Sầu riêng 'lao dốc' và sự im lặng khó hiểu từ cơ quan cấp phép phân bón DAP
Được ví là 'vua trái cây xuất khẩu' của Việt Nam, song sầu riêng đang đối mặt 'cú trượt dài' chưa từng có. Nhiều lô hàng bị Trung Quốc phát hiện vượt dư lượng cadimi cho phép, khiến xuất khẩu sầu riêng rơi vào tình trạng 'tê liệt', tác động tới cả doanh nghiệp và nông dân.
Vì sao không công bố kết quả kiểm nghiệm phân bón DAP?
Hàng loạt lô sầu riêng được xác định vượt dư lượng Cadimi bị trả lại khiến sản lượng xuất khẩu mặt hàng này sụt giảm nghiêm trọng. Theo Hiệp hội Rau quả Việt Nam, chỉ trong 4 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu sầu riêng mới đạt 183 triệu USD, giảm 60,9% so với cùng kỳ. Riêng thị trường Trung Quốc, đầu ra lớn nhất, chỉ đạt 105 triệu USD, tức giảm 75%. Doanh nghiệp như rơi vào mê trận: mỗi container trị giá hàng tỷ đồng có thể bị giữ tại cửa khẩu 7–10 ngày, chịu chi phí bảo quản lớn, chưa kể nguy cơ bị trả hàng nếu không đạt tiêu chuẩn. Nhiều đơn vị phải tạm ngưng xuất khẩu, hoặc bán hàng trong tâm thế “được chăng hay chớ”.
Người trồng sầu riêng cũng không tránh khỏi hệ lụy. Dù giá tại vườn chưa giảm mạnh do yếu tố mùa vụ, nhưng nỗi lo về đầu ra và sự bấp bênh của thị trường khiến tâm lý hoang mang lan rộng. Nếu tình hình không sớm được kiểm soát, diện tích sầu riêng có thể chững lại, kéo theo rủi ro suy giảm năng lực cung ứng trong thời gian tới.
Ảnh minh họa
Tại hội thảo “Phát triển bền vững ngành hàng sầu riêng”, ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng Thư ký Hiệp hội rau quả Việt Nam cho biết, việc nhiều lô sầu riêng của Việt Nam xuất khẩu sang Trung Quốc bị phát hiện chứa dư lượng kim loại nặng cadimi vượt ngưỡng quy định đã và đang tạo ra những tác động tiêu cực và nhiều mặt đối với ngành hàng trị giá tỷ USD này.
Trước đó dư luận và các cơ quan báo chí đã nhiều lần đặt vấn đề cần công khai kết quả tái kiểm Cadimi đối với các mẫu DAP Hàn Quốc (được sản xuất bởi nhà máy Namhae), thu thập được khi thành lập đoàn đi kiểm tra vào tháng 8/2023 cũng như quy trình xử lý đối với lượng DAP do DN Việt Nam “tự thu hồi” và lượng còn tồn đang lưu thông trên thị trường vào thời điểm kiểm tra, song đều rơi vào im lặng.
Được biết, từ năm 2020 đến tháng 7/2023, Việt Nam đã nhập hơn 122.000 tấn phân bón DAP từ Hàn Quốc, trị giá 74,4 triệu USD. Sau khi xuất hiện thông tin nghi ngờ hàm lượng kim loại nặng vượt mức cho phép, lượng nhập khẩu DAP từ Hàn Quốc giảm rõ rệt, chỉ còn 51.300 tấn, tương đương gần 40 triệu USD tính đến tháng 5/2025. Tuy nhiên, đến nay, kết quả kiểm định chất lượng phân bón DAP được sản xuất bởi nhà máy Namhae vẫn chưa được công khai.
