'Sứ mệnh Genesis': Bí mật cạnh tranh Mỹ-Trung trong lĩnh vực AI
Việc Mỹ mới công bố 'Sứ mệnh Genesis' được đánh giá là hành động vén bức màn bí mật trong cạnh tranh Mỹ-Trung trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI).
Việc Mỹ mới công bố “Sứ mệnh Genesis” được đánh giá là hành động vén bức màn bí mật trong cạnh tranh Mỹ-Trung trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI). (Nguồn: Getty Images)
Tốc độ như vũ bão
Theo nhận định của giới quan sát, sắc lệnh hành chính mới do Tổng thống Mỹ Donald Trump ký ban hành không phải là một điều chỉnh chính sách công nghệ thông thường, mà là một tuyên bố chiến lược của Mỹ, trong đó tập trung huy động mọi nguồn lực quốc gia đầu tư vào tương lai.
Kế hoạch này dự kiến đưa AI từ lĩnh vực ứng dụng tiêu dùng ở Thung lũng Silicon quay lại đấu trường cạnh tranh phát triển công nghệ với tham vọng và chiến lược sâu rộng. Điều này được cho là sẽ có ảnh hưởng sâu sắc đến cấu trúc cạnh tranh công nghệ toàn cầu, đặc biệt là cuộc đua AI giữa Trung Quốc và Mỹ.
“Sứ mệnh Genesis” có nhiều mục đích, bao gồm xây dựng “tường rào mới cho sự thống trị công nghệ”, tạo ra “lợi thế thế hệ” trong lĩnh vực công nghệ thông qua sự kết hợp của “dữ liệu + điện toán + AI” của cường quốc công nghệ đứng số 1 thế giới.
Chẳng hạn, trong lĩnh vực vật liệu quan trọng, Mỹ có thể sử dụng AI để phát triển nhanh chóng các vật liệu pin dung lượng cao cho xe điện, hợp kim chịu nhiệt cho động cơ máy bay, qua đó chiếm lĩnh chuỗi cung ứng ngành chế tạo cao cấp toàn cầu.
Trong lĩnh vực khoa học lượng tử, AI giúp tối ưu hóa thuật toán lượng tử, có thể đưa Mỹ đạt được “thống trị lượng tử”, giải mã các hệ thống mã hóa hiện tại, đe dọa an ninh mạng của các quốc gia khác.
Quan trọng hơn, kế hoạch yêu cầu phải có kết quả ban đầu trong vòng 270 ngày và hoàn thành vòng nghiên cứu trong 9 tháng.
Tốc độ “thời chiến” này được cho là sẽ giúp Mỹ tạo ra khoảng cách lớn hơn nữa so với các quốc gia khác và củng cố vị trí “thống trị công nghệ toàn cầu”.
Tại sao là “Sứ mệnh Genesis”?
Từ cái tên “Sứ mệnh Genesis” đã cho thấy tầm quan trọng của dự án, cũng như lý do tại sao Mỹ lại mạo hiểm như vậy.
Có thể thấy, sự trỗi dậy của việc Trung Quốc phát triển AI nhanh chóng, từ DeepSeek đến chiến lược “Đông số, Tây toán”, đã thúc đẩy Mỹ hành động.
Vào tháng 1/2025, công ty khởi nghiệp Trung Quốc DeepSeek đã ra mắt mô hình R1, vượt qua ChatGPT về khả năng suy luận toán học và viết code, gây chấn động trên thị trường vốn của Mỹ.
Bước đi này đã khiến các tổ chức tư vấn của nền kinh tế hàng đầu thế giới nói rằng: “AI của Trung Quốc đã chuyển từ bắt chước sang sáng tạo”.
Bên cạnh đó, “Đông số, Tây toán” là dự án chiến lược trọng điểm quốc gia giai đoạn năm 2021-2025 của Trung Quốc. Dự án này được ra đời trong bối cảnh năng lực tính toán được Bắc Kinh xác định là sức sản xuất của thời đại kinh tế số.
Cạnh tranh Mỹ-Trung trong lĩnh vực AI đang chuẩn bị bước vào giai đoạn "Chiến tranh Lạnh" mới. (Nguồn: Shutter Stock)
Để triển khai kế hoạch này, Trung Quốc đã xây dựng mạng lưới điện toán lớn nhất thế giới với 8 nút trung tâm, 10 cụm, tổng công suất tính toán vượt quá 300 Eflops.
Trong đó, Hoa Vi Ascend và Cambrian đang xây dựng hệ sinh thái vi mạch AI nội địa; còn Baidu Wenxin, Alibaba Tongyi, ByteDance Doubao tạo thành “ma trận mô hình”.
