Phát triển đô thị bền vững hướng đến trung hòa carbon tại Việt Nam

Theo PGS.TS Nguyễn Vũ Phương, cần tích hợp đô thị xanh và đô thị thông minh.

Phát triển đô thị xanh và thông minh là nhu cầu thiết yếu

Phát biểu tại Hội thảo, PGS.TS Nguyễn Vũ Phương, Phó Giám đốc Học viện AMC cho rằng: Phát triển đô thị bền vững và trung hòa carbon là xu hướng, nhu cầu thiết yếu để tạo nên những đô thị đáng sống, góp phần hiện thực hóa mục tiêu Net Zero vào năm 2050 của Việt Nam.

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu (BĐKH) đang tác động mạnh mẽ đến các đô thị dẫn đến ngập lụt đô thị, ô nhiễm không khí, áp lực về năng lượng, di cư đô thị… Đồng thời, Việt Nam đang đô thị hóa nhanh chóng với 42% dân số sống tại đô thị (2023) và dự kiến đạt 50% vào năm 2030, đô thị hóa đang đối mặt với các vấn đề lớn như: Tăng trưởng phát thải, chất thải rắn đô thị chưa được xử lý, các công trình không hiệu quả năng lượng, quản lý đô thị thiếu thông minh… Chính vì thế, việc xây dựng các đô thị theo hướng trung hòa carbon không chỉ là mục tiêu của riêng Việt Nam mà còn là xu thế tất yếu trên toàn cầu, trong đó đô thị trung hòa carbon là mô hình được thiết kế và vận hành với mục tiêu giảm thiểu và cân bằng lượng phát thải khí nhà kính.

Theo PGS.TS Nguyễn Vũ Phương, để đô thị đạt Net Zero cần có các tiêu chuẩn cao hơn và khó đạt được hơn so với đô thị hướng đến trung hòa carbon. Tuy nhiên, cả hai mô hình này đều quan trọng trong bối cảnh BĐKH hiện nay và sự lựa chọn mô hình sẽ phụ thuộc vào nguồn lực, năng lực và mức độ cam kết của từng đô thị. Trước mắt, cần tích hợp giữa đô thị xanh và đô thị thông minh, đây là việc cần phải thực hiện để đạt được đô thị trung hòa carbon.

Từ đó, PGS.TS Nguyễn Vũ Phương cũng đưa ra một số kiến nghị về quản lý phát triển đô thị bền vững đóng góp mục tiêu Net Zero: Quá trình đô thị hóa và phát triển đô thị nhanh chóng dẫn đến gia tăng các hoạt động tạo ra phát thải khí nhà kính, như giao thông, xây dựng, công nghiệp, tiêu dùng năng lượng, do đó cần quản lý và lập kế hoạch phát triển đô thị bền vững là then chốt để giảm thiểu phát thải khí nhà kính từ khu vực đô thị.

Đồng thời, phát triển đô thị theo mô hình đô thị nén, đầu tư vào giao thông công cộng, tăng cường diện tích cây xanh, cải tạo hiệu quả năng lượng của công trình... có thể góp phần đáng kể vào việc giảm phát thải; Áp dụng các nguyên tắc xây dựng và thiết kế xanh, hướng tới mục tiêu Net Zero Emissions là vô cùng cần thiết.

Bên cạnh đó, các chính sách, quy định về quy hoạch, xây dựng, giao thông, năng lượng... tại các khu vực đô thị cần phải được thiết kế và thực thi nhằm hỗ trợ và thúc đẩy mục tiêu Net Zero Emissions. Và đặc biệt, vai trò của chính quyền địa phương, doanh nghiệp và người dân là vô cùng quan trọng.

Hiện thực hóa mục tiêu phát triển đô thị bền vững, trung hòa carbon

Chia sẻ quan điểm về phát triển đô thị trung hòa carbon, bà Pranziska Schmidtke, Giám đốc Dự án Khí hậu và năng lượng tại châu Á - FES Việt Nam cho biết, các đô thị của Việt Nam ngoài việc đang phải đối mặt với BĐKH, còn chịu áp lực bởi tốc độ đô thị hóa nhanh, sự tăng trưởng dân số cũng như vấn đề phát thải... gây ra những tác động tiêu cực đến đời sống của người dân.

