Quyết liệt triển khai giải pháp giảm ùn tắc giao thông

Ùn tắc giao thông trên địa bàn phường Thanh Xuân. Ảnh Thanh Hải

Thách thức lớn của đô thị phát triển nhanh

Trong nhiều năm qua, cùng với tốc độ đô thị hóa mạnh mẽ, Hà Nội đã trở thành trung tâm kinh tế - chính trị sôi động bậc nhất cả nước. Tuy nhiên, đi cùng với sự phát triển đó là áp lực ngày càng lớn lên hệ thống hạ tầng giao thông. Số lượng phương tiện cơ giới tăng nhanh, tốc độ gia tăng dân số cơ học cao, trong khi hạ tầng chưa theo kịp đã khiến ùn tắc trở thành vấn đề nan giải và kéo dài. Ùn tắc giao thông không chỉ gây thiệt hại về thời gian, chi phí, năng lượng mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường, sức khỏe cộng đồng, năng suất lao động và hình ảnh của một Thủ đô văn minh, hiện đại.

Theo số liệu mới nhất, mật độ dân số của Hà Nội hiện cao gấp 8,2 lần mức trung bình cả nước. Riêng tại các quận trung tâm như Đống Đa, con số này lên tới 38.000 người/km², thuộc nhóm cao nhất cả nước. Toàn TP hiện có khoảng 9,2 triệu phương tiện cơ giới đường bộ, trong đó hơn 8 triệu xe thuộc sự quản lý của Hà Nội (gồm 1,1 triệu ô tô và 6,9 triệu xe máy), cùng khoảng 1,2 triệu phương tiện từ các địa phương khác lưu thông hằng ngày.

Tốc độ tăng phương tiện hằng năm đạt trung bình 4–5%, có thời điểm lên tới 10%, vượt xa khả năng mở rộng hạ tầng giao thông, vốn chỉ tăng 0,3–0,5% mỗi năm. Trong khi đó, tỷ lệ đất dành cho giao thông mới đạt 12,13% diện tích đất đô thị (thấp hơn nhiều so với chỉ tiêu quy hoạch 20–26%). Đất dành cho giao thông tĩnh chỉ chiếm dưới 1%, đáp ứng chưa đến 10% nhu cầu đỗ xe toàn TP.

Bức tranh giao thông thêm phần “ngột ngạt” khi tỷ lệ vận tải hành khách công cộng mới đạt 19,5%, thấp hơn nhiều so với mục tiêu quy hoạch 30–55%. Hiện Hà Nội có 153 tuyến xe buýt, 1 tuyến buýt nhanh BRT và 2 đoạn tuyến đường sắt đô thị dài 21,5km đang khai thác, con số còn quá nhỏ bé so với nhu cầu thực tế. Hệ thống giao thông của Hà Nội đang vận hành ở ngưỡng vượt công suất, dẫn đến hàng loạt hệ lụy: ùn tắc kéo dài, ô nhiễm không khí gia tăng, tai nạn giao thông tiềm ẩn, thiệt hại kinh tế lớn và ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng sống người dân.

Tại Đại hội Đảng bộ TP Hà Nội lần thứ XVIII, Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh: “Diện mạo Thủ đô đã phát triển theo hướng hiện đại, thông minh, xanh và bền vững. Tuy nhiên, ùn tắc giao thông vẫn là điểm nghẽn dai dẳng cần được khắc phục quyết liệt”. Tổng Bí thư yêu cầu phải đưa nhiệm vụ giảm ùn tắc giao thông vào chương trình hành động trọng tâm nhiệm kỳ XVIII, coi đây là nhiệm vụ cấp thiết và có tính đột phá.

