Phép tính nghiệt ngã của môi trường

Ảnh minh họa

Kể từ khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực, cả hệ thống chính trị đã thể hiện quyết tâm hành động rõ rệt. Hơn 500 văn bản hướng dẫn, quy định và kế hoạch triển khai được ban hành, tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho công tác bảo vệ môi trường. Đáng chú ý, 3/5 chỉ tiêu trọng tâm của giai đoạn 2021-2025 đã vượt kế hoạch, trong đó có tỷ lệ thu gom, xử lý chất thải rắn sinh hoạt đô thị và độ che phủ rừng. Gần 100 tỷ đồng xử phạt vi phạm do cơ quan trung ương có thẩm quyền ban hành, cùng 643 tỷ đồng từ các địa phương giai đoạn 2022-2024, là minh chứng cho sự vào cuộc mạnh mẽ, kiên quyết. Cảnh sát môi trường đã khởi tố 2.336 vụ vi phạm, khẳng định tính nghiêm minh của pháp luật. Đặc biệt, việc bảo đảm ngân sách chi cho sự nghiệp môi trường đạt 1,12% tổng chi năm 2024 - cao hơn ngưỡng 1% theo quy định đã thể hiện cam kết chính trị vững chắc, trách nhiệm cao của Nhà nước đối với môi trường sống của nhân dân.

Tuy nhiên, đằng sau bức tranh tích cực ấy vẫn còn những mảng tối đáng lo ngại. Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh, hai đầu tàu kinh tế của đất nước vẫn thường xuyên nằm trong nhóm các đô thị ô nhiễm không khí nặng nề nhất thế giới. Bụi mịn đang âm thầm tấn công sức khỏe cộng đồng. Mục tiêu đến năm 2025 xử lý dứt điểm 100% cơ sở gây ô nhiễm nghiêm trọng - một chỉ tiêu quan trọng của Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng vẫn đang gặp nhiều thách thức, khi đến nay vẫn còn nhiều cơ sở chưa được khắc phục triệt để.

Nguyên nhân không chỉ nằm ở nguồn lực mà còn ở tư duy và phương thức quản lý chất thải. Dù quy định đã rõ, song việc phân loại rác tại nguồn, một hành vi văn minh, then chốt mới được triển khai tại 32/63 tỉnh, thành phố. Mỗi ngày, cả nước phát sinh hơn 69.000 tấn rác thải sinh hoạt, trong đó, gần 63% vẫn bị chôn lấp, một phương thức lạc hậu, gây ô nhiễm lâu dài và tiêu tốn đất đai.

Cùng với đó, thảm họa rác thải nhựa vẫn là nỗi ám ảnh toàn cầu và nước ta không đứng ngoài vòng xoáy ấy. Hàng triệu tấn nhựa bị thải ra môi trường mỗi năm nhưng chỉ khoảng 27% được tái chế. Thói quen sử dụng đồ nhựa dùng một lần, tâm lý tiện lợi của người tiêu dùng đang cản trở lộ trình xanh hóa nền kinh tế. Cơ chế Trách nhiệm tái chế mở rộng của nhà sản xuất (EPR), một chính sách tiến bộ, thể hiện tinh thần “người gây ô nhiễm phải trả tiền” vẫn gặp khó vì hạ tầng thu gom và công nghệ tái chế chưa theo kịp yêu cầu.

Như nhiều đại biểu Quốc hội đã cảnh báo, ô nhiễm ở nước ta đã ở ngưỡng báo động. Môi trường không thể chờ đợi và sự chậm trễ trong hành động hôm nay sẽ phải trả giá bằng sức khỏe và sinh mệnh của thế hệ mai sau. Để hóa giải phép tính nghiệt ngã ấy, cần một cuộc đổi mới toàn diện, từ nhận thức đến hành động, từ công nghệ đến cơ chế.

Đầu tư cho môi trường hôm nay là đầu tư cho tương lai của dân tộc. Giữ gìn môi trường sống trong lành chính là giữ gìn nền tảng an ninh con người, bảo đảm sức khỏe của nhân dân và sự phát triển bền vững của đất nước. Đã đến lúc, những cảnh báo từ nghị trường phải được chuyển hóa thành hành động cụ thể, kiên quyết và đồng bộ.

Xây Dựng