Rùa Hoàn Kiếm ở Đồng Mô từng nhiều lần chết hụt

Năm 2006, trong nỗ lực tìm kiếm loài rùa quý hiếm nhất thế giới, các nhà bảo tồn của Chương trình bảo tồn rùa Châu Á phát hiện một cá thể rùa Hoàn Kiếm sống ở hồ Đồng Mô (Hà Nội). Nơi đây từng là vương quốc của loài mai mềm khổng lồ nhất thế giới cho đến khi nạn săn bắt khiến loài rùa này bên bờ tuyệt chủng.

Phát hiện khi đó là tin cực vui với giới bảo tồn, nâng số lượng cá thể rùa Hoàn Kiếm được ghi nhận chính thức trên thế giới ở thời điểm đó lên con số 4, cùng với cụ rùa Hồ Gươm và các thể sống ở vườn thú Tô Châu (Trung Quốc). Phát hiện này cũng mở ra hy vọng khôi phục loài rùa quý hiếm nhất thế giới.

Ngay sau khi phát hiện, Chương trình bảo tồn rùa Châu Á đã liên tục cử cán bộ thay phiên nhau quan sát và bảo vệ cá thể rùa cực kỳ quý hiếm này. Tuy nhiên, việc theo dõi và bảo vệ gặp nhiều khó khăn do hồ Đồng Mô có diện tích rất lớn, loài rùa Hoàn Kiếm lại có tập tính bí ẩn, thích ngâm mình nhiều giờ dưới nước sâu trong khi việc đánh bắt thủy sản diễn ra phức tạp.

Cá thể rùa Hoàn Kiếm được bẫy bắt thành công năm 2020. Ảnh: ATP cung cấp.

Năm 2008, trong trận lũ lịch sử của Hà Nội, đập hồ Đồng Mô vỡ, cá thể rùa Hoàn Kiếm thoát ra ngoài sông Tích và bị một người dân thôn Cời (phường Trung Sơn Trầm, thị xã Sơn Tây, Hà Nội) bắt được.

Những thuyết phục ban đầu của các cán bộ bảo tồn với người dân để trả rùa về tự nhiên không thành công khi cá thể rùa được thương lái trả giá cao. Các cán bộ bảo tồn phải nhờ đến sự vào cuộc của kiểm lâm và công an, cá thể rùa quý hiếm này mới được chữa trị vết thương và trả về hồ Đồng Mô. Khi đó cá thể này nặng 67kg.

Theo ông Hoàng Văn Hà, nguyên điều phối viên Chương trình Bảo tồn rùa Châu Á tại Việt Nam, cá thể rùa Hoàn Kiếm ở hồ Đồng Mô đối mặt với rất nhiều nguy hiểm rình rập như nguy cơ dính lưới trong hoạt động đánh bắt cá, hoạt động đánh bắt ngẫu nhiên của con người, hoạt động của đập Đồng Mô.

Xác cá thể rùa mai mềm khổng lồ vừa bị chết trên hồ Đồng Mô. Ảnh: Duy Phạm.

Thực tế ngày 2/3/2015, người dân xã Yên Bài (Ba Vì) đi kích điện trên hồ Đồng Mô đã bắt được cá thể rùa Hoàn Kiếm và mang đi. Tuy nhiên, may mắn khi đang vận chuyển, cá thể rùa Hoàn Kiếm phá lưới thoát được ra ngoài. Sự việc được người dân phát hiện và thông báo cho cán bộ của Chương trình Bảo tồn rùa Châu Á, sau đó lực lượng chức năng đã đến nhà dân vận động tuyên truyền bảo vệ loài rùa quý hiếm này.

Năm 2020, lực lượng chức năng thành phố Hà Nội phối hợp với các đơn vị bảo tồn bẫy bắt thành công cá thể rùa Hoàn Kiếm ở hồ Đồng Mô, xác định gene và giới tính, sau đó gắn chip theo dõi và đưa cá thể này trở lại hồ. Đây là một phần trong nỗ lực tìm kiếm, ghép đôi, tiến tới khôi phục loài rùa quý hiếm nhất thế giới.

Tuy nhiên, sáng 23/4 vừa qua, các bộ bảo tồn của ATP phát hiện một cá thể rùa mai mềm khổng lồ chết nổi trên hồ Đồng Mô. Cá thể rùa vừa chết có chiều dài toàn thân 156cm, chiều dài mai rùa 98cm, chiều rộng mai rùa 76cm, cân nặng 93kg, khá tương đồng với cá thể rùa Hoàn Kiếm bẫy bắt được vào năm 2020 (cân nặng 86kg, chiều dài mai 99,5cm, rộng mai 75,5cm).

Về nguyên nhân cái chết của cá thể rùa này, đại diện Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Hà Nội cho biết sẽ tiến hành giải phẫu tìm nguyên nhân, trên cơ sở đó có giải pháp xử lý với mẫu vật.

Nguyễn Hoài