Trong khi đó, các trường đại học hàng đầu Trung Quốc như Đại học Thanh Hoa, Đại học Chiết Giang và Viện Khoa học Trung Quốc đang có những bước đột phá nhanh chóng trong lĩnh vực AI cho khoa học.
Về phía Mỹ, nước này đang gặp khó khăn trong việc xây dựng các cơ sở hạ tầng AI cần thiết, sự phụ thuộc vào GPU của Nvidia, xuất khẩu bị hạn chế, trong khi các vi mạch nội địa Trung Quốc đang tiến triển nhanh chóng.
Về dữ liệu, hệ thống dữ liệu liên bang của Mỹ phân tán, có rào cản pháp lý cao.
Về thể chế, việc quản lý phân tán giữa 50 tiểu bang và nội bộ các doanh nghiệp Mỹ khiến cho các quy định bị phân mảnh.
Tất cả những điều trên đã khiến Mỹ nhận ra rằng, chỉ dựa vào thị trường không thể giành chiến thắng trong cuộc chiến AI, mà cần phải huy động mọi nguồn lực ở cấp độ quốc gia.
Hàm ý với thế giới
Đối với Trung Quốc, “Sứ mệnh Genesis” vừa là áp lực, vừa là động lực.
Thứ nhất, “Sứ mệnh Genesis” sẽ có khả năng gây ra ba cú sốc lớn cho Trung Quốc.
Đầu tiên là việc gia tăng phong tỏa công nghệ từ chip đến mô hình. Ở cấp độ chip, Mỹ sẽ thắt chặt xuất khẩu chip AI sang Trung Quốc, thậm chí có thể hạn chế cho thuê điện toán đám mây.
Ở cấp độ mô hình, Mỹ có thể sẽ cấm cấp phép các mô hình mã nguồn mở cho Trung Quốc (như Llama của Meta, Mistral).
Ở cấp độ dữ liệu, nhiều khả năng Mỹ thúc đẩy “Liên minh Dữ liệu của các quốc gia dân chủ”, mà không có sự tham gia của Trung Quốc.
Thứ hai, cạnh tranh về tiêu chuẩn, trở thành “Hệ thống Bretton Woods” của AI.
Mỹ đang thúc đẩy việc thiết lập “tiêu chuẩn liên bang” trong quản trị AI toàn cầu thông qua việc áp dụng các công nghệ do Mỹ chứng nhận như NIST Framework, tiêu chuẩn OpenAI.
Thứ ba, phân tách ngành công nghiệp thông qua việc thúc đẩy chuỗi cung ứng AI “ngoài Trung Quốc”.
Về phần cứng, Mỹ có khả năng sẽ thúc đẩy Liên minh Chip 4 (gồm Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc và Đài Loan (Trung Quốc)).
Về phần mềm, Mỹ sẽ hạn chế các nhà phát triển Trung Quốc sử dụng các nền tảng như GitHub, Hugging Face.
Về nhân tài, Mỹ có thể thắt chặt visa STEM, hạn chế các nhà nghiên cứu mang quốc tịch Trung Quốc tham gia các dự án của phòng thí nghiệm quốc gia tại Mỹ.
Mặc dù Trung Quốc không còn khoảng cách lớn với Mỹ trong ứng dụng AI, nhưng trong các lĩnh vực như siêu máy tính, tích lũy dữ liệu thế giới vật lý, và sự kết hợp giữa công nghệ cứng và AI (như tổng hợp hạt nhân + AI), còn khoảng cách giữa hai cường quốc vẫn chưa được thu hẹp.
Điều này được dự báo sẽ biến AI thành chiến trường trung tâm của cạnh tranh Mỹ-Trung trong thời gian tới. Và “Sứ mệnh Genesis” chính là bức màn sắt công nghệ của Mỹ.
Đối với các đồng minh của Mỹ như châu Âu và Nhật Bản, kế hoạch này vừa là “cơ hội”, vừa là “ràng buộc”, khi các nước tham gia kế hoạch có thể nhận được công nghệ và dữ liệu từ Mỹ, nhưng cũng phải chấp nhận các quy tắc do Mỹ dẫn dắt như an ninh dữ liệu, quyền sở hữu trí tuệ.
Đối với các nước đang phát triển, họ có thể bị loại khỏi cuộc cạnh tranh “công nghệ AI” do không thể chịu đựng được chi phí nghiên cứu và phát triển (R&D) lên đến hàng trăm tỷ USD, từ đó gia tăng khoảng cách công nghệ toàn cầu và tạo ra sự phân hóa trong lĩnh vực công nghệ.
