'Sóng gió' Mỹ-Trung có nguy cơ đẩy WTO vào 'thế bí'

Để tránh khoảng trống lãnh đạo, các thành viên WTO đã chọn một người đứng đầu trong số các Phó Tổng giám đốc để tiếp quản vị trí của ông Azevedo trong khi xem xét tám ứng cử viên đang cạnh tranh trong cuộc đua trở thành người đứng đầu cơ quan giám sát thương mại toàn cầu. Tuy nhiên, việc bổ nhiệm lâm thời này đang phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng cấp bách trong bối cảnh căng thẳng Mỹ-Trung đang trỗi dậy và chỉ trích dữ dội từ Washington.

Ông Azevedo đã tuyên bố từ chức sớm một năm trước khi kết thúc nhiệm kỳ để cho phép người kế nhiệm có thời gian chuẩn bị cho hội nghị bộ trưởng tiếp theo vào năm 2021. Theo đề xuất mới, bốn Phó Tổng giám đốc hiện tại - từ Mỹ, Trung Quốc, Đức và Nigeria - sẽ giữ nguyên trách nhiệm hiện tại của họ, thay vì một người được chỉ định làm Tổng giám đốc lâm thời cho đến khi có người thay ông Azevedo vào cuối năm nay. Mỹ đang kiên quyết lựa chọn Phó Tổng giám đốc người Mỹ, nhưng Trung Quốc và châu Âu đã phản đối điều đó. Một quyết định hoàn thiện thỏa thuận tạm thời ban đầu được dự kiến đưa ra vào ngày 31/7 khi các thành viên WTO chuẩn bị họp. Nhưng một Tổng giám đốc mới, thường trực dự kiến sẽ được quyết định vào ngày 07/11, khung thời gian có thể cho phép sau cuộc bầu cử ở Mỹ.

Sự lựa chọn của một Tổng giám đốc lâm thời, một công việc hành chính được cho là dễ dàng. Tuy nhiên, Washington đã thúc đẩy ứng cử viên người Mỹ, Alan Wolff và làm tê liệt quá trình này. Các cuộc tham vấn chuyên sâu đã được tổ chức ngay sau đó. Mỹ đã “thực sự nhảy vào cuộc chiến” khi muốn có một người Mỹ là Tổng giám đốc WTO lâm thời.

Trong khi những người trong ngành thương mại đã đánh giá cao kinh nghiệm sâu rộng của Wolff, thì cũng có nhiều người cho rằng sự lựa chọn này gây tranh cãi, một phần là do căng thẳng địa chính trị. Washington không chỉ muốn đứng đầu WTO trước một thành viên chủ chốt khác là Trung Quốc mà còn làm tê liệt tòa phúc thẩm hàng đầu của WTO bằng cách ngăn chặn việc bổ nhiệm các thẩm phán mới. Tổng thống Mỹ Donald Trump thậm chí đã đề nghị rút khỏi WTO, mặc dù chưa có kế hoạch chắc chắn nào được công bố.

Một số chuyên gia cho rằng ứng viên Wolff sẽ là một lựa chọn tốt dựa trên chuyên môn của ông ấy, và đã đến lúc tới lượt Washington, vì Mỹ chưa bao giờ đứng đầu 1 tổ chức mà Mỹ có vai trò chính trong việc định hình. Điều quan trọng, ông Wolff được cho là có mối quan hệ làm việc tốt với Đại diện Thương mại Mỹ Robert Lighthizer, một trong số ít các cố vấn hàng đầu của Trump trong suốt nhiệm kỳ đầu tiên của Tổng thống.

Nếu không thể quyết định tạm thời, thì WTO sẽ chọn Tổng giám đốc như thế nào?

Rufus Yerxa, cựu Phó tổng giám đốc WTO, hiện đang đứng đầu Hội đồng Ngoại thương Quốc gia Mỹ, cho biết có thể khó chọn người kế nhiệm ông Azevedo ngay cả sau cuộc bầu cử ở Mỹ, nếu giả định ứng cử viên Dân chủ là ông Joe Biden, giành chiến thắng. Đội ngũ của ông Biden sẽ có khả năng muốn hoàn thành việc lựa chọn Tổng giám đốc WTO cho đến khi ông nhậm chức vào tháng 1 năm sau. Điều đó có thể dẫn đến một sự gián đoạn lâu hơn. Tuy nhiên, những ý kiến khác cho rằng việc không chọn được một nhà lãnh đạo lâm thời có thể gây áp lực lên các thành viên WTO để tiến hành nhanh hơn với việc chọn người kế nhiệm ông Azevedo, người đầu tiên trong lịch sử WTO kết thúc sớm nhiệm kỳ.

Việt Dũng