Quy hoạch đô thị TOD gắn với Dự án đường sắt tốc độ cao Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng
Trong quá trình triển khai Dự án đường sắt tốc độ cao Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng, cùng với đẩy nhanh tiến độ giải phóng mặt bằng, xây dựng các khu tái định cư, tỉnh Lào Cai đã chỉ đạo các sở, ngành và địa phương nghiên cứu quy hoạch để hình thành các đô thị TOD (Transit - Oriented Development - phát triển đô thị lấy giao thông công cộng làm trung tâm) xung quanh một số vị trí nhà ga trong tương lai. Đây là “chìa khóa” cho sự phát triển đô thị bền vững, là động lực để tái cấu trúc không gian đô thị của tỉnh.
Dự án tuyến đường sắt tốc độ cao Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng, đoạn qua địa phận tỉnh Lào Cai có tổng chiều dài khoảng 143,29 km đi qua 11 xã, phường.
Theo phương án nghiên cứu tiền khả thi, đoạn qua tỉnh Lào Cai có 9 ga, gồm: 1 ga biên giới (Lào Cai mới), 6 ga trung gian (Bảo Thắng, Sa Pa, Văn Bàn, Đông An, An Thịnh, Yên Bái mới) và 2 ga tránh tàu (Châu Quế Thượng, Y Can).
Trong quá trình làm việc, thống nhất hướng tuyến đường sắt với chủ đầu tư và đơn vị tư vấn, Thường trực UBND tỉnh đã luôn nhấn mạnh nội dung quy hoạch các khu đô thị TOD tại những vị trí phù hợp, đặc biệt là khu vực xung quanh nhà ga đầu mối quan trọng như ga Lào Cai mới, ga Sa Pa, ga Yên Bái mới…
Sau khi tuyến đường sắt hình thành, đây sẽ là các khu vực tập trung kết nối giữa giao thông công cộng với các khu dân cư, khu thương mại, dịch vụ và không gian công cộng.
Việc phát triển các khu đô thị TOD không chỉ nhằm khai thác hiệu quả tối đa tuyến đường sắt mà còn tạo ra những không gian sống hiện đại, tiện ích cho người dân. Các khu vực quanh nhà ga sẽ được thiết kế để đảm bảo sự thuận tiện trong di chuyển, đồng thời tích hợp các không gian xanh, khu mua sắm, văn phòng và các dịch vụ công cộng. Định hướng này kỳ vọng sẽ tạo động lực thu hút đầu tư, phát triển kinh tế và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân địa phương.
Theo đơn vị tư vấn, để thực hiện được mô hình này cần triển khai kết hợp giải phóng mặt bằng ngay từ khi xây dựng tuyến đường sắt. Bởi khi tuyến đường sắt hình thành, quỹ đất xung quanh khu vực sẽ gia tăng, đặt ra nhiều thách thức cho công tác quản lý.
Theo các chuyên gia đô thị, bài học từ các mô hình TOD thành công trên thế giới sẽ là kinh nghiệm quý để Lào Cai bắt tay triển khai, trong đó, Trung Quốc là một trong những quốc gia đi đầu trong việc phát triển các khu đô thị TOD.
Ví dụ điển hình là ga Côn Sơn, ga trung gian trên tuyến đường sắt Bắc Kinh - Hỗ Châu (tức Thượng Hải ngày nay), hoàn thành cải tạo vào tháng 12 năm 2009. Sau gần 15 năm phát triển, khu vực xung quanh nhà ga đã được đô thị hóa với nhiều tòa nhà cao tầng hiện đại.
Hay nhà ga Trịnh Châu Đông, nhà ga trên tuyến đường sắt cao tốc Bắc Kinh - Quảng Châu, đặt tại thành phố Trịnh Châu, tỉnh Hà Nam. Trải qua hơn 10 năm phát triển, khu vực hai bên Đông - Tây của ga phát triển nhanh chóng, hiện nay, ga Trịnh Châu Đông đã trở thành trung tâm hội nghị triển lãm quốc tế và đầu mối giao thông của thành phố Trịnh Châu.
Trong xu hướng phát triển chung, nhiều địa phương trên cả nước cũng đang nghiên cứu và triển khai các khu đô thị TOD, gắn với các dự án giao thông công cộng lớn. Tại Hà Nội, các tuyến metro như Cát Linh - Hà Đông hay Nhổn - Ga Hà Nội được định hướng phát triển thành các khu đô thị hiện đại với đầy đủ tiện ích công cộng.
Tương tự, Thành phố Hồ Chí Minh đang đẩy mạnh quy hoạch đô thị TOD quanh tuyến Metro số 1 (Bến Thành - Suối Tiên), đặc biệt tại các ga lớn như Thảo Điền hay Suối Tiên.
Dù vẫn còn nhiều thách thức trong việc đồng bộ quy hoạch, mô hình TOD đang được xem là giải pháp tối ưu để giải quyết các vấn đề đô thị như ùn tắc giao thông, ô nhiễm môi trường và thiếu hụt không gian sống chất lượng.
Việc quy hoạch đô thị TOD gắn với Dự án đường sắt tốc độ cao Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng không chỉ là bước đi chiến lược để khai thác hiệu quả hạ tầng giao thông mà còn mở ra cơ hội lớn để Lào Cai trở thành điểm sáng về phát triển đô thị bền vững. Bài học từ các mô hình TOD thành công trên thế giới và quá trình triển khai tại các địa phương trên cả nước sẽ cung cấp cho Lào Cai những kinh nghiệm quý để giải bài toán quy hoạch tổng thể giao thông vận tải và phát triển đô thị với tầm nhìn dài hạn.