Khuyến khích giao thông xanh

Triển khai chỉ đạo của Tổng Bí thư và UBND TP, Sở Xây dựng Hà Nội đã xây dựng Đề án tổng thể giảm thiểu ùn tắc giao thông giai đoạn 2025–2030 và những năm tiếp theo. Một trong những định hướng lớn là phát triển đồng bộ hạ tầng giao thông, trong đó ưu tiên hoàn thiện các tuyến đường vành đai, trục hướng tâm, cầu vượt, hầm chui, cùng các bãi đỗ xe ngầm và công trình giao thông tĩnh. Đồng thời, đẩy mạnh phát triển vận tải hành khách công cộng: mở rộng mạng lưới xe buýt, đường sắt đô thị, tăng kết nối đa phương tiện, đảm bảo thuận tiện và an toàn cho người dân. Ứng dụng công nghệ số và trí tuệ nhân tạo (AI) được xem là “chìa khóa vàng” giúp quản lý, điều hành giao thông hiệu quả.

Một nhóm giải pháp quan trọng khác là điều tiết, kiểm soát phương tiện cá nhân, từng bước hạn chế xe cơ giới vào khu vực trung tâm, đặc biệt trong giờ cao điểm. TP cũng thúc đẩy chính sách khuyến khích sử dụng phương tiện xanh, thân thiện môi trường; đồng thời nâng cao văn hóa giao thông và xây dựng nếp sống đô thị văn minh, an toàn. Đề án nhấn mạnh đến việc huy động nguồn lực xã hội, kết hợp vốn Nhà nước, tư nhân và hợp tác quốc tế, nhằm đảm bảo tính khả thi và bền vững của các dự án trọng điểm. Tại hội thảo giới thiệu Đề án, TS.KTS. Đào Ngọc Nghiêm, Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch Phát triển đô thị Việt Nam, cho rằng việc giảm ùn tắc giao thông ở Hà Nội là nhiệm vụ cấp bách, đòi hỏi tầm nhìn dài hạn và cách tiếp cận thực tiễn.

Theo GS. Bùi Tiến Thành, Trưởng khoa Công trình, Đại học Giao thông Vận tải, “chìa khóa” để tháo gỡ tình trạng ùn tắc chính là chuyển đổi số trong quản lý dữ liệu giao thông. GS. Bùi Tiến Thành đề nghị Hà Nội sớm phát triển giao thông thông minh, ứng dụng các nền tảng số để tối ưu hóa vận hành, đồng thời bảo đảm tiêu chuẩn môi trường, đào tạo nhân lực và nâng cao nhận thức của người dân. Còn chuyên gia giao thông TS. Phan Lê Bình thì cho rằng, không thể kỳ vọng có một “giải pháp đơn giản” cho bài toán ùn tắc đô thị. Vấn đề này cần nghiên cứu sâu, đầu tư dài hạn và đặc biệt là xây dựng hệ thống dữ liệu giao thông thống nhất, được xem như “xương sống” cho quy hoạch.

Với Đề án tổng thể giảm thiểu ùn tắc giai đoạn 2025–2030, Hà Nội đang cho thấy quyết tâm mạnh mẽ trong việc giải quyết điểm nghẽn lâu năm, hướng đến mục tiêu xây dựng một Thủ đô thông minh – xanh – bền vững. Để thành công, TP cần sự chung tay của cả hệ thống chính trị, sự ủng hộ của cộng đồng DN và đặc biệt là ý thức, hành vi văn minh của mỗi người dân khi tham gia giao thông. Bởi chỉ khi mỗi công dân trở thành “hạt nhân văn hóa giao thông”, Hà Nội mới thật sự chuyển mình thành đô thị đáng sống, hiện đại và đáng tự hào.

Hà Nội cần phân bố lại dân cư, mở rộng không gian đô thị ra ngoài khu vực trung tâm nhằm giảm tải áp lực giao thông nội đô. Về ngắn hạn, có thể triển khai hàng loạt giải pháp khả thi như: tối ưu hóa tổ chức giao thông, phân luồng thông minh, điều chỉnh tín hiệu đèn giao thông, phân tách làn xe máy, ưu tiên không gian cho vận tải công cộng và người đi bộ, quản lý tốc độ, giám sát bằng camera xử phạt nguội... Những biện pháp này tuy nhỏ nhưng đang mang lại kết quả tích cực bước đầu.

Chánh Văn phòng Ủy ban An toàn giao thông Quốc gia, Trần Hữu Minh

Nguyễn Đăng