Quản lý chất thải y tế: Then chốt từ khâu phân loại tại nguồn

Trong môi trường bệnh viện, công tác khám chữa bệnh và chăm sóc người bệnh tất yếu sẽ phát sinh chất thải. Tuy nhiên, không giống như rác thải sinh hoạt thông thường, chất thải y tế được xếp vào nhóm chất thải đặc thù, có khả năng chứa đựng các yếu tố nguy hại như mầm bệnh truyền nhiễm, vật sắc nhọn, hóa chất độc hại hay các thành phần dược phẩm.

Nếu không được quản lý chặt chẽ, chất thải y tế trở thành nguồn lây nhiễm nguy hiểm, đe dọa trực tiếp đến sức khỏe của nhân viên y tế, người bệnh, cộng đồng và gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. Trong toàn bộ quy trình quản lý chất thải y tế, từ khi phát sinh đến khi xử lý cuối cùng, khâu phân loại ban đầu ngay tại nơi phát sinh được xem là yếu tố "then chốt", quyết định sự thành công của cả hệ thống.

Chất thải y tế nguy hại được phân loại ngay từ nơi phát sinh. Ảnh: Minh Ngọc

Nguy cơ lây nhiễm chéo và gánh nặng chi phí khi phân loại sai

Rủi ro lớn nhất trong quản lý chất thải y tế chính là "lây nhiễm chéo". Nguy cơ này xảy ra ngay tại nguồn phát sinh - như buồng bệnh, phòng thủ thuật, hay phòng xét nghiệm - khi chất thải lây nhiễm không được để riêng biệt.

Chỉ một miếng gạc dính máu (chất thải lây nhiễm) nếu bị vứt nhầm vào thùng rác chứa giấy và vỏ hộp (chất thải thông thường), toàn bộ lượng rác trong thùng đó lập tức bị xem là chất thải lây nhiễm. Hậu quả là khối lượng chất thải y tế nguy hại tăng lên theo cấp số nhân.

Điều này không chỉ gây lãng phí lớn về mặt kinh tế, bởi chi phí để xử lý (như hấp tiệt trùng, thiêu đốt) chất thải lây nhiễm cao hơn gấp nhiều lần so với xử lý rác thải thông thường, mà còn tạo ra gánh nặng cho hệ thống xử lý vốn đã quá tải. Nguy hiểm hơn, việc lẫn lộn này khiến nhân viên hộ lý, người vận chuyển rác, vô tình tiếp xúc với mầm bệnh mà không có biện pháp phòng hộ tương xứng, làm tăng nguy cơ phát tán bệnh tật ra cộng đồng.

Phân loại đúng tại nguồn: Yêu cầu bắt buộc để bảo vệ an toàn

Giải pháp duy nhất để chặn nguy cơ lây nhiễm chéo và tối ưu hóa chi phí chính là thực hiện phân loại chất thải y tế một cách nghiêm ngặt, đúng quy định ngay tại thời điểm rác được thải ra. Đây là bước đầu tiên và quan trọng nhất, mang tính quyết định.

Theo quy định của Bộ Y tế tại Thông tư 20/2021TT/BYT ngày 26/11/2021 quy định, các cơ sở y tế phải trang bị hệ thống thùng rác chuyên dụng với màu sắc rõ ràng để nhân viên y tế và cả người nhà bệnh nhân có thể nhận diện và tuân thủ:

Thùng màu vàng: Dùng để chứa chất thải lây nhiễm (như bông, băng, gạc, găng tay... dính máu hoặc dịch tiết của bệnh nhân).

Thùng màu xanh: Dùng để chứa chất thải thông thường, rác thải sinh hoạt (như giấy tờ, vỏ hộp thuốc, vỏ chai nước, túi nilon không dính mầm bệnh).

Thùng màu đen: Dùng cho chất thải nguy hại nhưng không lây nhiễm (như pin, ắc quy, bóng đèn huỳnh quang, một số loại hóa chất, dược phẩm hết hạn).

Hộp kháng thủng (Hộp an toàn): Dùng riêng cho vật sắc nhọn (như kim tiêm, lưỡi dao mổ, mảnh thủy tinh vỡ...) để đảm bảo an toàn tuyệt đối khi vận chuyển.

Trách nhiệm phân loại đúng không chỉ thuộc về nhân viên vệ sinh hay hộ lý. Trách nhiệm này bắt đầu từ chính các y bác sĩ, điều dưỡng, kỹ thuật viên - những người trực tiếp thực hiện thủ thuật và tạo ra chất thải. Một hành động nhỏ như bỏ kim tiêm vào đúng hộp an toàn, hay bỏ gạc dính máu vào đúng thùng màu vàng, là biểu hiện của sự chuyên nghiệp và ý thức bảo vệ an toàn cho đồng nghiệp, cho bệnh nhân và cho cả cộng đồng.

Minh Ngọc