Rối loạn tiền đình ngày càng trẻ hóa ở phụ nữ

Nhiều phụ nữ trẻ mắc tiền đình do áp lực cuộc sống và thói quen tiếp xúc quá nhiều thiết bị điện tử

Khi học sinh cũng mắc "bệnh người già"

Tiền đình là bộ phận thuộc hệ thần kinh nằm ở phía sau ốc tai hai bên. Tiền đình có vai trò cân bằng cơ thể, duy trì trạng thái thăng bằng ở các tư thế, trong hoạt động, phối hợp các bộ phận cử động như mắt, tay, chân, thân mình...Rối loạn tiền đình là tình trạng quá trình truyền dẫn và tiếp nhận thông tin của tiền đình bị rối loạn hoặc tắc nghẽn do dây thần kinh số 8 hoặc động mạch nuôi dưỡng não bị tổn thương hay các tổn thương khác ở khu vực tai trong và não. Điều này khiến cho tiền đình mất khả năng giữ thăng bằng, cơ thể loạng choạng, hoa mắt, chóng mặt, quay cuồng, ù tai, buồn nôn...

Bệnh được chia thành hai loại chính: rối loạn tiền đình ngoại vi (chiếm 90-95%, thường do viêm tai giữa, chấn thương đầu) và rối loạn tiền đình trung ương (do migraine, nhiễm trùng não, xuất huyết não hoặc u não). Triệu chứng điển hình bao gồm chóng mặt dữ dội, quay cuồng, buồn nôn, ù tai, mất thăng bằng, dễ ngã, kèm theo mệt mỏi, mất ngủ và rối loạn thị giác. Những cơn hoa mắt, quay cuồng có thể đến bất chợt, khiến công việc, sinh hoạt và chất lượng cuộc sống bị ảnh hưởng nặng nề.

ThS.BS.CKI Trương Tấn Phát, Trưởng Đơn vị Tai Mũi Họng, Phòng khám Đa khoa Tâm Anh quận 7 (TPHCM), cho biết, mỗi năm tỷ lệ người bệnh ở tuổi vị thành niên bị rối loạn tiền đình tại hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh chiếm khoảng 5%. Mới đây một bệnh nhân tên Nhung (15 tuổi) thường xuyên chóng mặt, choáng váng, mất thăng bằng khi di chuyển, nôn ói, đau đầu, được bác sĩ chẩn đoán rối loạn chức năng tiền đình. Triệu chứng của Nhung xuất hiện với tần suất dày hơn trong 3 tháng gần đây. Một năm nay, Nhung học tập và dùng thiết bị điện tử gần 20 tiếng mỗi ngày, ngủ 2 - 3 giờ mỗi đêm. Cách đây 3 tháng, Nhung nhập viện cấp cứu vì sốt, đau đầu, chóng mặt, suy nhược cơ thể.

ThS.BS.CKI Trương Tấn Phát khám cho một bệnh nhân có dấu hiệu rối loạn tiền đình

Kiểm tra rung giật nhãn cầu bằng công nghệ ảnh động nhãn đồ (Videonystagmography - VNG) cho thấy phản xạ mắt của Nhung chậm, không đều, xuất hiện rung giật nhãn cầu nhẹ khi dõi theo vật thể di chuyển. Nhung được đeo kính có gắn camera vHIT (Video Head Impulse Test), sau đó quay nhẹ bất ngờ theo các hướng. Kết quả ghi nhận phản xạ tiền đình nhãn cầu bên phải, chuyển động mắt không theo kịp chuyển động đầu.

Bác sĩ Phát chẩn đoán Nhung bị rối loạn chức năng tiền đình, chóng mặt tư thế kịch phát lành tính (BPPV ống bán khuyên sau phải). Rối loạn tiền đình có thể có nguyên nhân ngoại biên hoặc trung ương hay gặp ở người trung niên, lớn tuổi do sự suy giảm chức năng của các cơ quan tiếp nhận thông tin và cảm giác. Với người trẻ, sự suy giảm này thường do căng thẳng, stress, sinh hoạt ăn uống ngủ nghỉ chưa hợp lý, rối loạn lo âu, chấn thương hoặc cũng có thể không có nguyên nhân rõ ràng.

Chị Lan Hương (25 tuổi) hiện đang là nhân viên văn phòng tại Hà Nội, được chẩn đoán bị tiền đình từ năm 24 tuổi. Chị Lan Hương chia sẻ: "Khoảng một năm trước, tôi thường xuyên bị chóng mặt kinh khủng, cứ ngồi dậy là trời đất quay cuồng, kèm theo buồn nôn và ù tai. Ban đầu tôi nghĩ chỉ do mệt mỏi, nhưng sau đó không thể đi làm được. Áp lực công việc và mất ngủ kéo dài khiến tình trạng tệ hơn. Sau khi khám, bác sĩ chẩn đoán rối loạn tiền đình ngoại vi do stress. Tôi phải dùng thuốc và tập yoga, giờ thì ổn hơn nhiều, nhưng tôi nhận ra phải cân bằng cuộc sống để tránh tái phát".

