Sốt ruột giải ngân đầu tư công: Hết thời tiền đâu, vậy đầu tiên là gì?

Nguyên nhân giải ngân đầu tư công chậm

Theo báo cáo, còn 18 bộ, cơ quan Trung ương và 30 địa phương chưa phân bổ hết kế hoạch vốn đã được Thủ tướng Chính phủ giao với tổng số vốn gần 38.400 tỷ đồng. Tính đến hết tháng 8/2025, có 29 bộ, cơ quan và 12 địa phương có tỷ lệ giải ngân dưới mức trung bình cả nước.

Trao đổi với PV Tiền Phong ông Nguyễn Quang Huy - chuyên gia Khoa Tài chính Ngân hàng - Đại học Nguyễn Trãi phân tích, nguyên nhân tiến độ giải ngân đầu tư công còn chậm không đơn thuần nằm ở thủ tục, mà bắt nguồn từ những yếu tố cấu trúc của hệ thống quản lý trong giai đoạn chuyển đổi. Khi nhiều dự án được phân cấp mạnh về địa phương, trong khi bộ máy vừa trải qua quá trình sáp nhập đơn vị hành chính, đã xuất hiện độ trễ trong phối hợp và vận hành. Cơ cấu mới cần thời gian để thích nghi, từ khâu ra quyết định đến tổ chức thực thi, khiến nhiều công việc bị dồn lại, làm giảm nhịp độ chung.

Ông Nguyễn Quang Huy - Chuyên gia Khoa Tài chính Ngân hàng - Đại học Nguyễn Trãi. Ảnh: PLTT.

Bên cạnh đó, mô hình chính quyền hai cấp đặt ra áp lực lớn cho cấp cơ sở. Đây là nơi trực tiếp xử lý các vấn đề liên quan đến đất đai, bồi thường, giải phóng mặt bằng hay thanh quyết toán, song đội ngũ cán bộ lại chưa đồng đều về năng lực, trong khi khối lượng công việc ngày càng nhiều. Thiếu hụt nhân sự, kinh nghiệm còn hạn chế, cộng với tâm lý e ngại trách nhiệm trong bối cảnh các quy định pháp lý phức tạp, đã làm chậm quá trình xử lý hồ sơ và dòng chảy vốn đầu tư.

Điều này cho thấy, bên cạnh yêu cầu cải cách thủ tục và tăng tốc trong chỉ đạo, cần có cách tiếp cận nhân văn hơn: Coi việc nâng cao năng lực cán bộ cơ sở như một phần quan trọng của chiến lược phát triển dài hạn. Khi con người được trang bị kiến thức, có cơ chế bảo vệ khi làm đúng và được truyền cảm hứng hành động, tiến độ giải ngân sẽ được cải thiện bền vững, tạo nền tảng cho phát triển quốc gia.

“Đầu tư công là động lực quan trọng để thúc đẩy tăng trưởng, nhưng thực tiễn thời gian qua cho thấy tiến độ giải ngân còn chậm. Vấn đề không nằm ở thiếu vốn, mà ở khả năng thực thi: Thủ tục chồng chéo, bộ máy sau sáp nhập còn lúng túng, năng lực cán bộ cơ sở chưa đồng đều. Vì vậy, trọng tâm hiện nay là giải pháp, với tinh thần quyết liệt, nhân văn và kỷ luật cao”, ông Huy nói.

Giải pháp nào?

Ông Huy kiến nghị cần làm rõ trách nhiệm, rõ quyền hạn như phân cấp đi đôi với cơ chế giải trình cụ thể, tránh tình trạng “trách nhiệm tập thể”. Cần duy trì tổ công tác đặc biệt của Chính phủ để trực tiếp xử lý vướng mắc pháp lý, rút ngắn thời gian phê duyệt dự án; rà soát, sửa đổi các quy định còn chồng chéo, đơn giản hóa thủ tục liên quan đến đất đai, đầu tư, đấu thầu.

Về giải pháp tổ chức và nhân sự cần đào tạo cấp tốc và chuyên sâu cho cán bộ địa phương trong quản lý dự án, đất đai, tài chính công. Biệt phái cán bộ giỏi từ trung ương hoặc tỉnh mạnh xuống hỗ trợ địa phương yếu, vừa “làm được việc” vừa “truyền lửa kinh nghiệm”.

Ông Huy nhấn mạnh, cần có cơ chế bảo vệ cán bộ dám làm để tạo môi trường để cán bộ yên tâm hành động trong khuôn khổ pháp luật, giảm tâm lý sợ sai.

Một dự án cao tốc vừa bị Bộ Xây dựng "điểm mặt" vì chậm tiến độ. Ảnh: VOV.

Liên quan đến giải pháp về về tài chính - dòng vốn, ông Huy cho rằng, vốn cần được giải ngân ngay khi hạng mục hoàn thành, giảm tình trạng dồn cuối năm. Dòng vốn cần tập trung cho hạ tầng liên vùng, logistics, năng lượng, chuyển đổi số - những lĩnh vực tạo động lực cho tăng trưởng dài hạn; đẩy mạnh hợp tác PPP, để vốn ngân sách tập trung vào công trình then chốt, còn vốn tư nhân bổ sung nguồn lực cho các dự án thương mại - dịch vụ.

“Chúng ta cần phải có bộ phận giám sát ngay trong quá trình triển khai, thay vì hậu kiểm, để phát hiện sớm và xử lý kịp thời. Địa phương làm tốt cần được biểu dương và tăng phân bổ vốn; nơi chậm kéo dài phải có biện pháp xử lý trách nhiệm. Thậm chí phải xây dựng hệ thống giám sát trực tuyến tiến độ giải ngân, công khai dữ liệu cho xã hội, doanh nghiệp và người dân cùng giám sát”, ông Huy nói.

Trước hết, trong ngắn hạn, ông Huy cho rằng, muốn đẩy nhanh giải ngân đầu tư công phải tháo gỡ thủ tục, ổn định tổ chức bộ máy sau sáp nhập. Trung hạn phải hình thành đội ngũ quản lý đầu tư công chuyên nghiệp, chuẩn hóa quy trình, minh bạch số liệu. Dài hạn như xây dựng hệ sinh thái đầu tư công hiện đại, tích hợp công nghệ số, gắn với quy hoạch vùng và chiến lược phát triển quốc gia.

Ngọc Mai