Phiến quân tiếp đà tiến chiếm các thành phố lớn ở Syria từ tay chính phủ

Lãnh đạo nhóm phiến quân Hồi giáo Hayat Tahrir al-Sham (HTS) - Abu Mohammed al-Jawlani đã tuyên bố "chiến thắng" ở Hama. Trước đó, các chiến binh HTS và đồng minh đã chiếm nhà tù trung tâm Hama và thả tù nhân trong các trận chiến ác liệt, trong khi quân đội cho biết đã triển khai lại binh sĩ bên ngoài thành phố.

Hama là nơi sinh sống của một triệu người và cách Aleppo 110km (70 dặm) về phía nam, nơi phiến quân đã chiếm được vào tuần trước sau khi phát động một cuộc tấn công bất ngờ từ thành trì của họ ở phía tây bắc.

Chỉ huy phiến quân nói với người dân Homs, thành phố tiếp theo về phía nam trên đường cao tốc từ Aleppo đến thủ đô Damascus rằng "thời của người dân đã đến".

Trước đây, Tổng thống Assad đã dựa vào Nga và Iran để trấn áp quân nổi dậy.

Nhưng với việc cả hai đồng minh này giờ đều bận tâm vào vấn đề nội bộ của mình, không rõ liệu Assad có thể ngăn chặn được bước tiến của quân nổi dậy có thể đe dọa đến sự tồn vong của chính phủ hay không.

Hơn nửa triệu người đã thiệt mạng kể từ khi nội chiến nổ ra vào năm 2011.

Giờ đây, quân nổi dậy đã phá vỡ các tuyến phòng thủ của chính phủ ở phía bắc Hama sau nhiều ngày giao tranh ác liệt.

Quân đội đã gửi quân tiếp viện đến thành phố sau khi Aleppo thất thủ. Nhưng bất chấp sự hỗ trợ từ các cuộc không kích của Nga và các chiến binh dân quân được Iran hậu thuẫn, quân đội vẫn không thể ngăn chặn Hama bị quân nổi dậy chiếm đóng vào ngày 5/12. Chỉ huy phiến quân Hassan Abdul Ghani cho biết vào buổi sáng rằng các chiến binh của họ đã tham gia vào các trận chiến ác liệt ở nhiều quận khác nhau.

Vào đầu giờ chiều, ông thông báo rằng hàng trăm tù nhân từ nhà tù trung tâm Hama đã được thả.

Vài phút sau, quân đội tuyên bố tái triển khai lực lượng bên ngoài Hama "để bảo vệ mạng sống của thường dân và ngăn chặn giao tranh ở đô thị".

Các bức ảnh và video được đăng trực tuyến cho thấy các chiến binh ở một số khu phố phía đông bắc. Những tù nhân được trả tự do cũng được quay phim đang ăn mừng bên ngoài nhà tù trung tâm cùng với một phiến quân và một phóng viên của một hãng tin ủng hộ phe đối lập.

Phiến quân chiếm được Hama, cứ điểm quan trọng để tiến về thủ đô Damascus của Syria - Ảnh: AFP

Hama nằm ở vùng ngoại ô phía tây của thành phố, cũng như Jabal Zain al-Abadin, một ngọn đồi có tầm quan trọng chiến lược ngay phía đông bắc nhìn ra đường cao tốc Damascus-Aleppo. Trong một video, Abu Mohammed al-Jawlani cho biết các chiến binh của ông đã tiến vào Hama để "làm sạch vết thương đã tồn tại ở Syria trong 40 năm".

Liên Hợp quốc cho biết cuộc giao tranh hiện nay giữa quân chính phủ và quân nổi dậy đang "làm trầm trọng thêm tình hình vốn đã khủng khiếp đối với thường dân ở phía bắc đất nước".

Ước tính có 280.000 người đã phải sơ tán, phần lớn là phụ nữ và trẻ em, và một số thường dân bị mắc kẹt ở các khu vực tiền tuyến không thể đến được những nơi an toàn hơn.

Tại Aleppo, nơi sinh sống của hai triệu người, một số dịch vụ công cộng và các cơ sở quan trọng - bao gồm bệnh viện, tiệm bánh, nhà máy điện, nước, internet và viễn thông đã bị gián đoạn hoặc không hoạt động do thiếu nguồn cung cấp và nhân sự.

