Phong tục 'mùng ba Tết thầy' đang có những biến đổi

Món quà Tết là chiếc bánh chưng nhà tự làm

-“Mùng ba Tết thầy" luôn được coi là nét đẹp truyền thống của văn hóa Việt Nam. Bản thân vừa là một người thầy, nhưng cũng đã từng là học trò, Tết thầy để lại trong ông những kỷ niệm nào đặc biệt?

- Tết là khoảng thời gian thiêng liêng nhất của năm, khi mọi người tỏ lòng thành kính biết ơn tổ tiên, trời đất đã cho một năm bình an, mưa thuận, gió hòa, đi Tết thầy thể hiện lòng biết ơn với những người đã cho mình tri thức.

Xã hội xưa quan niệm rằng, một người phải biết trọng thầy, trọng tri thức, trọng đạo lý, trọng văn thì mới có thể thành người tốt. Ý nghĩa của tục Tết thầy có lẽ sẽ được lưu truyền mãi, dù mỗi thời đại, lại có những điểm khác nhau.

Tôi vẫn nhớ ngày nhỏ đi học, có lần đi đường thấy một đám các em lớp sau khoảng 4, 5 đứa, cùng nhau cầm một quả trứng gà rất nâng niu, đi nhễ nhại dưới trời nắng để thăm cô giáo ốm.

Xưa kia, cuộc sống còn nhiều thiếu thốn, món quà của học sinh đơn giản và chân thành, đôi khi là quả trứng gà, bát gạo... Với tôi, Tết đến thăm thầy cũng chỉ có cái bánh chưng nhà tự gói.

-Trong bối cảnh xã hội có nhiều thay đổi, tục Tết thầy liệu có còn giữ nguyên những nét văn hóa xưa không, thưa ông?

- Giáo viên hiện tại có ngày "Tết" riêng là 20.11, trong năm cũng nhiều còn ngày lễ khác thầy cô được quan tâm, chứ không chỉ mùng 3 âm lịch.

Là một người thầy hơn 35 năm đứng lớp, tôi vẫn thấy rõ truyền thống tôn sư trọng đạo được duy trì ở các thế hệ học trò ngày nay, nhiều học trò của tôi còn rất trẻ, nhưng vẫn kính trọng thầy.

Tôi vẫn có những sinh viên cũ cứ Tết lại dẫn cả vợ chồng con cái đến thăm thầy. Có em nói với tôi rằng thầy sống em theo Tết, chết em theo giỗ. Điều này khiến tôi rất cảm động.

Thầy dạy tôi đã mất cách đây gần 20 năm, nhưng đến nay tôi vẫn đến nhà thầy thắp hương mỗi dịp giỗ chạp. Không biết tại sao, nhưng khi tới thắp hương cho thầy, lòng thấy thoải mái lắm, đứng trước ảnh thầy, tôi vẫn khoe rằng một năm nay làm được những gì, hướng dẫn được bao nhiêu học trò làm việc này việc kia.

Theo truyền thống của người Việt, mùng ba Tết là ngày Tết thầy, thời điểm để những người học trò chúc Tết và tri ân tới thầy cô giáo của mình.

Tình cảm chân thành mới là điều trân quý nhất

- Có một thực tế rằng, ngày nay, học sinh không chỉ học trên trường lớp, mà còn học qua không gian mạng với khối kiến thức khổng lồ. Một trò học hàng chục, thậm chí hàng trăm thầy khác nhau. Vậy mối quan hệ giữa thầy trò ngày nay thay đổi như thế nào, thưa ông?

- Đúng vậy, xưa trò có thể học 1 thầy từ bậc Tam tự kinh đến khi thi đỗ trạng nguyên. Ngày nay, một trò học hàng chục, thậm chí hàng trăm thầy khác nhau. Bởi vậy mà mối quan hệ giữa thầy trò cũng có nhiều thay đổi.

Chưa kể, “Tết thầy” hiện tại đặt trong bối cảnh kinh tế thị trường, con người hiểu không đúng sẽ có những biến tướng. Nhiều phụ huynh nghĩ biếu thầy ngày Tết sẽ khiến con được quan tâm hơn. Người học, khi đạt được mục đích, sẽ không còn liên lạc hay quan tâm thầy nữa.

Mặt khác, người thầy cũng là một phần của tiêu cực, khi dịp Tết muốn học sinh biếu nhiều hơn, thậm chí lợi dụng quyền đánh giá kết quả học tập của học sinh mà gây khó dễ để đòi hỏi vật chất. Những điều tham nhũng này làm giảm mất ý nghĩa thiêng liêng của tết thầy, tạo nên hình ảnh xấu trong xã hội.

- Vậy làm sao để "mùng ba Tết thầy" vẫn giữ được nét văn hóa truyền thống tốt đẹp, thưa ông?

Tôi cho rằng, người thầy với tâm sáng, tình cảm chân thành, giản dị cũng sẽ truyền cảm hứng cho các thế hệ học trò. Tình cảm chân thành mới là điều trân quý nhất.

Giờ nhà tôi vẫn còn giữ nguyên bản luận văn tốt nghiệp đại học chi chít chữ mà 50 năm trước PGS Bùi Duy Tân - thầy dạy tôi chữa cho. Hồi đó, thầy bắt viết cách dòng, để thầy sửa từng chữ một, đến khi đi dạy, tôi cũng vẫn tiếp thu tư tưởng của thầy. Nhiều học trò làm luận án Tiến sĩ, tôi chỉnh sửa góp ý và bắt chữa đi chữa lại, tôi không gây khó dễ mà thật tâm mong muốn các em tốt hơn.

Thầy giáo của tôi đã giúp đỡ, dìu dắt tôi tận tình thế nào, thì đến giờ, tôi cũng hết lòng vì học sinh như vậy. Có những học trò của tôi đã là thạc sĩ, là tiến sĩ, là giảng viên ở các nhà trường, chính các em thấy được ứng xử của tôi mà điều chỉnh. Tôi rất vui về điều đó. Sự lan tỏa này sẽ giúp nghề thầy được tôn trọng hơn, nét văn hóa truyền thống tốt đẹp "mùng ba Tết thầy"cũngvì thế mà giữ được ý nghĩa của nó.

- Xin cảm ơn ông!

Minh Vân