Phát triển du lịch gắn với bảo tồn văn hóa
ĐBP - Trên dải đất Tây Bắc, Điện Biên tựa như viên ngọc ẩn mình giữa đại ngàn, nơi mỗi tấc đất, mỗi nếp nhà truyền thống đều thấm đượm những câu chuyện lịch sử hào hùng và dòng chảy văn hóa đa sắc của 19 dân tộc. Trong nhịp phát triển mới, tỉnh đã xác định du lịch gắn với bảo tồn văn hóa truyền thống là con đường bền vững, vừa khơi dậy tiềm năng kinh tế, vừa gìn giữ bản sắc văn hóa. Đó là bước đi chiến lược để mảnh đất cực Tây biến du lịch thành ngành kinh tế quan trọng, góp phần thúc đẩy tốc độ tăng trưởng mạnh mẽ hơn.
Nhiệm kỳ 2020 - 2025 với sự vào cuộc đồng bộ của các cấp, ngành đã mở ra diện mạo mới cho du lịch Điện Biên. Cơ chế, chính sách phát triển du lịch được ban hành như: Nghị quyết số 03-NQ/TU (ngày 7/5/2021) về phát triển du lịch đến năm 2025, định hướng 2030; Nghị quyết số 11-NQ/TU (ngày 29/7/2021) về bảo tồn và phát triển văn hóa các dân tộc gắn với kinh tế - xã hội... Đây không chỉ là cơ sở pháp lý mà còn là “kim chỉ nam” cho hành trình lâu dài nơi văn hóa được coi là “linh hồn” của sản phẩm du lịch.
Biểu diễn múa dân tộc Hà Nhì tại lễ hội đường phố trong khuôn khổ Festival Tinh hoa Tây Bắc - Điện Biên năm 2025.
Điện Biên sở hữu hệ thống di tích lịch sử, từ những hầm hào chiến trường, đồi A1, hầm Đờ-cát đến Bảo tàng Chiến thắng Điện Biên Phủ. Những làn điệu dân ca Thái, điệu múa xòe truyền thống, nghề dệt thổ cẩm của người Lào, nghề thêu giày của người Hoa (Xạ Phang) hay lễ hội đua thuyền đuôi én tại phường Mường Lay... tất cả đã tạo nên bản sắc văn hóa sống động, trở thành điểm tựa phát triển du lịch.
Những năm gần đây, tỉnh tổ chức Tuần Văn hóa - Du lịch tại Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Thanh Hóa hay tại Luông Pha Băng (Lào) đã đưa hình ảnh Điện Biên vượt khỏi ranh giới tỉnh, đến gần hơn với du khách cả nước và bạn bè quốc tế. Lễ hội Hoa Ban - biểu tượng của đất trời Tây Bắc được duy trì và nâng tầm, trở thành thương hiệu riêng của Điện Biên. Các sự kiện tầm quốc gia, khu vực và quốc tế liên tục được tỉnh đăng cai, tổ chức như: Ngày hội Giao lưu văn hóa, thể thao và du lịch vùng biên giới Việt Nam - Lào năm 2022, Năm Du lịch quốc gia - Điện Biên 2024 với chủ đề “Vinh quang Điện Biên - Trải nghiệm bất tận”, hay Festival Tinh hoa Tây Bắc - Điện Biên năm 2025. Những sự kiện này không chỉ thu hút du khách mà còn khẳng định vai trò trung tâm kết nối của Điện Biên trong không gian du lịch vùng Tây Bắc mở rộng.
Hoàng hôn về trên ruộng bậc thang Pu Nhi.
Thực tế cho thấy, nếu chỉ dừng ở du lịch lịch sử, Điện Biên sẽ khó tạo ra sự hấp dẫn bền lâu. Chính vì vậy, tỉnh đã lựa chọn phát triển đa dạng loại hình, lấy văn hóa dân tộc làm trục xoay. Du lịch cộng đồng tại bản Nà Sự (xã Mường Chà), bản Khá, bản Che Căn (xã Mường Phăng) hay các điểm dự kiến khai thác ở bản Lồng, xã Quài Tở... trở thành những điểm nhấn để du khách trải nghiệm đời sống thường nhật của người dân. Những bữa cơm ấm cúng với nếp nương, cá nướng, gà đồi; những buổi tối cùng múa xòe bên ánh lửa, nghe kể chuyện núi rừng... đã đem lại trải nghiệm khó quên cho du khách phương xa.