Trong quá trình hợp tác với AMC, FES đã xây dựng một khung hướng dẫn và định hướng phát triển đô thị hiệu quả cho các nhà quản lý, quy hoạch, người chịu trách nhiệm triển khai các chương trình phát triển đô thị. Khung hướng dẫn bao gồm các nội dung: xác định mục tiêu, tầm nhìn, phạm vi muốn triển khai thực hiện; xác định ưu tiên nhiệm vụ; xây dựng và triển khai các giải pháp; huy động và phân bổ nguồn lực; phân công trách nhiệm và tạo lộ trình thực hiện.

Ông Douglas Lee Snyder, Giám đốc điều hành Hội đồng Công trình xanh Việt Nam.

Chia sẻ những công nghệ và giải pháp hữu hiệu cho phát triển đô thị trung hòa carbon tại Việt Nam, ông Douglas Lee Snyder, Giám đốc điều hành Hội đồng Công trình xanh Việt Nam (VGBC) nêu bật các ưu điểm trong thiết kế thụ động và chủ động cho đến các yêu cầu về nhận thức xã hội, các yêu cầu của cơ quan quản lý Nhà nước trong phát triển các công trình xanh.

Theo đó, có thể kể đến các phương án thiết kế thụ động trong các công trình giúp kiểm soát nhiệt hiệu quả như: hệ thống thông gió tự nhiên, các lam che nắng, kính Low-e, kính thông minh giúp giảm hấp thụ bức xạ mặt trời trực tiếp (SHGC). Hay giải pháp kỹ thuật thông qua tỷ lệ 35 - 40% diện tích cửa sổ so với diện tích tường cũng giúp phát huy hiệu quả lớn trong việc giảm bức xạ mặt trời. Cũng có thể cân nhắc làm mát địa nhiệt hay sử dụng AI cho hệ thống quản lý tòa nhà để tiết kiệm tối ưu năng lượng... Đặc biệt, cần định hướng phát triển đô thị lấy giao thông công cộng làm trung tâm (TOD) và giao thông xanh giúp con người di chuyển nhanh, thuận lợi.

Ngoài ra, có thể tận dụng mọi hình thức năng lượng tái tạo như: Năng lượng mặt trời, năng lượng gió, địa nhiệt, trí tuệ nhân tạo trong quản trị số để hỗ trợ lập kế hoạch mô phỏng và quản lý năng lượng.

Cuối cùng, vòng đời và lượng phát thải trong cơ sở hạ tầng công cộng nên được cân nhắc như: Thép được tái chế; bê tông ít carbon (thay thế xi măng); bê tông phi kết cấu có khả năng trữ carbon; bê tông cường độ cao để giảm thể tích… Bởi vật liệu là nguồn phát thải nhiều nhất, nếu thay thế được các nguồn vật liệu phát thải carbon thấp như việc tận dụng xỉ, tro để làm gạch hoặc làm bê tông để giảm lượng phát thải carbon từ các công trình.

Hội thảo có sự tham gia, trao đổi kinh nghiệm của các chuyên gia trong nước và quốc tế.

Trước bối cảnh các vấn đề về môi trường và BĐKH tại các đô thị Việt Nam đang phải đối mặt như hiện nay, GS.TS Hoàng Mạnh Nguyên, Viện trưởng Viện Khoa học công nghệ đô thị xanh cho rằng, nhu cầu cấp thiết về việc thay đổi nền tảng tư duy phát triển đô thị là rất cần thiết để đảm bảo được sự phát triển bền vững cho lĩnh vực kiến trúc đô thị và đất nước trong tương lai. Bên cạnh đó, cần học hỏi kinh nghiệm của các quốc gia đi trước. Tuy nhiên, cần có những nghiên cứu áp dụng cho phù hợp với điều kiện riêng của Việt Nam.

GS.TS Hoàng Mạnh Nguyên kỳ vọng, với sự hỗ trợ của các tổ chức, các chương trình quốc tế đang được triển khai tại Việt Nam, các chính sách của Nhà nước, các chương trình nghiên cứu của các viện nghiên cứu, sự quyết tâm của cả cộng đồng... vấn đề phát triển đô thị bền vững, trung hòa carbon của Việt nam sẽ sớm được định hình và đi vào cuộc sống.

Đoàn Huyền