Sắc xuân trên chợ vùng cao biên giới Bắc Hà

Thổ cẩm ở Bắc Hà nổi tiếng đẹp và tinh xảo, nên khu vực mua bán thổ cẩm tại chợ Bắc Hà lúc nào cũng đông khách

Vẻ đẹp nguyên sơ

Đến Bắc Hà vào những ngày cuối năm, du khách không chỉ ngẩn ngơ bởi những đồi hoa mận nên thơ bắt đầu nở bung trắng xóa bên những mái nhà tranh mộc mạc, mà còn lạc vào không khí náo nhiệt, đầy màu sắc của chợ Bắc Hà.

Diễn ra vào Chủ nhật hằng tuần, chợ Bắc Hà từng được Tạp chí Serendib (Sri Lanka) xếp vào danh sách 10 chợ hấp dẫn ở Đông Nam Á. Ngay từ mờ sáng, trên các nẻo đường dẫn đến chợ, bà con các dân tộc Mông, Tày, Dao, Phù Lá… với trang phục đầy sắc màu đặc trưng xúng xính đi chợ, trên xe, trên vai là những chiếc gùi đựng đầy sản vật vườn nhà. Những em bé người Mông khuôn mặt tròn xoe, má hây hây đỏ theo mẹ ra chợ, tròn mắt nhìn mọi thứ xung quanh.

Mặc dù khách du lịch ngày càng đông, song chợ Bắc Hà chưa bị thương mại hóa, vẫn giữ được nét nguyên sơ của những phiên chợ xưa, đậm đà bản sắc văn hóa vùng cao. Người dân đi chợ ngoài mục đích mua bán, còn để giao lưu, gặp gỡ bạn bè. Hầu hết người dân tham gia phiên chợ đều là đồng bào các dân tộc với những khuôn mặt thuần phác, tuyệt nhiên không có cảnh người dân hét giá, không có tình trạng chèo kéo khách.

Ngay từ mờ sáng, trên các nẻo đường dẫn đến chợ, bà con các dân tộc Mông, Tày, Dao, Phù Lá… với trang phục đầy sắc màu đặc trưng xúng xính đi chợ, trên xe, trên vai là những chiếc gùi đựng đầy sản vật vườn nhà. Những em bé người Mông khuôn mặt tròn xoe, má hây hây đỏ theo mẹ ra chợ, tròn mắt nhìn mọi thứ xung quanh.

Các món hàng được bà con mang đến chợ hầu hết là “cây nhà lá vườn”, như rau quả tươi, đương quy, thảo quả, quế, hồi, hoa tam thất, củ tam thất, mắc khén, ớt cay, thuốc lào… Các mặt hàng ở chợ phiên Bắc Hà rất phong phú, được chia thành các khu riêng, thuận tiện cho người dân và du khách, bao gồm khu ẩm thực, khu bán nông sản, khu bán hàng thổ cẩm, khu bán hàng rèn đúc, chợ gia súc, gia cầm, chợ chó…

Khu vực sặc sỡ và tập trung đông đảo chị em nhất chợ phiên Bắc Hà là gian hàng bán thổ cẩm, trang sức và nông sản địa phương. Trong khi đó, khu vực bán thuốc lào, rượu ngô, cuốc, xẻng… lại thu hút đông đảo cánh nam giới.

Thổ cẩm ở Bắc Hà nổi tiếng đẹp và tinh xảo với các sản phẩm vô cùng đa dạng, mang đậm bản sắc vùng cao. Sát Tết Nguyên đán, các bà, các chị xúm xít quanh các gian hàng thổ cẩm để thử quần áo, khăn, váy. Khách du lịch có thể dễ dàng lựa chọn các món quà lưu niệm nhỏ xinh như khăn, túi, đồ lưu niệm hình con vật, nhẫn vòng… Giá cả các mặt hàng thổ cẩm ở chợ Bắc Hà cũng rất đa dạng, dao động từ vài trăm ngàn đồng đến vài triệu đồng/sản phẩm, tùy chất liệu và độ tinh xảo, kỳ công của sản phẩm.

Rau xanh và gia vị tại chợ Bắc Hà cũng là nét đặc sắc mà du khách không thể bỏ qua. Ở đây có nhiều loại rau được coi là “đặc sản”, được du khách ưa thích như đương quy, đậu Hà Lan, rau chua, rau rừng, cải mèo, cải làn… Hầu hết rau ở đây đều là rau theo mùa, được người dân trồng trên nương rẫy. Không khí lạnh của Bắc Hà cùng với lối canh tác tự nhiên khiến các loại rau ở đây ngon, ngọt lạ thường. Giữa bạt ngàn rau xanh ở chợ Bắc Hà, người dân thỉnh thoảng lại bày những mẹt ớt đỏ đầy màu sắc xanh, đỏ bắt mắt.