Tại bản Khá (xã Mường Phăng), mô hình du lịch cộng đồng đang dần trở thành lựa chọn hấp dẫn với du khách. Ông Cầm Văn Trường, chủ Homestay Cầm Trường chia sẻ: “Chúng tôi giữ lại nếp nhà sàn truyền thống, cải tạo làm nơi nghỉ cho khách, vừa gần gũi vừa thoáng đãng mà du khách cũng rất thích. Ngoài ra, những món ăn truyền thống như: Gà, cá nướng, nếp nương, các món nộm... của dân tộc Thái được nhiều du khách khen ngợi. Chúng tôi còn gìn giữ và thường xuyên biểu diễn các điệu múa xòe, múa sạp để du khách giao lưu vào các buổi tối sau khi đã thưởng thức ẩm thực. Với những trải nghiệm đó khiến nhiều đoàn khách quay lại, không những thế còn giới thiệu bạn bè cùng tới thưởng ngoạn, trải nghiệm”.
Ngoài ra, tỉnh chú trọng phát triển du lịch nông thôn gắn với nghề truyền thống. Làng nghề dệt thổ cẩm Pa Xa Lào (xã Thanh Yên) là điển hình. Từng đường dệt, hoa văn trên vải là thông điệp văn hóa gửi đến du khách. Bà Lò Thị Vân, nghệ nhân dệt thổ cẩm Pa Xa Lào cho biết: “Nghề dệt truyền thống của dân tộc Lào được nhiều người dân và du khách quan tâm. Mỗi khi đưa sản phẩm tham gia các tuần lễ văn hóa - du lịch trong và ngoài tỉnh, hầu như lần nào cũng được du khách, người dân quan tâm và yêu thích. Mỗi sản phẩm bán ra mang lại giá trị kinh tế và cũng là nguồn động lực cho chúng tôi gìn giữ văn hóa truyền thống”.
Phụ nữ Sán Chỉ ở bản Huổi Thanh 1, xã Nậm Kè mặc trang phục truyền thống.
Để phát triển lâu dài, tỉnh Điện Biên đang chú trọng các dự án bảo tồn. Nhiều chương trình được triển khai nhằm giữ gìn, phục hồi những giá trị truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số, gắn liền với mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội. Các lớp đào tạo nghề thủ công truyền thống như dệt, may, đan lát, cùng kỹ năng phục vụ du lịch như biểu diễn văn nghệ dân gian, chế biến ẩm thực truyền thống được tổ chức thường xuyên. Đây chính là cách đưa văn hóa sống lại trong đời sống thường nhật, trở thành sản phẩm du lịch hấp dẫn.
Những nỗ lực đó đã mang lại thành quả rõ rệt. Thông tin từ Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, trong 5 năm qua, Điện Biên đón 5,5 triệu lượt khách, tổng doanh thu từ du lịch đạt trên 9.400 tỷ đồng. Du lịch chiếm vị trí quan trọng trong cơ cấu kinh tế dịch vụ, tạo việc làm, nâng cao thu nhập, góp phần cải thiện đời sống người dân.
Tuy nhiên, Điện Biên vẫn đối diện không ít thách thức khi khai thác, phát triển du lịch. Hạ tầng chưa đồng bộ, sản phẩm du lịch còn đơn điệu, thiếu nhà đầu tư lớn, chất lượng nguồn nhân lực hạn chế về ngoại ngữ và kỹ năng nghề... là những điểm cần khắc phục. Đặc biệt, nhu cầu nâng cao chất lượng dịch vụ, tạo ra sản phẩm du lịch độc đáo, xứng tầm với lợi thế vốn có vẫn là bài toán đặt ra cho tỉnh.
Điện Biên đang đi đúng con đường khi đặt du lịch gắn với bảo tồn văn hóa vào trung tâm phát triển. Hướng đi ấy không chỉ mở ra nguồn lực kinh tế bền vững, mà còn góp phần gìn giữ những giá trị đặc sắc của đồng bào. Trong nhịp bước hội nhập, mỗi lễ hội, mỗi làn điệu, mỗi sản phẩm thủ công không còn là kỷ niệm của quá khứ mà là động lực cho tương lai.
