Sự thật đau lòng về 'vườn thú người' trong lịch sử
Vườn thú người (human zoos) là một hiện tượng gây sốc trong lịch sử, phản ánh sự phân biệt chủng tộc và tư tưởng thực dân ở thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20.
1. Nguồn gốc của vườn thú người. Vườn thú người xuất hiện vào thế kỷ 19 ở châu Âu và Mỹ, nơi người từ các thuộc địa bị đưa đến để trưng bày như "động vật lạ". Nó là công cụ để chứng minh “sự ưu việt” của người da trắng so với các dân tộc khác. Ảnh: Pinterest.
2. Người bản địa bị đối xử như động vật. Những người bị trưng bày thường là người châu Phi, châu Á, thổ dân châu Mỹ, hoặc người bản địa ở châu Đại Dương. Họ bị giam trong các "chuồng" mô phỏng môi trường sống tự nhiên, giống như động vật trong vườn thú. Ảnh: Pinterest.
3. Trình diễn trước công chúng. Người bản địa bị ép phải thực hiện các nghi lễ, điệu nhảy hoặc công việc thủ công cho khán giả thưởng thức. Một số triển lãm còn sắp xếp các cuộc chiến đấu hoặc cảnh tái hiện cuộc sống hằng ngày để tăng tính "thực tế". Ảnh: Pinterest.
4. Triển lãm tại các sự kiện lớn. Các vườn thú người thường được tổ chức trong các triển lãm thế giới lớn, ví dụ như Triển lãm Paris năm 1889, nơi hàng triệu người châu Âu đến xem. Ảnh: Pinterest.
5. Thuyết ưu sinh. Vườn thú người được sử dụng để củng cố thuyết ưu sinh (eugenics), cho rằng người châu Âu là giống loài "tiến hóa" hơn. Họ lợi dụng thuyết Darwin để biện minh cho quan điểm các dân tộc bị trưng bày là "dạng người nguyên thủy". Ảnh: Pinterest.
6. Sự đối xử tàn nhẫn. Nhiều người trong các vườn thú người bị lạm dụng, thiếu dinh dưỡng, và không được chăm sóc y tế. Một số người đã chết vì điều kiện sống khắc nghiệt. Ảnh: Pinterest.
7. Ota Benga. Ota Benga, một người Pygmy từ Congo, bị bắt và trưng bày trong Vườn thú Bronx ở New York vào năm 1906. Anh bị giam trong chuồng cùng khỉ đột và bị xem như "liên kết giữa người và động vật". Ota Benga sau này tự sát vì quá nhục nhã. Ảnh: Pinterest.
8. Trẻ em cũng bị đưa vào vườn thú. Trẻ em bản địa thường được trưng bày để thu hút sự tò mò. Chúng bị tách khỏi gia đình và bị đối xử như công cụ triển lãm. Ảnh: Pinterest.
9. Những lời biện minh phi lý. Các nhà tổ chức vườn thú người tuyên bố rằng họ đang "giáo dục" người châu Âu về các nền văn hóa xa lạ, nhưng thực tế đây là sự sỉ nhục và bóc lột. Ảnh: Pinterest.
10. Vườn thú người tồn tại lâu hơn bạn nghĩ. Mặc dù nhiều người nghĩ rằng vườn thú người chỉ tồn tại trong thế kỷ 19, nhưng các triển lãm tương tự vẫn xuất hiện ở Bỉ năm 1958 trong Hội chợ Thế giới. Ảnh: Pinterest.
11. Người châu Phi là nạn nhân lớn nhất. Người châu Phi thường là đối tượng chính của vườn thú người, đặc biệt là các bộ tộc như Zulu, Pygmy và người Bushmen. Ảnh: Pinterest.
12. Thủ đoạn lôi kéo người bản địa tham gia vườn thú người. Một số người bản địa bị cưỡng ép tham gia các triển lãm, trong khi những người khác tham gia vì bị lừa hứa hẹn cuộc sống tốt hơn. Ảnh: Pinterest.
13. Lời xin lỗi muộn màng. Một số quốc gia, như Bỉ và Đức, đã đưa ra lời xin lỗi công khai về lịch sử vườn thú người, nhưng nhiều người vẫn cho rằng điều này chưa đủ để bù đắp cho những tổn thương mà nạn nhân của vườn thú người phải chịu. Ảnh: Pinterest.
14. Ảnh hưởng lâu dài. Vườn thú người đã góp phần hình thành các định kiến chủng tộc trong một thế hệ người Âu Mỹ, điều vẫn tồn tại trong một bộ phận dân cư cho đến ngày nay. Ảnh: Pinterest.
15. Lời nhắc nhở về nhân quyền. Vườn thú người là bài học lịch sử về sự bất công và sự cần thiết của việc bảo vệ nhân quyền, nhắc nhở rằng sự tò mò không thể biện minh cho sự vô nhân đạo. Ảnh: Pinterest.
