Sự tàn độc của trùm ma túy mang biệt danh 'Gã Lùn'

Giữa sa mạc rực lửa của vùng Sinaloa, Mexico, nơi những rặng núi Sierra Madre Occidental như những bức tường đá khổng lồ chắn ngang thời gian và luật pháp, đã sinh ra một trong những ông trùm ma túy khét tiếng nhất thế giới hiện đại: Joaquín Archivaldo Guzmán Loera, hay còn được biết đến với cái tên El Chapo – “Gã Lùn”.

Dưới vỏ bọc một người đàn ông nhỏ bé về vóc dáng, El Chapo là hiện thân của một thế lực ngầm tàn độc, một bộ não chiến lược không khoan nhượng và là biểu tượng cho những thách thức nghiêm trọng mà chính phủ Mexico phải đối mặt trong cuộc chiến chống ma túy kéo dài suốt nhiều thập kỷ.

Sinh năm 1957 tại thị trấn nhỏ La Tuna, El Chapo lớn lên trong nghèo đói cùng cực. Cha ông ta là một nông dân trồng thuốc phiện, và từ nhỏ Guzmán đã tiếp xúc với cây anh túc và cần sa – những sản phẩm đem lại thu nhập duy nhất cho cả vùng núi Sinaloa khô cằn. Trong khi những đứa trẻ khác ở tuổi thiếu niên vẫn còn mơ ước thoát khỏi làng quê, El Chapo đã nhanh chóng hòa nhập với các đường dây buôn lậu địa phương. Vào thập niên 1980, ông ta gia nhập băng đảng Guadalajara dưới trướng của trùm Miguel Ángel Félix Gallardo – kẻ được coi là cha đẻ của các băng đảng ma túy hiện đại tại Mexico. Sau khi tổ chức này tan rã vào cuối thập niên 1980, El Chapo cùng một số cánh tay thân tín đã thành lập băng Sinaloa, tổ chức tội phạm sau này sẽ trở thành thế lực buôn bán ma túy lớn nhất thế giới.

Diễn viên người Mexico Marco de la O vào vai trùm ma túy Joaquin Guzman trong quá trình quay phim "El Chapo" tại Tabio, Colombia vào năm 2017. Ảnh: Fernando Vergara /AP

Điểm đặc biệt của El Chapo không chỉ nằm ở sự tàn nhẫn – vốn là điều kiện cơ bản để tồn tại trong thế giới của các băng đảng ma túy – mà còn ở khả năng tổ chức và sự sáng tạo trong hậu cần. Ông ta không chỉ điều hành các tuyến vận chuyển cocaine, heroin và methamphetamine từ Colombia, Peru và Bolivia sang Mỹ và châu Âu, mà còn xây dựng cả một hệ thống đường hầm phức tạp xuyên biên giới Mexico–Hoa Kỳ để buôn ma túy với quy mô lớn. Một số đường hầm này dài hàng trăm mét, trang bị hệ thống ánh sáng, đường ray và thậm chí cả điều hòa nhiệt độ. Chúng không chỉ là biểu tượng cho sự liều lĩnh của “Gã Lùn”, mà còn là lời nhắc nhở cay đắng về sự bất lực của các chính phủ Mexico trước sức mạnh tài chính và quân sự của tội phạm ma túy.

Từ cuối thập niên 1990 đến đầu những năm 2010, El Chapo trở thành nỗi ám ảnh toàn cầu. Ông ta nằm trong danh sách những người bị truy nã gắt gao nhất thế giới, ngang hàng với Osama bin Laden. Dưới sự điều hành của El Chapo, băng đảng Sinaloa kiểm soát khoảng 40–60% thị trường ma túy Mỹ, tạo ra doanh thu hàng chục tỷ USD mỗi năm. El Chapo nổi tiếng với lối sống xa hoa, với biệt thự ven biển, máy bay riêng, đội quân vệ sĩ đông đảo và cả dàn người tình mà truyền thông Mexico không ngớt đồn đoán.

