Siết chất lượng đào tạo ngành y: Đừng 'thả gà ra đuổi'

Tránh tình trạng tréo ngoe

Trần Ý Dịu, sinh viên Trường ĐH Y Hà Nội chia sẻ, so với sinh viên các ngành khác, học y khoa vất hơn rất nhiều. Hai năm đầu, sinh viên “ngụp lặn” học lí thuyết với khối lượng kiến thức khổng lồ, mỗi tháng thi một môn. Từ năm thứ 3, vừa học lí thuyết ở trường, vừa thực hành tại cơ sở khám chữa bệnh, sinh viên không có thời gian để quan tâm tới làm thêm hay những việc khác. Thực hành tại bệnh viện, sinh viên phải đảm bảo giờ làm việc, giờ trực như một bác sĩ thực thụ.

Từng đoạt giải quốc gia môn Sinh học, Dịu cho biết, không gặp khó khăn khi học lí thuyết nhờ có kiến thức nền tảng từ phổ thông và quen với cường độ học tập cao khi trong đội tuyển thi quốc gia. Nhưng cũng có những môn khó, Dịu không theo kịp. “Đầu vào ngành y khoa cao nhất tại các trường ĐH đào tạo nhóm ngành sức khỏe, nhưng vẫn có một số sinh viên không đáp ứng được yêu cầu của chương trình học, buộc phải rời cuộc chơi”, Dịu nói.

Theo thống kê của Bộ Y tế, với quy mô đào tạo bác sĩ, điều dưỡng, dược sĩ của các cơ sở giáo dục đại học như hiện nay, cơ bản đạt được chỉ tiêu cho năm 2025 là 15 bác sĩ/vạn dân, 3,4 dược sĩ/vạn dân và 25 điều dưỡng/vạn dân. Số lượng nhân lực y tế trên vạn dân của Việt Nam được xếp vào nhóm những nước có tỉ lệ cao, tăng từ 29,2 năm 2001 lên 35,1 năm 2010 và 49,5 năm 2020. Trên 98% số thôn bản đã có nhân viên y tế hoạt động; gần 88% số xã có bác sĩ. Thống kê cũng cho thấy, trong ngành y tế, có trên 400 giáo sư, phó giáo sư, 1.977 tiến sĩ y và 273 tiến sĩ dược. Ngoài ra còn có số lượng đáng kể các bác sĩ chuyên khoa 1, chuyên khoa 2, bác sĩ nội trú. Đến nay có 29 cơ sở giáo dục ĐH tham gia đào tạo trình độ chuyên khoa (chuyên khoa cấp I, cấp II, bác sĩ nội trú) với 128 ngành đào tạo. Số tốt nghiệp trình độ sau đại học được Bộ Y tế thông tin năm 2023 tổng số là 10.135 người, trong đó khoảng 50% là chuyên khoa cấp I. Như vậy, nhân lực y tế đã cơ bản đáp ứng yêu cầu về số lượng.

TS Lê Đông Phương, nguyên Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu giáo dục ĐH, Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam (Bộ GD&ĐT) bày tỏ lo ngại khi thời gian gần đây một một số trường ĐH, nhất là các trường tư ồ ạt mở thêm ngành khoa học sức khỏe, chủ yếu là đào tạo bác sĩ đa khoa. Ông cho rằng, Quốc hội đưa vấn đề “chỉ có trường y mới được đào tạo bác sĩ” vào thảo luận là hợp lí trong bối cảnh thực tiễn. Nhiều cơ sở đào tạo y khoa không có bệnh viện thực hành, điều kiện đảm bảo không đủ, thiếu cơ sở vật chất và đội giảng viên. Những lo lắng về về chất lượng đào tạo nhân lực ngành y tế của nhiều người là có cơ sở.

Theo TS Lê Đông Phương, đặc thù của ngành yêu cầu cơ sở đào tạo phải đảm bảo cao nhất chất lượng đào tạo, chỉ cần hạ thấp tiêu chuẩn, hệ lụy đã khôn lường. Tuy nhiên, ông cho rằng, cần định nghĩa rõ ràng về khái niệm “thế nào là trường y”. Đào tạo y khoa đang tồn tại ở 2 loại hình trường: trường y độc lập như mô hình truyền thống có lợi thế rất lớn về chuyên môn khi tập trung đào tạo các ngành khoa học sức khỏe; trường đại học đa ngành, chủ yếu các trường tư thục. Bối cảnh hiện tại, công nghệ số, công nghệ 4.0, trí tuệ nhân tạo, đào tạo y khoa trong các trường đa ngành sẽ có thêm lợi để tiếp thu những tiến bộ khoa học kĩ thuật. Cần cân nhắc, tính toán đến những điều kiện này.

