Quản lý đa dạng sinh học - Nền tảng cho phát triển bền vững

Giữ rừng để giữ sinh kế, giữ nguồn sống

Cao Bằng có tổng diện tích tự nhiên hơn 670.000 ha, trong đó rừng và đất rừng chiếm tới 78,6%. Những cánh rừng nguyên sinh phủ dọc các dãy núi đá vôi là nơi cư trú của hàng trăm loài động, thực vật quý hiếm. Có 27 loài thực vật quý hiếm được ghi trong Sách đỏ Việt Nam: Hoàng đàn, Thông Pà Cò, Pơ mu, Thông tre…, cùng nhiều loài động vật đặc hữu như: Vượn đen Cao Vít, cu li lớn, khỉ mặt đỏ, gấu chó, sóc bay, tê tê, hươu xạ...

Những năm qua, tỉnh tập trung thực hiện chính sách giao khoán, khoán bảo vệ rừng cho đồng bào dân tộc thiểu số, hộ nghèo tại các xã vùng khó khăn theo Nghị định 75/2015/NĐ-CP. Mỗi cánh rừng được giao là một cam kết bảo vệ nguồn sống. Cách làm này đã gắn lợi ích kinh tế với trách nhiệm bảo tồn, giúp giảm tình trạng phá rừng, khai thác trái phép. 9 tháng năm 2025, toàn tỉnh trồng mới hơn 176 ha rừng, trong đó rừng sản xuất chiếm hơn 115 ha, rừng phòng hộ 25 ha. Các hộ dân cũng chủ động đầu tư trồng rừng sản xuất để tăng thu nhập. Giữ rừng là giữ nguồn nước, giữ đất, giữ sinh kế và cũng là giữ lấy tương lai cho chính mình. Quản lý đa dạng sinh học không chỉ là trách nhiệm, mà là nền tảng cho phát triển bền vững của tỉnh trong nhiều thập niên tới.

Nhờ chính sách đúng đắn, đến nay, diện tích rừng được bảo vệ, khoanh nuôi, tái sinh tăng đều mỗi năm. Người dân ý thức hơn về vai trò của rừng, không còn tư tưởng “ăn của rừng” mà chuyển sang “sống nhờ rừng” bằng các mô hình kinh tế sinh thái, lâm sản ngoài gỗ, du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn.

Phát triển kinh tế dưới tán rừng - hướng đi tất yếu của nông nghiệp sinh thái

Chuyển từ “khai thác rừng” sang “làm giàu từ rừng”, tỉnh đang triển khai mô hình phát triển kinh tế dựa vào đa dạng sinh học. Trong đó, phát triển dược liệu và nông nghiệp sinh thái dưới tán rừng được xác định là hướng đi chủ đạo.

Hàng loạt đề tài, dự án khoa học - công nghệ đã được triển khai: “Trồng thử nghiệm cây ba kích dưới tán rừng tại Nguyên Bình”; “Nhân giống lan kim tuyến bằng nuôi cấy mô”; “Xây dựng mô hình trồng và chế biến dược liệu hà thủ ô tại Bảo Lạc”... Những mô hình này không chỉ tạo thêm nguồn thu nhập cho người dân mà còn giúp bảo vệ, phục hồi đất rừng.

Người dân trồng quế - hướng đi mới trong phát triển kinh tế từ rừng.

Thực tế, nhiều địa phương như Nguyên Bình, Bảo Lạc, Bảo Lâm… đã hình thành vùng trồng quế, hồi, dược liệu quy mô lớn, từng bước hình thành chuỗi sản xuất - chế biến - tiêu thụ sản phẩm xanh, gắn với chỉ dẫn địa lý và du lịch sinh thái. Đây chính là nền tảng cho mô hình “kinh tế rừng đa giá trị” mà tỉnh hướng tới.

Dựa vào thiên nhiên - chìa khóa cho tương lai xanh

Nhận thức rõ vai trò của đa dạng sinh học trong phát triển bền vững, Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XX (nhiệm kỳ 2025 - 2030) xác định bảo vệ và khai thác hiệu quả kinh tế rừng là một trong ba chương trình trọng tâm. Theo đó, tỉnh hướng tới phát triển nông - lâm nghiệp sinh thái, hữu cơ, đa giá trị, gắn với chuỗi chế biến, tiêu thụ bền vững và xây dựng thương hiệu “Cao Bằng xanh”.

Các giải pháp được lồng ghép trong quy hoạch phát triển của tỉnh theo hướng “dựa vào thiên nhiên”: phục hồi rừng, quản lý tài nguyên nước bền vững, bảo vệ đất ngập nước, phát triển không gian xanh đô thị, thúc đẩy tiết kiệm nước và xử lý nước thải thân thiện môi trường.

Tỉnh cũng mở rộng hợp tác với các tổ chức quốc tế, viện nghiên cứu, doanh nghiệp để huy động nguồn lực và chuyển giao công nghệ. Nhiều chương trình ODA, hợp tác công - tư (PPP) được xúc tiến, hướng tới phục hồi hệ sinh thái và phát triển dịch vụ môi trường rừng, bao gồm thị trường carbon và bảo tồn đa dạng sinh học - lĩnh vực được xem là tiềm năng kinh tế mới của tỉnh miền núi.

Song song đó, công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng được đẩy mạnh. Nhiều địa phương đã tổ chức tập huấn cho người dân về bảo tồn thiên nhiên, sinh kế xanh, mô hình “làng sinh thái”, “thôn không rác thải nhựa”. Người dân dần hiểu rằng, phát triển phải hài hòa với thiên nhiên mới là con đường lâu dài và an toàn nhất.

Hướng tới năm 2030, tỉnh đặt mục tiêu phát triển nông - lâm nghiệp hữu cơ, sinh thái, gắn với chuyển dịch lao động nông thôn và xây dựng nông thôn mới đặc thù vùng cao. Tỉnh đang xây dựng lộ trình cụ thể, lồng ghép các chương trình phát triển kinh tế - xã hội với giải pháp bảo tồn thiên nhiên. Hoàn thiện cơ chế chính sách, tạo quỹ bảo tồn, thu hút đầu tư tư nhân, từng bước hình thành mô hình kinh tế xanh - kinh tế tuần hoàn, lấy bảo vệ đa dạng sinh học làm trọng tâm.

Nguyễn Mạnh Hùng, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh