Sàng lọc 4 triệu chứng điển hình giúp phát hiện sớm lao ở người nhiễm HIV

1. Vì sao sàng lọc triệu chứng lại quan trọng với người nhiễm HIV?

HIV làm suy yếu hệ miễn dịch, làm tăng nguy cơ mắc bệnh lao ở những người nhiễm HIV. Theo Tổ chức Y tế Thế giới, người nhiễm HIV có nguy cơ mắc bệnh lao cao gấp 18 lần so với người không nhiễm HIV.

Không chỉ dễ mắc, bệnh lao ở nhóm này còn có diễn tiến nhanh và phức tạp, dễ bỏ sót khi chỉ dựa vào biểu hiện lâm sàng thông thường. Do đó, sàng lọc triệu chứng định kỳ giúp phát hiện kịp thời ngay cả khi bệnh nhân chưa có biểu hiện rõ ràng.

HIV làm suy yếu hệ miễn dịch, làm tăng nguy cơ mắc bệnh lao ở những người nhiễm HIV.

Theo BS. Nguyễn Văn Cử, Phó Chánh văn phòng Chương trình Phòng chống lao Quốc gia, trong công tác phòng chống lao hiện nay, chương trình Chống lao Quốc gia đã phối hợp với Cục Phòng bệnh xây dựng các Hướng dẫn quốc gia để phát hiện sớm và điều trị lao cho người có HIV. Đây là bước then chốt để giảm tử vong cũng như hạn chế lây lan trong cộng đồng. Việc lồng ghép sàng lọc lao vào các lần tái khám HIV đã chứng minh hiệu quả, vì bệnh nhân được tiếp cận đồng thời cả dịch vụ điều trị ARV và kiểm soát lao.

Đặc biệt, ở người nhiễm HIV mới được phát hiện, cho dù chưa có triệu chứng nghi lao thì vẫn được yêu cầu chụp X-quang phổi ngay hoặc định kỳ 6 tháng một lần. Cách tiếp cận này giúp loại trừ khả năng bỏ sót các trường hợp lao tiềm ẩn hoặc lao tiến triển sớm mà chưa kịp biểu hiện ra ngoài.

2. 4 dấu hiệu gợi ý lao cần theo dõi: Sốt, ho, sụt cân, ra mồ hôi ban đêm

Tại các phòng khám ngoại trú HIV, người bệnh khi đến tái khám định kỳ đều được sàng lọc qua 4 triệu chứng cơ bản: Sốt, ho, sụt cân và ra mồ hôi ban đêm. Đây là những dấu hiệu điển hình, có giá trị định hướng ban đầu để nghi ngờ lao ở người nhiễm HIV.

Sốt thường kéo dài âm ỉ, không đáp ứng tốt với điều trị thông thường. Ho có thể khan hoặc có đờm, kéo dài nhiều tuần. Sụt cân không rõ nguyên nhân là chỉ báo quan trọng, đặc biệt khi cân nặng giảm liên tục dù chế độ dinh dưỡng không thay đổi. Ra mồ hôi ban đêm là triệu chứng hay gặp trong lao tiến triển, gây ảnh hưởng rõ rệt đến sinh hoạt của người bệnh.

Ở trẻ nhiễm HIV, bộ tiêu chí sàng lọc được điều chỉnh: Ngoài sốt, ho, sụt cân, cần theo dõi thêm tình trạng "không tăng cân so với tuổi". Điều này phản ánh sự chậm phát triển thể chất do bệnh lao tiềm ẩn hoặc tiến triển. Nhờ phân biệt theo nhóm tuổi, việc sàng lọc trở nên sát thực tế và nâng cao độ nhạy trong phát hiện sớm.

3. Các bước tiếp theo khi có triệu chứng: Lấy đờm, chụp X-quang, CRP

Khi có các triệu chứng nghi ngờ, người bệnh cần được lấy mẫu đờm để làm xét nghiệm vi sinh.

BS. Nguyễn Văn Cử cho biết, khi người bệnh nhiễm HIV có bốn triệu chứng nghi ngờ lao, bước tiếp theo là tiến hành các xét nghiệm cận lâm sàng để khẳng định. Trước tiên, bệnh nhân được lấy đờm để làm xét nghiệm vi sinh, trong đó Chương trình Chống lao Quốc gia hiện đã áp dụng 100% xét nghiệm sinh học phân tử để xét nghiệm chẩn đoán lao cho các mẫu bệnh phẩm từ người bệnh có HIV khi có dấu hiệu nghi lao lấy được mẫu, nhằm tăng độ chính xác và rút ngắn thời gian trả kết quả.

Chụp X-quang phổi để đánh giá tổn thương. Hình ảnh X-quang giúp định hướng vị trí, mức độ lan rộng của tổn thương lao, đặc biệt hữu ích trong những trường hợp bệnh nhân có triệu chứng nhưng chưa tìm thấy vi khuẩn trong đờm.

Ngoài ra, xét nghiệm CRP có thể được chỉ định nhằm hỗ trợ chẩn đoán sớm. Giá trị CRP tăng gợi ý tình trạng viêm nhiễm đang diễn ra trong cơ thể, từ đó giúp củng cố nhận định lâm sàng. Việc phối hợp nhiều kỹ thuật xét nghiệm và chẩn đoán hình ảnh giúp nâng cao độ tin cậy, hạn chế bỏ sót ca bệnh.

4. Ý nghĩa của phát hiện sớm trong kiểm soát đồng nhiễm

Phát hiện sớm lao ở người nhiễm HIV mang ý nghĩa sống còn. Nếu chậm trễ, người bệnh vừa phải đối mặt với nguy cơ tử vong cao hơn, vừa dễ lây lan mầm bệnh cho gia đình, cộng đồng. Ngược lại, khi được chẩn đoán sớm, bệnh nhân có cơ hội điều trị đồng thời cả lao và HIV, cải thiện rõ rệt tiên lượng sống còn.

Từ góc độ cộng đồng, phát hiện sớm đồng nhiễm giúp ngăn chặn chuỗi lây truyền, đặc biệt trong các nhóm có tỷ lệ HIV cao. Đây là một trong những chiến lược quan trọng mà chương trình Chống lao Quốc gia đang thực hiện, nhằm tiến tới giảm gánh nặng bệnh lao trong dân số.

Về mặt quản lý y tế, việc tích hợp sàng lọc lao trong chăm sóc HIV giúp tối ưu nguồn lực, tránh bỏ sót người bệnh và đảm bảo tính liên tục của điều trị. Đồng thời, nó khẳng định vai trò thiết yếu của hệ thống y tế trong việc đồng hành cùng người bệnh HIV, không chỉ kiểm soát virus mà còn phòng ngừa biến chứng nguy hiểm như lao.

Mời bạn đọc xem tiếp video:

Khó khăn trong dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con cho đồng bào dân tộc miền núi.

An Phương