TS Lê Đông Phương đề xuất, cần có chuẩn chương trình đào tạo các ngành khoa học sức khỏe rõ ràng, chi tiết, quan trọng nhất bắt buộc có bệnh viện thực hành. Nếu chưa có, phải hợp đồng hợp tác mang tính độc quyền với một cơ sở khám chữa bệnh đủ điều kiện theo quy định của Chính phủ, tránh hiện tượng 1 bệnh viện 6-7 đơn vị đào tạo cùng kí như hiện nay. “Không chỉ ngành y, khối ngành dược trước khi cấp phép đào tạo cần phải được kiểm tra, thẩm định kĩ, chi tiết, tránh tình trạng chuyện đã rồi, thiếu trước bù sau đang tồn tại. Bộ Y tế, Bộ Tư pháp phải cùng với Bộ GD&ĐT thẩm tra và cho phép đào tạo 2 lĩnh vực này, cũng như quá trình kiểm định về sau. “Tránh để xảy ra tình huống chuyên gia hóa học kiểm định ngành luật, chuyên gia toán kiểm định ngành y khoa như hiện nay”, TS Lê Đông Phương nói.

Học sinh phổ thông trải nghiệm một ngày làm sinh viên Trường ĐH Y Hà Nội. Ảnh: NGHIÊM HUÊ

Sự bất thường từ “cơn sốt” mở ngành

GS.TSKH Nguyễn Đình Đức, Trường ĐH Công nghệ (ĐH Quốc gia Hà Nội) chia sẻ, nghiêm cẩn và chặt chẽ trong đào tạo ngành y và luật là vô cùng cần thiết. Đây là 2 ngành rất đặc thù, yêu cầu đội ngũ không chỉ có trình độ, mà còn phải có kinh nghiệm và chứng chỉ hành nghề. Các nước trên thế giới cũng yêu cầu rất cao, khắt khe với 2 ngành này.

GS Đình Đức thông tin, năm 2012, khi làm Trưởng Ban Đào tạo, ĐH Quốc gia Hà Nội, cả nước có 3 nơi đào tạo luật là khoa Luật (ĐH Quốc gia Hà Nội), trường ĐH Luật Hà Nội và Trường ĐH Luật TPHCM. Năm 2017 trong một hội thảo về luật trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0, ông giật mình thấy con số 34 trường đã đào tạo luật, và hiện nay con số này là 90. Bức tranh khá tương tự với ngành y trong khi số lượng bệnh viện đảm bảo điều kiện thực hành tăng không đáng kể. Thực tế, một số trường đào tạo y khoa nhưng đội ngũ, cơ sở vật chất còn quá mỏng, dẫn đến chất lượng đào tạo những ngành này không được như kì vọng. Do đó, việc siết chặt quản lí, thậm chí sáp nhập, giải thể, quy hoạch lại các cơ sở đào tạo y và luật để nâng cao chất lượng là cần thiết và rất đúng.

Sinh viên Trường ĐH Y Dược (ĐH Quốc gia Hà Nội). Ảnh: HOA BAN

Tuy nhiên, việc chỉ trường y mới được đào tạo bác sĩ, chỉ trường luật mới được đào tạo luật cần hiểu một cách thấu đáo và toàn diện, kim chỉ nam và điều kiện tiên quyết là chất lượng. “Không dễ dàng chúng ta có ngay một trường ĐH. Lộ trình thường bắt đầu từ khoa, xây dựng và phát triển từng bước mới thành được trường. Quá trình này có thể mất tới 15 năm hoặc vài chục năm. Ví dụ Trường ĐH Y dược (ĐH Quốc gia Hà Nội) khởi đầu từ khoa Y dược, sau 10 năm kiên trì phát triển mới thành trường ĐH. Hơn nữa, ĐH Quốc gia Hà Nội có mô hình a+b, sinh viên y dược trong những năm đầu sẽ được học toán, hóa, sinh ở Trường ĐH Khoa học tự nhiên, với các giáo sư hàng đầu và trang thiết bị hiện đại trong các lĩnh vực này, trong quá trình đó thực hành ở các bệnh viện, và 2 năm chuyên môn cuối mới đào tạo chuyên ngành y tại khoa. Mô hình như vậy phát huy được thế mạnh đội ngũ và cơ sở vật chất, thiết bị, phòng thí nghiệm hiện đại của các trường trong ĐH Quốc gia Hà Nội. “Đào tạo y và luật cần siết chặt, nghiêm cẩn, nhưng cũng cần phải hiểu và lưu ý những yếu tố và thực tiễn như vậy”, GS Nguyễn Đình Đức nêu quan điểm. Ông khẳng định, phải sát sao và thường xuyên kiểm tra giám sát các yếu tố đảm bảo chất lượng, đặc biệt là đội ngũ, cơ sở vật chất, phòng thực hành, các phòng thí nghiệm lâm sàng và cơ sở thực tập (với ngành y) và công khai minh bạch để người học, xã hội, các cơ quan quản lí giám sát và cũng là áp lực để các cơ sở đào tạo các ngành này không ngừng cải tiến nâng cao chất lượng.

Nghiêm Huê