Ở chợ Bắc Hà, du khách có thể dễ dàng mua các loại cây cảnh, hoa rừng, đặc biệt là hoa lan, với nhiều kiểu dáng độc, lạ, đẹp mắt và nhiều loại thảo dược quý như nấm linh chi, củ tam thất, nấm ngọc cẩu…

Đặc sắc ẩm thực vùng cao

Một trong những khu vực tấp nập nhất chợ phiên Bắc Hà là khu vực ăn uống. Chợ Bắc Hà tập trung hầu hết các “đặc sản” của ẩm thực vùng Tây Bắc, như mèn mén, thắng cố, phở chua, xôi 7 màu, bánh đúc ngô… Trong đó, hai món tiêu biểu, đặc sắc nhất phải kể đến là thắng cố và mèn mén.

Thắng cố Bắc Hà là món nổi danh vùng Tây Bắc, đến nay vẫn giữ được nét nguyên bản, chủ yếu làm từ nội tạng và thịt ngựa. Trong góc chợ Bắc Hà, du khách dễ dàng bắt gặp các chảo thắng cổ tỏa hơi nghi ngút trên bếp lửa hồng. Giá một bát thắng cố tại chợ Bắc Hà khoảng 80.000 - 100.000 đồng. Cả gia đình hoặc một nhóm đàn ông ngồi cùng nhau, ăn chung một bát thắng cố, nhâm nhi chén rượu ngô.

Tuy nhiên, với phần đông đồng bào, món ăn quen thuộc nhất ở chợ Bắc Hà là mèn mén (ngô xay nhuyễn thành bột, khi ăn thì trộn với nước hấp chín lên) ăn với canh đậu phụ, giá chỉ 10.000 đồng/bát, hoặc “sang” hơn thì có thể ăn kèm với lòng lợn.

Một món ăn dân dã ở chợ Bắc Hà được đông đảo người dân lựa chọn là xôi 7 màu. Các loại nếp nương hạt mẩy căng tròn được các bà, các chị nhuộm với các loại lá, hoa rừng, tro bếp… để ra các màu sắc bắt mắt: xanh đậm, vàng, xanh nõn chuối, đỏ, tím, nâu… Chỉ với 10.000 đồng, khách đi chợ đã được một gói xôi to gói trong lá dong, chấm cùng muối vừng. Đây là món ẩm thực độc đáo được các dân tộc Tày, Nùng, Mông, Dao ở Lào Cai thường chế biến vào các dịp lễ, Tết... Thưởng thức món xôi 7 màu, du khách sẽ cảm nhận được sự dẻo ngọt của nếp lẫn hương vị độc đáo của hoa, lá rừng.

Phở chua ăn kèm thịt, rau thơm cũng là món ăn độc đáo của chợ vùng cao. Cách chế biến của phở chua Bắc Hà khá đơn giản: sợi phở ăn kèm thịt, nước chua, lạc rang, nước dùng… Điều đặc biệt nhất của phở Bắc Hà là sợi phở được làm thủ công, chế biến từ gạo đỏ chỉ được trồng ở Lùng Phình, Bắc Hà.

Ngoài ra, tại chợ Bắc Hà, du khách có thể tìm mua nhiều món hấp dẫn khác, như: gà nướng mắc khén, khâu nhục, bánh chưng đen, cơm lam, bánh khoai, lòng lợn, phở gà đen… Có thể nói, khám phá ẩm thực là một trong những trải nghiệm hấp dẫn nhất của du khách mỗi khi đến với chợ phiên Bắc Hà.

Livestream bán chó, độc đáo “sàn giao dịch” ngựa - trâu

Một trong những nét làm nên sự độc đáo của chợ phiên Bắc Hà chính là khu vực bán gia súc, gia cầm rộng hàng ngàn mét vuông dưới chân núi, chạy dọc bên bờ sông. Cứ mỗi Chủ nhật hằng tuần, bà con các dân tộc xung quanh thị trấn Bắc Hà lại mang đủ loại gia súc, gia cầm đến chợ phiên bày bán, từ chó, chim, gà, lợn đến ngựa, trâu.

Tại khu vực bán chó, những chú chó con đủ màu sắc được người dân mang đến bày bán. Có em bé theo mẹ mang chó đến chợ, nhưng lại ôm chó khư khư trong lòng, không cho mẹ bán.

Đặc biệt, tại chợ chó Bắc Hà mấy năm nay xuất hiện hình thức livestream (phát trực tiếp trên mạng xã hội) bán chó cho khách hàng khắp cả nước. Khách hàng được xem tình trạng từng chú chó và chuyển khoản trực tiếp. Sau đó, những người livestream bán chó sẽ tính thêm tiền phí vận chuyển (người mua chi trả). Nét mới này khiến chợ chó Bắc Hà ngày càng sôi động, đan xen truyền thống với hiện đại.

