lượng cao đến tận tay người tiêu dùng.

“Phát triển cà phê cảnh quan kết hợp du lịch nếu được triển khai tốt sẽ có sức lan tỏa lớn. Bởi mỗi người dân đến tham quan có thể giúp truyền thông, marketing, quảng bá đến nhiều nơi khác mà họ đến” - ông Thạch cho hay.

Hướng đi bền vững, tất yếu cho ngành cà phê

Đắk Nia và Đắk R’Moan là 2 xã được chọn làm mô hình điểm cà phê cảnh quan kết hợp du lịch tại Đắk Nông. Ở đây không chỉ có diện tích cà phê lớn nhất TP Gia Nghĩa, mà còn giàu tiềm năng khai thác du lịch.

Sản xuất cà phê theo mô hình cảnh quan sẽ gồm 3 tầng sinh thái: thảm thực vật, cà phê và cây cao. Ảnh: Hoàng Lê

Xã Đắk R’Moan có mặt nước của hồ thủy điện Đắk R’Tit, nhiều khe suối lớn, tạo điều kiện thuận lợi để sản xuất cà phê ổn định. Đặc biệt, nơi đây được UBND tỉnh lựa chọn đầu tư xây dựng bon điểm về bảo tồn văn hóa truyền thống, đặc trưng đồng bào dân tộc thiểu số. Đến nay, tỉnh đã đầu tư xây dựng nhà trưng bày các dụng cụ của người M’nông với nhiều hiện vật quý giá.

Còn xã Đắk Nia lại có nhiều tiềm năng du lịch sẵn có như thác Lưu Ly, Di tích lịch sử cấp quốc gia bon Cây Xoài. Trục đường qua xã Đắk Nia kết nối với tỉnh Lâm Đồng, đường vào khu du lịch Tà Đùng - một địa danh du lịch nổi tiếng của tỉnh. Ngoài những lợi thế về danh lam thắng cảnh, di tích lịch sử, Đắk Nia còn có khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao đã được dự án VnSAT hỗ trợ xây dựng vườn ươm để làm nơi cung cấp cây giống chất lượng cho toàn tỉnh. Vì vậy, việc phát triển cà phê cảnh quan kết hợp khai thác du lịch sẽ thuận lợi hơn rất nhiều.

Ông Phạm Hùng Vỹ, Phó Giám đốc dự án VnSAT Đắk Nông cho biết, ngoài diện tích cà phê lớn, đây là 2 địa phương có nhiều tiềm năng khai thác du lịch. Đặc biệt, 2 xã Đắk Nia và Đắk R’Moan đều nằm trong khu vực thuộc Công viên địa chất toàn cầu nên rất thuận lợi cho việc sản xuất cà phê cảnh quan kết hợp du lịch.

Theo báo cáo, đến nay, dự án VnSAT đang hỗ trợ 2 HTX sản xuất cà phê tại xã Đắk Nia và Đắk R’Moan trên địa bàn TP Gia Nghĩa xây dựng mô hình cà phê cảnh quan kết hợp du lịch. Đối với HTX Nông nghiệp hữu cơ Đắk Nông, trong giai đoạn từ năm 2015-2020, dự án VnSAT đã hỗ trợ xây dựng nhà kho, sân phơi, máy móc, thiết bị sơ chế cà phê... Với HTX Nông nghiệp dịch vụ Tân Phú Nông, dự án VnSAT hỗ trợ xây dựng 20km đường giao thông nội đồng để đi vào khu sản xuất. Đó là những yếu tố giúp hình thành các mô hình cà phê cảnh quan kết hợp du lịch.

Theo Tiến sĩ Phan Việt Hà, Phó Viện trưởng Viện Khoa học kỹ thuật nông lâm nghiệp Tây Nguyên, mô hình cà phê cảnh quan là một trong những biện pháp tốt nhất để ứng phó biến đổi khí hậu. Điều đặc biệt của mô hình chính là đa dạng hệ sinh thái và triển khai diện tích lớn. Trên thế giới hiện nay đang ưu tiên phát triển cà phê cảnh quan phát triển du lịch. Đây là hướng đi giúp cà phê phát triển bền vững.

Việc phát triển cà phê cảnh quan được các nhà khoa học, ngành chức năng đánh giá là hướng đi tất yếu, bền vững của ngành cà phê Việt Nam. Canh tác cà phê theo hướng cảnh quan không những tăng năng suất, chất lượng sản phẩm, mà còn phát triển du lịch trải nghiệm. Có thể thấy, cà phê cảnh quan mang lại hiệu quả trên cả 3 phương diện: kinh tế, xã hội và môi trường.

Hoàng Lê