Reuters: Đàm phán thỏa thuận an ninh Israel-Syria bế tắc vì một yêu cầu từ Tel Aviv

Hãng Reuters ngày 26-9 dẫn nhiều nguồn thạo tin rằng nỗ lực đạt được một thỏa thuận an ninh Israel-Syria đang gặp trở ngại vào phút chót khi Israel yêu cầu được mở một “hành lang nhân đạo” đến tỉnh Sweida ở miền nam Syria.

Trong các cuộc đàm phán trước đó ở Paris (Pháp), Israel đề nghị mở một hành lang viện trợ đường bộ tới Sweida nhưng Syria bác bỏ vì coi đây là hành động xâm phạm chủ quyền. Israel đã tiếp tục đưa yêu cầu này vào giai đoạn cuối của vòng đàm phán, theo hai quan chức Israel, một nguồn tin Syria và một nguồn tin ở Mỹ.

Nguồn tin Syria và nguồn tin Mỹ cho biết yêu cầu mới của Israel đã khiến kế hoạch công bố thỏa thuận trong tuần này bị đình trệ. Đây là vướng mắc chưa từng được báo chí đề cập trước đó.

Bộ Ngoại giao Syria, Văn phòng Thủ tướng Israel và Bộ Ngoại giao Mỹ đều từ chối bình luận.

Binh sĩ và xe quân sự Israel tại làng Dawaya al-Saghira (tỉnh Quneitra, tây nam Syria) ngày 25-12-2024. Ảnh: Emad Albasiri/Syria Direct

Trong những tuần gần đây, hai bên đã tiến rất gần đến việc thống nhất khung thỏa thuận sau nhiều tháng đàm phán do Mỹ làm trung gian tại Azerbaijan, Pháp và Anh, và đặc biệt tăng tốc trước thềm kỳ họp Đại hội đồng Liên Hợp Quốc lần thứ 80 ở New York tuần này.

Thỏa thuận dự kiến thiết lập một khu phi quân sự bao gồm tỉnh Sweida, nơi xảy ra bạo lực phe phái hồi tháng 7 khiến hàng trăm người Druze (một nhánh Hồi giáo) thiệt mạng.

Israel - nơi có khoảng 120.000 người Druze và nhiều nam giới trong cộng đồng này phục vụ trong quân đội - khẳng định sẽ bảo vệ người Druze và từng tiến hành không kích ở Syria dưới danh nghĩa này.

Phát biểu tại Đại hội đồng ngày 26-9, Thủ tướng Israel - ông Benjamin Netanyahu cho rằng hai nước có thể đạt thỏa thuận vừa tôn trọng chủ quyền Syria, vừa bảo đảm an ninh cho Israel và các cộng đồng thiểu số trong khu vực.

Văn phòng của ông Netanyahu ngày 24-9 cũng nhấn mạnh việc hoàn tất đàm phán phụ thuộc vào việc “bảo đảm lợi ích của Israel, bao gồm phi quân sự hóa miền tây nam Syria và bảo vệ an toàn của cộng đồng Druze”.

Đặc phái viên Mỹ Tom Barrack ngày 23-9 nói rằng hai bên đã tiến rất gần tới một “thỏa thuận giảm leo thang”, theo đó Israel sẽ ngừng các cuộc tấn công và Syria cam kết không triển khai máy móc, khí tài hạng nặng gần biên giới với Israel.

Ông Barrack cho rằng đây sẽ là bước đệm cho một thỏa thuận an ninh toàn diện hơn. Một nhà ngoại giao nhận định Mỹ dường như đang “hạ mục tiêu từ thỏa thuận an ninh xuống thỏa thuận giảm leo thang”.

Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu phát biểu tại Đại hội đồng LHQ ngày 26-9. Ảnh: Loey Felipe/UN Photo

Trong các tháng đàm phán, Syria luôn nhấn mạnh mong muốn trở lại thỏa thuận năm 1974 giữa hai nước. Giữa tháng 9, ông Sharaa nói với báo giới rằng thỏa thuận này là “điều tất yếu”.

Khi đó, ông Sharaa yêu cầu Israel phải tôn trọng không phận và toàn vẹn lãnh thổ Syria, đồng thời thừa nhận có khả năng xảy ra vi phạm từ phía Israel.

“Chúng tôi có thể đạt được thỏa thuận bất cứ lúc nào, nhưng rồi một vấn đề khác lại phát sinh: Israel có cam kết và thực thi đúng hay không? Điều này sẽ rõ ở giai đoạn tiếp theo” - ông Sharaa nói.

Phát biểu tại một sự kiện ở New York ngay trước đó, Tổng thống Syria ông Ahmed al-Sharaa bày tỏ sự lo ngại rằng Israel đang cố tình kéo dài tiến trình.

Một quan chức Syria nói với Reuters rằng trước khi kỳ họp Đại hội đồng Liên Hợp Quốc bắt đầu, các cuộc trao đổi đều “tích cực”, song tuần này chưa có thêm liên hệ nào với phía Israel.

DƯƠNG KHANG