Giá chó ở chợ Bắc Hà rất khác nhau, tùy giống chó bố mẹ, tuổi đời, màu lông…, dao động từ 500.000 đồng/con cho tới hàng chục triệu đồng/con. Đặc biệt, giống chó Mông cộc bản địa - một trong 4 giống chó thuần chủng quý của Việt Nam, rất thông minh và trung thành với chủ, luôn được giới sành chó săn lùng, giá có thể lên tới 60 - 70 triệu đồng/con (chó Mông cộc lông đỏ), song rất hiếm gặp.

Loại chó được nhiều người tìm mua tại chợ Bắc Hà là chó lông xù với giá từ vài ba triệu đồng tới vài ba chục triệu đồng. Chó xù Bắc Hà tinh khôn, trung thành, ngoại hình đẹp, nên được người mua ưa chuộng. Những chú chó có giá vài ba triệu đồng thường là chó lai tạp, 2 - 3 tháng tuổi, còn chó xù Bắc Hà thuần chủng, lông sáng, bóng đẹp thì có giá vài chục triệu đồng. Các chú chó có màu lông quý hiếm như nâu đỏ, đỏ (xù lửa) có giá lên tới 30 - 50 triệu đồng/con.

Tương tự chợ chó, chợ ngựa, chợ trâu Bắc Hà cũng rất nổi tiếng, được mệnh danh là “sàn giao dịch ngựa”, “sàn giao dịch trâu” của Bắc Hà. Là địa danh sở hữu nhiều giống ngựa thuần chủng và có hình thể đẹp, chợ Bắc Hà được rất nhiều lái ngựa tìm đến.

Hàng trăm chú ngựa được cột vào hàng rào, người trông sơ sểnh một chút là chúng lại đá nhau bôm bốp. Hàng năm, cứ vào tháng 6, tại Bắc Hà lại diễn ra hội đua ngựa, thu hút đông đảo khách du lịch đến xem, ngựa đua cũng vì vậy mà rất đắt khách. Mỗi chú ngựa ở chợ Bắc Hà được bán với giá 30 - 40 triệu đồng/con. Trong khi đó, ngựa thồ hay ngựa để làm thịt có giá mềm hơn.

Khu vực bán trâu nằm ngay cạnh khu vực bán ngựa với hàng ngàn chú trâu hiền lành nhai cỏ, kiên nhẫn đứng đợi. Trâu và ngựa ở Bắc Hà không chỉ do người dân các huyện Bắc Hà, Si Ma Cai, Mường Khương… mang đến, mà còn được cả lái buôn nhiều nơi như Thanh Hóa, Nghệ An… chở ra. Trâu Bắc Hà đẹp, khỏe, giá cả phải chăng, nên cũng được tiểu thương nhiều nơi tìm mua.

Anh Giàng Seo Hồ (Bắc Hà, Lào Cai) vừa vui vẻ đếm lại lần nữa hơn 30 triệu đồng tiền bán trâu vừa cho hay, nhà anh cách chợ 7 km, hai vợ chồng từ tờ mờ sáng đã chở nhau dắt trâu đến chợ, bán trâu để mua sắm chuẩn bị cho năm mới và mùa vụ mới.

Theo anh Hồ, giá trâu tại chợ Bắc Hà rất khác nhau, có con vài chục triệu đồng, song có con lên tới 50 - 60 triệu đồng, tùy chân, sừng, khoang khoáy, tuổi đời, đực - cái, độ khỏe đẹp. Chợ trâu họp từ sáng đến tận chiều, nên người mua, kẻ bán cứ tấp nập cả ngày.

“Trước khi bán trâu, tuần nào tôi cũng đến chợ để khảo giá, được giá thì mới bán”, anh Hồ vui vẻ nói.

Ngoài khu vực bán chó, bán trâu, bán ngựa, chợ gia súc, gia cầm Bắc Hà còn bán nhiều loại động vật khác như gà, chim, lợn bản… với giá cả hợp lý. Cũng giống khu vực bán nông sản, người dân bán ngựa, chó, trâu… ở đây thường “hét” giá không nhiều. Khách hàng vì vậy cũng chỉ trả giá một vài lần là “chốt”, các giao dịch chủ yếu diễn ra bằng tiền mặt.

Với những nét độc đáo, nguyên sơ bản sắc văn hóa vùng cao, chợ phiên Bắc Hà từ lâu đã là một điểm du lịch hấp dẫn với du khách khắp cả nước và khách nước ngoài.

Hà Tâm