Cũng tại hội thảo “Phát triển bền vững ngành hàng sầu riêng”, ông Vũ Duy Hải, tổng giám đốc Tập đoàn Vinacam cho biết, Vinacam đã 2 lần viết thư gửi Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Công Thương cảnh báo về tình trạng có loại phân bón nhập khẩu về Việt Nam nghi vấn vượt dư lượng cadimi từ năm 2023 và mới đây tập đoàn này đã gửi công văn kiến nghị lên Thủ tướng với mong muốn làm rõ phản ánh này.
Sự im lặng khó hiểu từ cơ quan quản lý
Tại công văn gửi Thủ tướng của Vinacam hồi cuối tháng 5 vừa qua, đơn vị này cho biết, “năm 2023, Vinacam đã để nghị Namhae cải tiến quy trình sản xuất, thay đổi nguồn nguyên liệu đầu vào để đáp ứng tiêu chuẩn Việt Nam, thậm chí sẵn sàng trả thêm tiền để được nhận sản phẩm bảo đảm tiêu chuẩn. Tuy nhiên, Namhae thông báo rằng họ không thể khắc phục để đảm bảo hàm lượng Cdm ở mức tối đa là 12 mg/kg, đồng thời xác nhận hàm lượng sẽ quanh ngưỡng 28 mg/kg”.
Tháng 6/2023, Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật đã “không công bố kết quả tái kiểm cadimi” sau khi lấy mẫu kiểm tra tại một số lô hàng DAP tại Bà Rịa - Vũng Tàu, Đồng Nai và kho tập kết hàng tại Khu công nghiệp Biên hòa 1.
Ngày 31/07/2023, Vinacam cũng đã gửi văn bản số 106/VNC - KD đến Bộ Nông nghiệp và Môi trường cùng Bộ Công Thương để thông tin về vấn đề trên và đề nghị chỉ đạo các Cơ quan Quản lý thị trường, Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tiến hành giám sát, xử lý.
Ảnh minh họa
Tiếp đó, ngày 12/10/2023, Vinacam có công văn gửi Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề nghị công bố công khai kết quả kiểm tra mẫu thực tế Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật đã thu thập đối với lô hàng DAP Hàn Quốc... nhưng đều không có hồi âm.
Theo ông Hải, năm nay ngành sầu riêng kỳ vọng mang về 3,7 tỉ USD, nhưng mục tiêu này đang gặp thách thức lớn khi sầu riêng bị trả lại do dư lượng cadimi và vàng O vượt ngưỡng cho phép. “Cho đến bây giờ chúng tôi không hiểu tại sao ngay sau khi nhận thông tin, Cục Bảo vệ thực vật khi đó đã cử đoàn cán bộ kiểm tra nhưng không công bố kết quả. Nếu mẫu đạt yêu cầu thì cần công bố để dư luận không hoang mang, còn nếu không đạt thì phải xử lý theo quy định của pháp luật”, ông Hải nói.
Điều này khiến dư luận đặt câu hỏi, vì sao cơ quan quản lý lại im lặng? Dù được báo động từ năm 2023 nhưng đến nay kết quả kiểm nghiệm Cadimi trong mẫu DAP được sản xuất bởi nhà máy Namhae vẫn chưa được công bố chính thức.
Tại công văn gửi Thủ tướng, Vinacam cho rằng, “không loại trừ những dấu hiệu buông lỏng, che giấu thông tin, thiếu tinh thần trách nhiệm thậm chí cố ý làm trái trong quản lý, giám sát đối với phân bón DAP lưu hành trên thị trường thời gian qua”.
Sự cố Cadimi phản ánh lỗ hổng trong chuỗi quản lý từ nhập khẩu đầu vào đến kiểm tra đầu ra nông sản, từ trách nhiệm pháp lý của doanh nghiệp đến sự thiếu minh bạch của cơ quan chức năng.
Nếu không làm rõ những thông tin nêu trên, ngành nông nghiệp Việt Nam sẽ tiếp tục đối mặt với những cú trượt dài, không chỉ ở sầu riêng mà cả các mặt hàng xuất khẩu khác.
