Sắm máy lạnh để chống chọi nắng nóng nhưng vật vã vì ác mộng mất điện

Tháng 8/20221, khi cơn bão Ida tấn công Louisiana (Mỹ) kéo theo lũ lụt thảm khốc và gió mạnh, hơn 1 triệu người rơi vào cảnh mất điện. Ngay sau đó là một đợt nắng nóng.

Nhiệt độ tăng lên trên 32 độ C như một "cú đấm" bất ngờ vào những người đang phải chịu oi bức trong nhà, họ không thể bật điều hòa vì mất điện kéo dài nhiều ngày. Đó là đợt nắng nóng gây chết người nhiều nhất ở thành phố New Orleans (thuộc bang Louisiana), gây ra ít nhất 9 trong số 14 ca tử vong liên quan đến đợt bão.

Kịch bản ác mộng

Theo CNN, sự kết hợp của bão, nắng nóng và mất điện nhiều ngày là một kịch bản ác mộng, nhưng nó sẽ ngày càng phổ biến hơn khi Trái Đất đang ngày càng nóng lên, gây ra thời tiết khắc nghiệt và tàn khốc.

Kịch bản đó còn phản ánh một sự thật về sự yếu kém của biện pháp "bảo vệ tối thượng" trước nắng nóng: Điều hòa nhiệt độ.

Điều hòa nhiệt độ không thể được coi là vũ khí chống nóng hoàn hảo. Nó ngốn nhiều năng lượng, phần lớn đến từ nhiên liệu hóa thạch - thứ làm nóng hành tinh. Điều đó có nghĩa là điều hòa đang làm trầm trọng thêm vấn đề mà chính nó được sử dụng làm giải pháp.

Thêm vào đó, điều hòa chỉ dành cho những người có khả năng chi trả, làm gia tăng thêm bất công xã hội.

Nhưng điều hòa vẫn được coi là chiếc "phao cứu sinh" chống lại cái nóng khắc nghiệt, giúp con người có thể sinh sống ở những nơi mà nhiệt độ gần chạm đến giới hạn sống.

Nhu cầu về máy lạnh đang bùng nổ, dự kiến tăng gấp 3 lần trên toàn thế giới vào năm 2050, khi nhiệt độ toàn cầu tăng và thu nhập của con người cũng vậy.

Vấn đề là nếu không có điện thì cũng không có điều hòa không khí. Nhiều lưới điện đang bị đẩy đến điểm giới hạn do thời tiết khắc nghiệt ngày càng thường xuyên và nhu cầu làm mát tăng.

Điều hòa được coi là "phao cứu sinh" ở những nơi nắng nóng khắc nghiệt, nhưng chính nó cũng là nguyên nhân khiến Trái Đất nóng lên.

Theo báo cáo từ Climate Central, một nhóm nghiên cứu phi lợi nhuận, thời tiết là nguyên nhân của 80% các vụ mất điện lớn trên khắp nước Mỹ từ năm 2000 đến năm 2023. Jen Brady, một nhà phân tích dữ liệu cấp cao tại Climate Central, cho biết: "Mọi khía cạnh của thời tiết đều tác động đến lưới điện, vốn đã dễ bị tổn thương, và thực sự thử thách nó".

Tại Mỹ, lưới điện cũ được thiết kế "để ứng phó với thời tiết trong quá khứ chứ không phải thời tiết của tương lai", Michael Webber, giáo sư kỹ thuật cơ khí tại Đại học Texas ở Austin, cho biết.

Mối đe dọa chính là bão, có thể làm đổ dây điện và cột điện. Nhưng nhiệt độ cao cũng có tác động. Nếu trời quá nóng, hệ thống sẽ hoạt động kém hiệu quả hơn. Webber so sánh điều này với cảm giác của một người chạy marathon trong thời tiết nóng bức - họ sẽ bị suy sụp. Lưới điện cũng có thể bị "cong vênh" dưới sức nặng của nhu cầu khi mọi người cùng bật điều hòa để ứng phó với nhiệt độ cao.

Brian Stone Jr., giáo sư chuyên về quy hoạch và thiết kế môi trường đô thị tại Viện Công nghệ Georgia, cho biết số lượng các sự cố mất điện lớn ở Mỹ - ảnh hưởng đến hơn 50.000 khách hàng và kéo dài ít nhất một giờ - đã tăng gấp đôi từ năm 2017 đến năm 2020.

"Hầu hết sự cố xảy ra trong những tháng mùa hè, điều đó cho tôi biết rằng các hệ thống này không có khả năng phục hồi", ông nói với CNN.

Nhu cầu làm mát tăng cao trong đợt nắng nóng vào tháng 8/2020 tại California đã khiến nhà điều hành lưới điện chính của tiểu bang phải cắt điện hàng trăm nghìn ngôi nhà, khiến cư dân sống trong tình trạng mất điện luân phiên lần đầu tiên sau 20 năm.

Vào năm 2021, trong đợt nắng nóng thiêu đốt vùng Tây Bắc Thái Bình Dương, các thiết bị điện bị cong vênh vì nhiệt, gây ra tình trạng mất điện luân phiên cho hàng chục nghìn người khi nhiệt độ tăng vọt lên trên 37,7 độ C.

