Sáp nhập tỉnh, bỏ cấp huyện: Cần làm những gì?

Thực hiện Kết luận 121 của Trung ương, Bộ Chính trị đã ban hành hai Kết luận 126 và 127, trong đó nói rõ định hướng sáp nhập các tỉnh, bỏ chính quyền cấp huyện. Đặc biệt, Kết luận 127 nêu rõ tiến độ của từng phần việc, giao cơ quan phụ trách cụ thể để chuẩn bị với tinh thần “vừa chạy vừa xếp hàng” để báo cáo Bộ Chính trị, xin ý kiến Trung ương.

Trao đổi với Pháp Luật TP.HCM, PGS-TS Võ Trí Hảo, Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam (VIAC), đánh giá các kết luận của Bộ Chính trị thể hiện ý chí rất cao trong việc sáp nhập, tinh gọn hệ thống, tạo tiền đề cho những chuyển động nhanh chóng, dứt khoát và cách mạng mà Đảng đã đặt ra từ lâu nay.

Khi sáp nhập tỉnh, bỏ cấp huyện thì thủ tục hành chính sẽ được giảm đi, chất lượng công vụ được nâng cao. Ảnh: HOÀNG GIANG

Người dân - chính quyền đều được lợi

. Phóng viên: Thưa ông, nhiều người đánh giá rằng việc Bộ Chính trị ban hành các kết luận định hướng sáp nhập tỉnh, bỏ cấp huyện bây giờ là chín muồi. Ông có đồng tình với nhận định này?

+ PGS-TS Võ Trí Hảo: Tôi rất đồng tình với nhận định này. Theo tôi, có ba nhân tố chính tác động đến việc sáp nhập các đơn vị hành chính, tinh gọn bộ máy. Thứ nhất, giao thông đã thuận lợi hơn trước đây rất nhiều, không còn những câu chuyện từ xã lên huyện, từ huyện lên tỉnh phải mất nhiều ngày. Việc phải mở rộng quy mô các đơn vị hành chính phù hợp với tính hiện đại, liên thông của hệ thống hạ tầng giao thông là yêu cầu tất yếu.

Thứ hai, hạ tầng số và phương tiện thông đạt như chữ ký số, phần mềm họp online, biên bản trực tuyến, phần mềm chuyển đổi từ thoại sang văn bản theo thời gian thực, phủ sóng 4G, 5G… đã phát triển thần kỳ sau đại dịch COVID-19. Có thể nói điều này cùng với những chuyển động tích cực trong tư duy quản trị, làm những cấp hành chính trung gian đã hoàn thành sứ mệnh lịch sử.

Thứ ba, sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI) sẽ khiến nhiều công việc của con người, bao gồm việc tổng hợp báo cáo, trung chuyển công văn của công chức cấp huyện biến mất… Do vậy, sắp xếp bộ máy đi cùng sắp xếp biên chế vào lúc này sẽ đón bắt tốt, giảm thiểu các tác động tiêu cực của AI.

. Nhìn từ góc độ quản trị và những thành tựu kinh tế - xã hội đất nước hôm nay, theo ông, việc sáp nhập tỉnh, bỏ cấp huyện sẽ có những tác động tích cực nào đến người dân, đến kết cấu xã hội, đến hệ thống chính trị?

+ Tác động tích cực thì nhiều chuyên gia đã đề cập và chúng ta cũng có thể đoán định được một phần. Nhưng tựu trung có thể kể đến như thủ tục hành chính sẽ được giảm đi, như thế người dân được lợi. Con đường mệnh lệnh hành chính đi từ cấp tỉnh xuống thẳng cấp thực thi là xã sẽ ngắn lại, như vậy chính quyền sẽ được lợi.

Ở chiều ngược lại, thông tin, thống kê, báo cáo cũng từ xã đi thẳng lên tỉnh mà không qua cấp trung gian là huyện tổng hợp, khi đó sự lãnh đạo của Đảng cầm quyền sẽ thực chất, sát thực tiễn hơn.

Và cuối cùng, sáp nhập tỉnh, bỏ cấp huyện sẽ dẫn đến một số lượng công chức dôi dư, theo chủ trương, có thể được điều chuyển về cấp xã. Điều này sẽ giúp nâng cao chất lượng công chức và khi đó chất lượng công vụ chắc chắn sẽ được nâng lên. Như vậy thì người dân sẽ được hưởng lợi.

PGS-TS Võ Trí Hảo, Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam (VIAC).

Nâng cao năng lực cạnh tranh của các tỉnh

. Ở góc quan sát của mình, theo ông, Việt Nam nên có bao nhiêu tỉnh thì hợp lý để có thể giúp quản trị quốc gia và phát triển kinh tế - xã hội tiệm cận nhanh với các nước phát triển và xu hướng công nghệ?

+ Kết luận 127 của Bộ Chính trị đã nêu rõ định hướng phải chú trọng hai yếu tố chi phối là phù hợp với quy hoạch quốc gia, quy hoạch vùng và tạo ra thế mạnh cạnh tranh mới, sao cho mỗi tỉnh sau sáp nhập có lợi thế và trọng tâm, sản phẩm kinh tế khác biệt với tỉnh láng giềng.

Mục đích là tạo ra sức mạnh tổng hợp cho quốc gia để cạnh tranh với bên ngoài, thay vì các tỉnh cạnh tranh lẫn nhau bằng đất rẻ, phí rẻ… và rơi vào zero sum game (lý thuyết trò chơi tổng bằng 0).

. Cuộc cách mạng tinh gọn này sẽ cung cấp cho xã hội một lực lượng lao động chất lượng từ khu vực công ra. Vậy phải làm gì để tạo dư địa phát triển, giúp doanh nghiệp và các chủ thể kinh tế có đủ điều kiện để dung nạp lực lượng lao động đó?

+ Một cuộc cách mạng tiến bộ sẽ tái cơ cấu lợi ích, vị thế, vị trí của mọi người một cách hợp lý, công bằng để phát huy đúng năng lực, sở trường. Và khi đó sẽ mang lại một trật tự phồn thịnh trong ổn định và có triết lý.

Theo tôi, trong ba năm đầu sau khi thực hiện sáp nhập tỉnh, bỏ cấp huyện thì nên có chính sách xã hội hóa hàng loạt hoạt động như thi hành án dân sự, tổ chức sự kiện ngày lễ của đất nước, nộp hồ sơ điện tử…

Cụ thể, thực hiện bằng cách lập các đơn vị sự nghiệp bán công theo hướng Nhà nước giữ 50%, sau đó thoái vốn xuống 20% để vừa hỗ trợ chuyển đổi số (chẳng hạn lập trung tâm dịch vụ công số hóa)… vừa khai thác chất xám của đội ngũ công chức được tinh giản.

Đội ngũ này cũng có thể làm tốt vai trò quản đốc trong các đoàn nhân công xuất khẩu lao động ra nước ngoài và còn nhiều công việc khác mà tôi cho rằng những nhà hoạch định chính sách đã dự liệu.

Về dài hạn, phải điều chỉnh pháp luật, dỡ bỏ rào cản kinh doanh, điều kiện tham gia thị trường để họ có thể khởi nghiệp bằng các doanh nghiệp vừa và nhỏ.

. Xin cảm ơn ông.

CHÂN LUẬN thực hiện