Tổng thư ký Liên Hợp quốc Antonio Guterres kêu gọi "tất cả những người có ảnh hưởng hãy làm phần việc của mình" để chấm dứt cuộc nội chiến. "Chúng ta đang chứng kiến những hậu quả cay đắng của sự thất bại tập thể dai dẳng của các thỏa thuận giảm leo thang trước đây trong việc tạo ra lệnh ngừng bắn thực sự trên toàn quốc hoặc một tiến trình chính trị nghiêm túc", ông nói thêm "Những điều này phải thay đổi".

Tổng thống Assad trong khi đó đã thề sẽ "đè bẹp" quân nổi dậy và cáo buộc các cường quốc phương Tây đang cố gắng vẽ lại bản đồ khu vực, trong khi các đồng minh chủ chốt của ông là Nga và Iran đã đề nghị "ủng hộ vô điều kiện" chính quyền Damascus.

Máy bay chiến đấu của Nga đã tăng cường các cuộc không kích vào các khu vực do phiến quân chiếm giữ trong những ngày gần đây trong khi lực lượng dân quân do Iran hậu thuẫn đã cử máy bay chiến đấu đến tăng cường phòng thủ cho chính phủ và Iran đã tuyên bố sẵn sàng gửi thêm lực lượng đến Syria nếu được yêu cầu.

Thổ Nhĩ Kỳ, nước ủng hộ phe đối lập Syria nhưng đã phủ nhận các báo cáo rằng họ có liên quan đến cuộc tấn công do HTS chỉ huy đã thúc giục Assad tham gia vào một tiến trình chính trị với phe đối lập để chấm dứt cuộc nội chiến kéo dài 13 năm ở Syria.

Trong khi đó, các phe phái phiến quân do Thổ Nhĩ Kỳ hậu thuẫn đã tận dụng sự rút lui của chính phủ ở phía bắc bằng cách phát động một cuộc tấn công riêng vào một vùng lãnh thổ gần Aleppo do liên minh dân quân do người Kurd chỉ huy là Lực lượng Dân chủ Syria (SDF) kiểm soát. Thổ Nhĩ Kỳ, quốc gia có một nhóm thiểu số người Kurd bất ổn lớn, coi người Kurd ở Syria là mối đe dọa.

Trước khi cuộc tấn công của phiến quân bắt đầu, chính phủ đã giành lại quyền kiểm soát các thành phố chính của Syria với sự giúp đỡ của Nga, Iran và các lực lượng dân quân do Iran hậu thuẫn. Tuy nhiên, phần lớn đất nước vẫn nằm ngoài tầm kiểm soát của họ.

Thành trì cuối cùng của phiến quân nằm ở các tỉnh Aleppo và Idlib, giáp biên giới với Thổ Nhĩ Kỳ và là nơi có hơn bốn triệu người sinh sống, nhiều người trong số họ đã phải sơ tán khỏi các khu vực do chính phủ kiểm soát.

Khu vực này do HTS thống trị, được Liên Hợp quốc, Hoa Kỳ, Thổ Nhĩ Kỳ và nhiều quốc gia khác xem là tổ chức khủng bố vì đây là chi nhánh của al-Qaeda tại Syria cho đến khi chính thức cắt đứt quan hệ vào năm 2016.

Một số phe phái phiến quân đồng minh và các nhóm thánh chiến cũng có căn cứ tại đây, cùng với các phe phái SNA do Thổ Nhĩ Kỳ hậu thuẫn và các lực lượng Thổ Nhĩ Kỳ.

HTS và các đồng minh của họ cho biết vào ngày 27/11 rằng họ đã phát động một cuộc tấn công và cáo buộc chính phủ và các lực lượng dân quân đồng minh do Iran hậu thuẫn leo thang các cuộc tấn công vào dân thường ở phía tây bắc.

Nhưng động thái này diễn ra vào thời điểm các đồng minh của chính phủ đang bận tâm đến các cuộc xung đột khác.

Nhóm Hezbollah của Li-băng do Iran hậu thuẫn, đóng vai trò quan trọng trong việc giúp đẩy lùi phiến quân trong những năm đầu của cuộc chiến, gần đây đã phải chịu tổn thất từ cuộc tấn công của Israel ở Li-băng.

Các cuộc tấn công của Israel cũng đã sát hại các chỉ huy quân sự Iran ở Syria và làm suy yếu các tuyến tiếp tế cho lực lượng dân quân ủng hộ chính phủ ở đó.

Anh Duy