Kế hoạch ứng phó

Không chỉ nước Mỹ đang gặp khó khăn. Vào tháng 6 vừa qua, khi nhiệt độ ở miền Nam châu Âu lên tới 40 độ C, một số khu vực của Albania, Bosnia, Croatia và Montenegro đã trải qua tình trạng mất điện kéo dài nhiều giờ do nhu cầu về điện tăng đột biến.

Ngay cả tình trạng mất điện trong thời gian ngắn cũng có thể nguy hiểm. Webber cho biết: "Nếu lưới điện không hoạt động khi có đợt nắng nóng, tình hình sẽ chuyển từ khó chịu sang nguy hiểm chết người rất nhanh".

Nắng nóng khắc nghiệt kèm theo mất điện nhiều ngày là kịch bản "chết người".

Nhiệt độ cao có thể ảnh hưởng đến các cơ quan quan trọng của cơ thể và gây kiệt sức vì nóng, say nắng và thậm chí tử vong. Nếu mất điện khi trời rất lạnh, mọi người có thể mặc thêm nhiều lớp quần áo, đốt lửa và co cụm lại với nhau.

"Nhưng nếu trời quá nóng, chỉ có một cách để làm mát, đó là dùng điện", Webber nói.

Stone cho biết sự kết hợp giữa đợt nắng nóng và tình trạng mất điện sẽ "là sự kiện liên quan đến khí hậu gây chết người nhiều nhất mà chúng ta có thể tưởng tượng".

Ông và một nhóm các nhà khoa học đã khám phá những tác động tiềm tàng của đợt nắng nóng trùng với tình huống mất điện kéo dài nhiều ngày do thời tiết khắc nghiệt. Tập trung vào các thành phố Atlanta, Detroit và Phoenix, họ đã xem xét mức độ phơi nhiễm bên trong nhà của mọi người, một tác nhân chính gây ra bệnh liên quan đến nhiệt trong thời gian mất điện.

Những con số này đặc biệt nghiêm trọng ở Phoenix. Trong một sự kiện nắng nóng và mất điện kéo dài 3-4 ngày, một nửa dân số của thành phố - gần 800.000 người - sẽ phải nhập viện điều trị các bệnh liên quan đến nắng nóng, theo các phát hiện. Hơn 13.000 người sẽ tử vong.

Stone cho biết mất điện ở Phoenix gây ra "sự thay đổi rất lớn về bệnh do nhiệt", vì khí hậu của thành phố quá khắc nghiệt và mọi người phải vật lộn để thích nghi. Trớ trêu thay, điều hòa không khí tràn lan thực sự có thể khiến cư dân phục hồi kém hơn vì họ đã quá quen với việc làm mát trong nhà và văn phòng, Stone cho biết.

Các nhà chức trách ở Phoenix cho biết thành phố đã chuẩn bị tốt. Kate Gallego, thị trưởng thành phố, cho biết nghiên cứu của Stone dựa trên một kịch bản cực kỳ khó xảy ra.

"Nghiên cứu không tính đến bất kỳ kế hoạch ứng phó khẩn cấp nào hiện có, hoặc thực tế là lưới điện của chúng tôi luôn được xếp hạng là một trong những lưới điện đáng tin cậy nhất cả nước", Gallego nói với CNN.

Arizona Public Service, một trong những công ty năng lượng cung cấp điện tại Phoenix, cho biết họ đã có kế hoạch tốt để ngăn tình trạng mất điện trên diện rộng và thường xuyên bảo trì lưới điện.

Nhưng Stone cho biết mặc dù khả năng xảy ra tình trạng mất điện nhiều ngày và nắng nóng ở Phoenix có thể thấp, điều này vẫn có thể xảy ra và có khả năng xảy ra cao hơn khi cuộc khủng hoảng khí hậu trở nên tồi tệ.

Stone cho biết việc cắt giảm ô nhiễm đang làm nóng hành tinh là biện pháp phòng thủ lâu dài tốt nhất chống lại nhiệt độ và thời tiết khắc nghiệt, nhưng thế giới đã phải chịu đựng nhiệt độ tăng trong nhiều thập kỷ.

Trong ngắn hạn, có một số cách để lấp lỗ hổng.

Stone cho biết một trong số biện pháp là làm cho lưới điện mạnh mẽ và bền bỉ hơn. Điều này bao gồm sửa chữa và nâng cấp có tính đến yếu tố khí hậu trong tương lai. Webber cho biết việc mở rộng và hiện đại hóa lưới điện, bao gồm việc bổ sung thêm nhiều nhà máy điện và đảm bảo nhiều nguồn năng lượng đa dạng, cũng sẽ giúp tăng cường sức mạnh lưới điện.

"Nhưng chúng ta cũng cần phải thừa nhận rằng những lưới điện đó sẽ bị hỏng và chúng hỏng với tần suất ngày càng cao, vì vậy chúng ta cần phải có các kế hoạch dự phòng", Stone cho biết.

Điều đó có nghĩa là phải xem xét lại các thành phố, nơi bê tông, thép và nhựa đường đã lấn át diện tích cây xanh. Stone cho rằng việc thiết kế các khu vực đô thị xanh hơn và mát hơn "có thể tăng khả năng phục hồi của lưới điện mà không cần đầu tư vào chính lưới điện".

Webber cho biết làm cho ngôi nhà phù hợp với thời tiết hơn cũng sẽ giúp ích. Những ngôi nhà thích nghi tốt với thời tiết khắc nghiệt có thể giúp giảm nhu cầu điện khi nhiệt độ tăng cao.

Đinh Phạm

Ảnh: Bloomberg