Tuy nhiên, điều khiến tên tuổi El Chapo trở nên huyền thoại lại là khả năng thoát thân như ma thuật. Năm 1993, ông ta bị bắt tại Guatemala và dẫn độ về Mexico. Thay vì bị kết án nặng, El Chapo sống như ông hoàng trong nhà tù Puente Grande – với điện thoại riêng, tiệc tùng mỗi tối, và thậm chí là nhận khách thăm không giới hạn. Năm 2001, ông ta đào thoát bằng cách trốn trong xe tải giặt là – một vụ vượt ngục gây chấn động và đặt dấu hỏi lớn về lỗ hổng trong hệ thống tư pháp Mexico.

Ông trùm El Chapo được cảnh sát áp giải đến nhà tù Altiplano ngày 8/1/2016. Ảnh: Tomas Bravo / Reuters.

Sau 13 năm trốn truy nã, El Chapo bị bắt lại vào năm 2014, nhưng chỉ 17 tháng sau, ông ta lại vượt ngục một lần nữa bằng cách chui qua một đường hầm dài 1,5 km nối từ buồng giam đến một ngôi nhà đang xây dựng bên ngoài. Đường hầm này có cầu thang, hệ thống thông gió và xe máy để di chuyển – một kỳ tích kỹ thuật trị giá hàng triệu USD được xây dựng trong bí mật. Lần vượt ngục này không chỉ làm dấy lên làn sóng giận dữ ở Mexico mà còn khiến cả thế giới kinh ngạc.

Cuối cùng, vào tháng 1/2016, sau một chiến dịch truy bắt quy mô lớn có sự hỗ trợ của Cơ quan chống ma túy Mỹ (DEA), El Chapo bị bắt lần thứ ba tại Sinaloa. Sau nhiều tranh cãi chính trị và lo ngại về một lần vượt ngục khác, ông ta được dẫn độ sang Mỹ vào năm 2017. Phiên tòa xét xử El Chapo tại New York năm 2019 thu hút sự quan tâm toàn cầu, không chỉ vì đây là sự kiện pháp lý lớn, mà vì những tình tiết rúng động được phanh phui. Theo lời khai của nhân chứng tại tòa, El Chapo từng bị cáo buộc hối lộ các quan chức cấp cao, bao gồm cả một cựu tổng thống Mexico – tuy nhiên chính phủ Mexico phủ nhận điều này. Các nhân chứng mô tả El Chapo là người vừa hào hoa, vừa man rợ – một kẻ có thể tặng hoa cho người yêu buổi sáng và ra lệnh thiêu sống kẻ phản bội vào buổi chiều.

Tháng 7/2019, El Chapo bị kết án tù chung thân không ân xá, bị giam giữ trong nhà tù liên bang có an ninh nghiêm ngặt nhất nước Mỹ – ADX Florence, nơi còn được gọi là “Alcatraz của vùng Rockies”. Từ đó đến nay, ông ta hoàn toàn bị cách ly với thế giới bên ngoài.

Nhưng ngay cả khi El Chapo ngồi tù, cái bóng của ông ta vẫn chưa biến mất. Băng đảng Sinaloa tiếp tục hoạt động mạnh mẽ dưới sự điều hành của các con trai ông trùm – được mệnh danh là “Los Chapitos” – cùng các tay chân thân tín. Những cuộc chiến giữa Sinaloa và các băng đảng khác như Jalisco New Generation vẫn đẫm máu như thời El Chapo còn trị vì.

Huyền thoại El Chapo đã khép lại, nhưng di sản của ông ta – một mạng lưới ma túy toàn cầu, một hình mẫu mafia kiểu mới pha trộn giữa mafia truyền thống và doanh nghiệp hiện đại – vẫn là cơn ác mộng dai dẳng đối với Mexico và thế giới.

Thanh Bình