Quản trị doanh nghiệp gia đình: Nếu biết kết hợp truyền thống và hiện đại, sẽ tạo ra giá trị bền vững

Thiếu đồng cảm thì không thể đồng hành

Bà Nhan Húc Quân - Tổng giám đốc Công ty New Toyo Việt Nam kể: “Công ty khởi nguồn từ DN gia đình do chú Ba tôi sáng lập, bắt đầu từ sản xuất giấy nhôm. Từ đây, DN mở rộng ra nhiều quốc gia”. Tuy nhiên bà Quân cũng cho rằng, thế hệ kế thừa không nhất thiết phải là người nhà. Nếu con cái không muốn hoặc không đủ năng lực, DN hoàn toàn có thể thuê CEO giỏi. Quan trọng là sự trường tồn của công ty, chứ không phải giới hạn trong huyết thống.

Theo bà Quân, DN gia đình thường có ba đặc điểm phổ biến:

Thứ nhất, thành viên công ty từ chủ sở hữu đến các vị trí quản lý phần lớn là người trong gia đình; ở một số nơi, nhân sự cốt lõi xuất phát từ quan hệ hôn nhân, huyết thống hoặc thân thiết.

Thứ hai, tỷ lệ vốn góp tập trung, các thành viên gia đình nắm gần như toàn bộ vốn điều lệ hoặc cổ phần.

Thứ ba, thời gian tồn tại thường dài hơn mặt bằng doanh nghiệp nói chung, nhờ có sự kế thừa để duy trì và phát triển liên tục.

Những giá trị này tạo nên tinh thần đoàn kết, tương trợ lẫn nhau, một “văn hóa ngầm” giúp DN đứng vững trước biến động. Ngoài ra, DN gia đình mang lại nhiều ưu điểm: Quyền sở hữu tập trung giúp ra quyết định nhanh, hạn chế “nhiễu” từ bên ngoài; Quản trị linh hoạt, nhiều vấn đề có thể được giải quyết dựa trên nguyên tắc và truyền thống gia đình; Niềm tin nội bộ cao tạo nền tảng hợp tác bền chặt.

Song, mặt trái là mức độ phụ thuộc lớn vào năng lực cá nhân của lãnh đạo; Nguy cơ mâu thuẫn nội bộ và những đứt gãy trong chuyển giao thế hệ, những “biến số” có thể làm suy yếu năng lực vận hành nếu không được xử lý kịp thời.

“Càng thành công, càng dễ nảy sinh bất hòa nội bộ, đặc biệt khi các thế hệ không tìm được tiếng nói chung. Nếu thiếu đồng cảm thì không có đồng thanh và không có đồng thanh thì cũng không thể đồng hành”, bà Quân nói.

Ở góc độ chuyển giao thế hệ, bà Quân chia sẻ: “Nhiều DN gia đình tồn tại hàng chục năm, thậm chí nửa thế kỷ, nhưng khi sang đời con cháu, không phải ai cũng muốn hoặc đủ năng lực kế thừa. Nếu thế hệ sau không trân trọng thành quả của thế hệ đi trước, nền tảng để họ học tập, thử nghiệm và phát triển sẽ mất đi.”

Thế hệ trẻ kế nghiệp: Áp lực và cơ hội

Nguyễn Đắc Anh Sơn, 26 tuổi - Giám đốc sự kiện Anh Sơn Group là thế hệ kế nghiệp sau khi du học nước ngoài trở về. Anh chia sẻ:“Với tôi, rào cản lớn nhất là khi làm việc với những đối tác lâu năm của công ty, những người đã biết tôi từ khi tôi còn bé. Tuy tôi được hỗ trợ rất nhiều, nhưng khi làm việc với những người tôi gọi là cô, chú, tôi phải chứng minh nhiều hơn và làm việc chăm chỉ hơn, bởi vì trong mắt các cô các chú tôi vẫn còn bé thơ lắm. Bù lại, tôi cũng được dạy bảo nhiều hơn với những bài học và kinh nghiệm thực tế, nên có thể nói, đây là tình huống trong nguy có cơ”.

Nguyễn Đắc Anh Sơn đi du học trở về và mang theo hoài bão kế nghiệp gia đình.

Sơn chia sẻ tiếp: “Ngay cả giám đốc, nếu là người trong gia đình, cũng phải có bản mô tả công việc, lương thưởng và phạm vi trách nhiệm rõ ràng như bất kỳ vị trí thuê ngoài nào. Đây là nền tảng để tính toán chính xác hiệu quả kinh doanh. Khi nhân sự mắc sai lầm, công ty cùng họ tìm cách khắc phục, biến trải nghiệm thành bài học cho những lần sau”.

Theo Anh Sơn, DN gia đình thường xây dựng được một hệ sinh thái gắn kết, dựa trên tinh thần tương thân tương trợ giúp nhân sự dễ hòa đồng và hỗ trợ nhau. Nhưng khi DN mở rộng, điểm yếu thường lộ rõ khi phụ thuộc quá nhiều vào năng lực và tầm nhìn của một cá nhân lãnh đạo, khai thác sức mạnh tập thể gặp khó khăn nếu không có lộ trình và quy trình rõ ràng.

Ở một góc độ khác, bà Quân nhấn mạnh vai trò công nghệ và dữ liệu trong quản trị: “Với DN gia đình vừa và nhỏ, ứng dụng công nghệ và quản trị bằng số liệu là chìa khóa. Nếu không có dữ liệu minh bạch và quy trình trơn tru, lãnh đạo khó đưa ra quyết định kịp thời.”

Bên cạnh đó, việc áp dụng các chuẩn mực toàn cầu như ESG cũng trở thành nhu cầu cấp thiết: đo lường phát thải, đặt mục tiêu giảm khí nhà kính và theo dõi kết quả từng đơn vị trong tập đoàn.

Cả hai doanh nhân cũng đồng thuận rằng tương lai DN gia đình Việt Nam phụ thuộc vào học hỏi liên tục, quản trị minh bạch, áp dụng công nghệ và thực hành chuẩn ESG. Nhưng yếu tố quyết định cuối cùng vẫn là sự đồng cảm giữa các thế hệ.

Theo anh Sơn: “Nếu có thể lắng nghe, hiểu nhau, tôn trọng nhau, có quy trình công việc, thưởng phạt rõ ràng và ưu tiên người tài, DN gia đình sẽ không chỉ tồn tại qua 1-2 đời mà có thể vươn lên thành những tập đoàn trường tồn. DN gia đình có thể nhỏ bé, nhưng nếu biết kết hợp truyền thống và hiện đại, họ sẽ tạo ra những giá trị bền vững”.

Hà Thủy