Phí sàn thương mại điện tử tăng: Người bán, người mua tìm cách đối phó

Ảnh minh họa: TB

Mới đây, Shopee, một trong những nền tảng TMĐT có thị phần lớn tại Việt Nam thông báo sẽ chính thức thu phí hạ tầng 3.000 đồng cho mỗi đơn hàng từ ngày 1/7/2025, bất kể đơn đó giao thành công hay bị trả lại. Phí này sẽ được trừ thẳng vào doanh thu của người bán trước khi tiền về tài khoản. Lý do được Shopee đưa ra với các shop là để phục vụ chi phí vận hành và phát triển kỹ thuật của sàn.

Trong bối cảnh các loại phí hiện hành đã khiến người bán phải "gồng gánh" tới 30–40% doanh thu cho mỗi đơn hàng thì việc bổ sung thêm một khoản thu cố định khiến không ít chủ shop thấy áp lực.

Chị Mai Anh, chủ shop hàng gia dụng trên sàn TMĐT cho biết: “Tôi cảm giác như mình đang bị ‘vắt kiệt’ bởi quá nhiều khoản thu. Giờ mỗi đơn chưa kịp tính lãi lỗ đã thấy mất ít nhất 30% cho phí nền tảng. Nay lại thêm 3.000 đồng phí hạ tầng, dù đơn đó có hoàn hay không thì vẫn bị trừ vào doanh thu.”

Ông Nguyễn Thành Quảng, chủ một shop thời trang trực tuyến cũng chia sẻ: “Với những đơn hàng nhỏ, ví dụ chỉ 30.000- 50.000 thì 3.000 đồng đã là 10%-6% giá trị đơn hàng. Cộng thêm phí nền tảng, phí quảng cáo, lệ phí vận chuyển, thuế..., chi phí cho mỗi đơn có thể chiếm đến 40% giá trị đơn hàng. Tính toán không chi tiết thì biên lợi nhuận bị bào mòn hết.”

Trên thực tế, khi người bán không thể “chịu” thêm chi phí, hệ quả tất yếu là họ tìm cách đẩy phần chi phí này sang người mua thông qua việc tăng giá sản phẩm, cắt giảm khuyến mãi, hoặc giảm chất lượng. Đây là vòng luẩn quẩn khiến cả người bán lẫn người tiêu dùng cùng chịu thiệt.

Bà Đinh Ngọc Hân, kinh doanh đồ chơi trẻ em online cho rằng: “Bảo vệ lợi nhuận là điều buộc phải làm, nên nếu không tăng giá thì phải cắt giảm chất lượng, hoặc ‘ăn bớt’ vào khuyến mãi. Phương án nào cũng khiến người tiêu dùng không hài lòng và chịu thiệt hơn so với trước.”

Không chỉ người bán mệt mỏi, người mua cũng đang mất dần niềm tin vào giá trị thực của hàng hóa trên sàn TMĐT.

Chị Vũ Hải Hà (Thanh Xuân, Hà Nội) chia sẻ: “Trước đây tôi hay mua online vì rẻ và tiện. Nhưng giờ giá trên sàn thường cao hơn mua trực tiếp tại cửa hàng. Có món hàng niêm yết 550.000 đồng trên sàn, mà ra cửa hàng chính hãng chỉ còn 440.000 đồng. Dù có mã giảm giá, phí ship miễn, thì tổng chi phí phải trả vẫn cao hơn giá mua tại shop.”

Một số người tiêu dùng còn được chính các shop khuyên nên hủy đơn trên sàn để mua trực tiếp nhằm tránh phí. Chị Bùi Ngọc Minh (Cầu Giấy, Hà Nội) cho biết: “Có lần tôi được shop hướng dẫn hủy đơn, rồi shop tự giao, giá rẻ hơn 20% vì không mất phí sàn. Qua đó tôi nhận ra việc mua trực tiếp hiện nay lợi hơn mua trên sàn TMĐT”

Trước sức ép chi phí ngày một lớn, không ít tiểu thương đang lựa chọn rút khỏi các sàn TMĐT để chuyển sang các kênh bán hàng khác như Facebook, Instagram, TikTok, website riêng hoặc cộng tác viên trực tiếp. Ưu điểm của các kênh này là ít phí, chủ động hơn, không bị chi phối bởi thuật toán, quy định khắt khe hay chính sách khuyến mãi bắt buộc của sàn.

Chị Mai Anh cho biết thêm: “Không chỉ shop của tôi, nhiều shop khác cũng đã chuyển dần đơn hàng sang Facebook và cộng tác viên. Đơn ít hơn nhưng không mất phí nền tảng nên lợi nhuận không bị hao hụt. Quan trọng là chúng tôi kiểm soát được mối quan hệ với khách, chăm sóc tốt hơn.”

Theo bà Thanh Huệ (Trường Đại học Phenika, chuyên gia đào tạo kinh doanh số), bản thân giá bán trên sàn đang chứa nhiều chi phí ẩn mà người tiêu dùng không hề biết như phí nền tảng, quảng cáo, hoa hồng, vận chuyển, giờ thêm cả phí hạ tầng, tất cả được cộng dồn vào giá cuối cùng. Người mua không nhìn thấy từng khoản, nhưng lại phải trả tổng chi phí đó.

Theo bà Huệ, điều nguy hiểm là khi khách hàng bắt đầu so sánh và thấy giá bán online cao hơn giá trị thực, tức giá gốc tại cửa hàng hoặc trên kênh trực tiếp thì lòng tin sẽ suy giảm nhanh chóng. “Thị trường TMĐT chỉ phát triển bền vững nếu minh bạch, giá trị hàng hóa đúng với kỳ vọng người tiêu dùng.”

Đồng quan điểm, TS Vũ Anh Thi (ĐH liên kết quốc tế La Trobe) cho rằng, người tiêu dùng Việt ngày càng nhạy bén với chi phí ẩn và giá trị thực. “Nếu mua online mà không rẻ hơn, lại thêm rủi ro về chất lượng, hậu mãi... thì họ sẽ rời đi. Khi đó, sàn TMĐT sẽ giải bài toán giữ chân người bán và người mua bằng cách nào, bằng khuyến mãi tạm thời hay bằng chính sách lâu dài, công bằng và bền vững?”

“Việc áp dụng các loại phí là điều không tránh khỏi trong vận hành một nền tảng số. Tuy nhiên, vấn đề nằm ở chỗ mức phí phải hợp lý, minh bạch và đảm bảo được sự hài hòa lợi ích giữa ba bên: sàn – người bán – người mua. Trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt giữa các nền tảng TMĐT, cùng với xu hướng “dịch chuyển ngược” từ online sang bán trực tiếp, nếu các sàn không điều chỉnh chính sách phù hợp, nguy cơ mất lòng tin từ cả người bán lẫn người tiêu dùng là rất lớn.

Thị trường không chỉ cần sự tiện lợi, mà còn cần sự công bằng và đáng tin cậy. TMĐT không thể phát triển chỉ bằng các chương trình giảm giá, miễn phí vận chuyển... mà phải được xây dựng trên nền tảng minh bạch, ổn định – đồng hành cùng với người bán hàng vì người tiêu dùng”, TS Vũ Anh Thi nhận định.

Thanh Bình