Bệnh trẻ hóa do lối sống hiện đại

Ngày nay, rối loạn tiền đình không còn là căn bệnh chỉ xuất hiện ở người trung niên hay cao tuổi, mà đang có xu hướng trẻ hóa nhanh chóng, đặc biệt ở phụ nữ. Một trong những nguyên nhân chính là nhịp sống hiện đại ngày càng gấp gáp, tạo ra áp lực nặng nề về cả công việc lẫn gia đình. Nhiều chị em thường xuyên rơi vào tình trạng căng thẳng, thiếu ngủ, ăn uống thất thường, dẫn đến rối loạn tuần hoàn máu não và ảnh hưởng đến hệ thần kinh. Khi sự cân bằng này bị phá vỡ, những triệu chứng như chóng mặt, hoa mắt, mất thăng bằng, ù tai dễ dàng xuất hiện, báo hiệu nguy cơ bệnh tiền đình.

Bên cạnh áp lực từ cuộc sống, các yếu tố lối sống thiếu khoa học cũng góp phần đáng kể. Việc lạm dụng điện thoại, máy tính trong nhiều giờ liên tục, ít vận động, thậm chí làm việc trong môi trường căng thẳng cao độ khiến cơ thể không được nghỉ ngơi đúng mức. Nhiều phụ nữ trẻ còn có thói quen sử dụng cà phê, trà sữa hoặc đồ uống có cồn để "chống mệt mỏi", vô tình làm rối loạn thêm nhịp sinh học và ảnh hưởng xấu đến tuần hoàn não. Cùng với đó, chế độ dinh dưỡng chưa hợp lý - ăn nhanh, bỏ bữa, thiếu các dưỡng chất cần thiết cho hệ thần kinh - khiến nguy cơ mắc bệnh tiền đình ngày càng cao.

Phụ nữ nên tăng cường thể dục ngoài trời để giảm nguy cơ mắc tiền đình

Ngoài ra, những biến đổi sinh lý đặc thù của phụ nữ cũng là một tác nhân quan trọng. Các giai đoạn như sau sinh, tiền mãn kinh hoặc thậm chí rối loạn nội tiết sớm đều làm cơ thể nhạy cảm và dễ rơi vào tình trạng mất cân bằng thần kinh thực vật. Cộng hưởng với áp lực ngoại hình, công việc và các mối quan hệ xã hội, sức khỏe tinh thần của phụ nữ dễ bị bào mòn, từ đó kéo theo sự gia tăng các bệnh lý liên quan đến tiền đình ở độ tuổi rất trẻ. Chính vì vậy, việc nhận diện sớm nguyên nhân và xây dựng lối sống khoa học, cân bằng cả thể chất lẫn tinh thần là chìa khóa quan trọng giúp phụ nữ phòng ngừa căn bệnh này.

Điều đáng lo ngại là nhiều người thường chủ quan, coi nhẹ những dấu hiệu ban đầu vì nhầm tưởng với những dấu hiệu mệt mỏi thông thường, đến khi bệnh nặng mới đi khám. Trong khi đó, rối loạn tiền đình nếu được phát hiện và điều trị sớm hoàn toàn có thể kiểm soát, hạn chế tái phát. Để kiểm soát và điều trị rối loạn tiền đình, người bệnh cần tuân thủ nghiêm ngặt hướng dẫn của bác sĩ, sử dụng thuốc đúng loại và đủ liều theo đơn. Mỗi trường hợp sẽ có phác đồ điều trị riêng, dựa trên kết quả thăm khám và xét nghiệm nhằm xác định nguyên nhân cũng như mức độ tổn thương.

Song song với việc dùng thuốc, các bài tập phục hồi chức năng tiền đình được khuyến khích thực hiện thường xuyên. Đây là phương pháp giúp cơ thể tăng khả năng phối hợp, hỗ trợ não bộ xử lý tín hiệu từ hệ thống tiền đình một cách nhịp nhàng, hạn chế tình trạng chóng mặt, mất thăng bằng. Việc tập thể dục đều đặn, duy trì lối sống lành mạnh cũng đóng vai trò quan trọng. Các hoạt động thể chất nhẹ nhàng như đi bộ, yoga hay bơi lội không chỉ tăng cường tuần hoàn máu não, cải thiện sức khỏe tổng thể mà còn giúp người bệnh giảm căng thẳng, áp lực tinh thần. Bên cạnh đó, cần cân bằng thời gian làm việc - nghỉ ngơi, kết hợp với chế độ ăn uống hợp lý: bổ sung nhiều rau xanh, trái cây, hạn chế thực phẩm chiên xào, nhiều dầu mỡ và chất kích thích.

Trong một số trường hợp nặng, khi các biện pháp trên không mang lại hiệu quả, bác sĩ có thể chỉ định can thiệp phẫu thuật để cải thiện tình trạng bệnh. Điều trị rối loạn tiền đình là cả một quá trình, đòi hỏi sự kiên trì, phối hợp giữa người bệnh và bác sĩ. Việc chủ động chăm sóc sức khỏe, lắng nghe cơ thể sẽ giúp chị em phụ nữ không chỉ kiểm soát tốt bệnh mà còn duy trì được chất lượng cuộc sống lâu dài.

Phương Uyên