SCIC muốn trở thành Quỹ đầu tư Chính phủ

Tại Hội thảo quốc tế “Phát huy mô hình SCIC theo hướng kinh doanh vốn chuyên nghiệp, hình thành Quỹ đầu tư Chính phủ” ngày 3/12, giới chuyên gia thống nhất quan điểm: đã đến thời điểm Việt Nam phải chuyển đổi SCIC từ một “người đại diện phần vốn Nhà nước” sang một Quỹ đầu tư Chính phủ (Government Investment Fund - GIF) với tầm nhìn chiến lược, quy mô đủ lớn và phương thức vận hành theo cơ chế thị trường. Đây không chỉ là bước đi phù hợp với xu thế quốc tế, mà còn là yêu cầu mang tính tất yếu trong tiến trình hiện đại hóa nền kinh tế và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Gần 20 năm hình thành và phát triển (2006 - 2025), SCIC đã chứng minh được tính đúng đắn của chủ trương tách bạch chức năng quản lý nhà nước và chức năng quản trị doanh nghiệp. Hoạt động hiệu quả của SCIC được thể hiện qua những con số ấn tượng với tổng lợi nhuận trước thuế lũy kế gần 109.000 tỷ đồng, nộp ngân sách hơn 108.000 tỷ đồng, giá trị danh mục hiện tại: trên 200.000 tỷ đồng (khoảng 8 tỷ USD), tăng trưởng vượt bậc so với thời điểm thành lập: doanh thu tăng 52 lần, lợi nhuận sau thuế tăng 72 lần, vốn chủ sở hữu tăng 17 lần. Đặc biệt, riêng 10 tháng 2025, SCIC đạt doanh thu 11.794 tỷ đồng (98% kế hoạch), lợi nhuận sau thuế 11.367 tỷ đồng (123% kế hoạch), ROA – ROE bình quân trên 13%/năm

Những kết quả này khẳng định SCIC là tổ chức có hiệu quả đầu tư và quản trị rủi ro tốt nhất trong các định chế đại diện vốn Nhà nước hiện nay.

Tuy vậy, như Thứ trưởng Bộ Tài chính Cao Anh Tuấn nhận định, kết quả này vẫn chưa tương xứng với tiềm năng và kỳ vọng. Không gian phát triển của SCIC đang bị bó hẹp bởi các quy định pháp lý và cơ chế ràng buộc hành chính, khiến SCIC chưa thể phát huy vai trò “quả đấm thép tài chính” đúng nghĩa.

Trong bối cảnh Việt Nam đặt mục tiêu trở thành nước thu nhập cao vào năm 2045, SCIC không thể tiếp tục hoạt động như một cơ quan tiếp nhận – thoái vốn nhỏ lẻ, mà phải trở thành nhà đầu tư quốc gia, dẫn dắt các dòng vốn lớn và mở đường cho các ngành mũi nhọn.

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy mô hình Quỹ đầu tư Chính phủ (SWF) là cấu phần không thể thiếu của các quốc gia muốn nâng tầm kinh tế, từ Singapore, Malaysia đến Na Uy và UAE.

Theo ông Đinh Việt Tùng, Phó tổng giám đốc SCIC, Temasek của Singapore là hình mẫu phù hợp nhất với Việt Nam: hoạt động độc lập, minh bạch, đạt mức sinh lời bình quân 14-15%/năm và có vai trò chiến lược trong tái cơ cấu nền kinh tế.

Điểm mạnh cốt lõi của mô hình này là Chính phủ giám sát nhưng không can thiệp hành chính vào quyết định đầu tư, vận hành như một nhà đầu tư tài chính chuyên nghiệp, không phải cơ quan hành chính, đặt mục tiêu tối đa hóa giá trị tài sản quốc gia.

Với SCIC, việc chuyển đổi sang mô hình GIF sẽ tập trung quản lý phần vốn Nhà nước một cách tập trung, quy mô và hiệu quả hơn, cho phép SCIC đầu tư dài hạn vào các ngành mũi nhọn công nghệ, đổi mới sáng tạo, năng lượng, hạ tầng, tham gia M&A quốc tế, tiếp cận công nghệ lõi và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, hỗ trợ tái cơ cấu doanh nghiệp Nhà nước và đóng vai trò “bà đỡ” cho doanh nghiệp trọng yếu.

Để trở thành Quỹ đầu tư Chính phủ đúng nghĩa, SCIC cần được tăng quy mô vốn. Các chuyên gia đề xuất phân loại lại doanh nghiệp nhà nước thành 4 nhóm. Trong đó, nhóm IV là các doanh nghiệp thương mại hoạt động vì mục tiêu kinh tế - sẽ được chuyển giao toàn bộ về SCIC. Điều này giúp chấm dứt tình trạng vốn Nhà nước phân tán, manh mún, SCIC có đủ quy mô để đầu tư vào các dự án chiến lược tầm quốc gia.

Cho phép SCIC giữ lại lợi nhuận sau thuế. Nguồn lực này sẽ được bổ sung vào vốn điều lệ và quỹ đầu tư phát triển, thay vì nộp toàn bộ về ngân sách như hiện nay.

Ông Nguyễn Chí Thành, Chủ tịch Hội đồng thành viên SCIC, nhấn mạnh: "Nếu không có khung thể chế hoàn chỉnh và quyền tự chủ đầy đủ, mọi nỗ lực chuyển đổi đều không thể phát huy hiệu quả".

SCIC đề xuất lộ trình chuyển đổi gồm hai giai đoạn. Giai đoạn 1 (2026–2027) tiếp tục tiếp nhận doanh nghiệp và cổ phần hóa, chuyển trọng tâm sang đầu tư kinh doanh vốn, thí điểm đánh giá hiệu quả theo danh mục đầu tư, thay vì từng dự án riêng lẻ.

Giai đoạn 2 (2027–2030) vận hành theo hành lang pháp lý mới, mở rộng đầu tư quốc tế, triển khai M&A lớn, hình thành hệ sinh thái các quỹ thành viên, bao gồm quỹ mạo hiểm và quỹ đổi mới sáng tạo.

Với nền tảng 20 năm tích lũy và kết quả tài chính vượt trội, SCIC đang sở hữu đầy đủ điều kiện để bước sang giai đoạn vận hành mới – mạnh mẽ, minh bạch và hội nhập hơn.

Thủy Anh