Sự thay đổi tư duy mở đường cho giai đoạn phát triển đột phá

Tư tưởng Hồ Chí Minh về kinh tế tư nhân

Sau thắng lợi vĩ đại của Cách mạng Tháng Tám năm 1945, trong Thư gửi giới Công-Thương Việt Nam đăng trên Báo Cứu quốc ngày 13-10-1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “... giới Công-Thương phải hoạt động để xây dựng nền kinh tế và tài chính vững vàng và thịnh vượng. Chính phủ nhân dân và tôi sẽ tận tâm giúp giới Công-Thương trong công cuộc kiến thiết này”.

Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh, hợp tác giữa các thành phần kinh tế dựa trên nguyên tắc “công tư đều lợi”, vừa ưu tiên phát triển kinh tế quốc doanh làm nền tảng, vừa cải tạo các hình thức sở hữu khác để huy động tối đa nguồn lực. Kinh tế tư nhân phải phát triển hài hòa với mục tiêu quốc gia, hướng tới một nền kinh tế công bằng, bền vững và phục vụ lợi ích chung của xã hội. Quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh thể hiện rõ tính linh hoạt và thực tiễn trong tư duy kinh tế của Người, đồng thời phản ánh sự kết hợp dung hòa giữa các thành phần kinh tế khác nhau để tạo động lực thúc đẩy quá trình kiến thiết đất nước.

Ảnh minh họa: qdnd.vn

Chủ trương của Đảng về phát triển kinh tế tư nhân qua các thời kỳ

Trước năm 1986, nền kinh tế vận hành chủ yếu dựa trên hai thành phần là kinh tế quốc doanh và kinh tế tập thể, chỉ có một ít là loại hình kinh tế cá thể, chưa có kinh tế tư nhân và kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài. Công cuộc đổi mới năm 1986 đã mở ra một trang mới khi chính thức thừa nhận nền kinh tế nhiều thành phần, nhưng kinh tế tư nhân khi đó vẫn bị xem là "đối tượng cần cải tạo".

Qua các kỳ đại hội, quan điểm của Đảng về khuyến khích và tạo điều kiện cho kinh tế tư nhân phát triển ngày càng rõ ràng hơn. Từ chỗ được “phát triển theo hướng dẫn của Nhà nước”, “mọi người được tự do kinh doanh theo pháp luật”, “đối xử bình đẳng với mọi thành phần kinh tế trước pháp luật”, được "phát triển không hạn chế" (Đại hội VII, VIII, IX) đến việc được xác định là "bộ phận cấu thành quan trọng" (Nghị quyết Trung ương 5 khóa IX, năm 2002) và "một trong những động lực của nền kinh tế" (Đại hội X, XI). Đặc biệt, Đại hội XII và XIII đã nhấn mạnh hơn vai trò động lực này, đặt mục tiêu "phát triển mạnh khu vực kinh tế tư nhân... thực sự trở thành một động lực quan trọng".

Năm 2025, Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định, kinh tế tư nhân là đòn bẩy cho một Việt Nam thịnh vượng, phải coi phát triển kinh tế tư nhân là nhiệm vụ trọng tâm hiện nay. Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4-5-2025 về phát triển kinh tế tư nhân, tạo ra một bước đột phá về tư duy thể chế để phát triển kinh tế tư nhân.

Bước đột phá mở đường cho tiềm năng được giải phóng

Nghị quyết 68 xác định “kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế quốc gia, là lực lượng tiên phong thúc đẩy tăng trưởng, tạo việc làm, nâng cao năng suất lao động, năng lực cạnh tranh quốc gia, công nghiệp hóa, hiện đại hóa, tái cấu trúc nền kinh tế theo hướng xanh, tuần hoàn, bền vững”. Từ quan điểm đó, Bộ Chính trị đề ra yêu cầu “xóa bỏ triệt để nhận thức, tư tưởng, quan niệm, thái độ định kiến về kinh tế tư nhân”.

Nghị quyết số 68-NQ/TW thể hiện tư duy đột phá khi yêu cầu rà soát, sửa đổi hoặc bãi bỏ các quy định mâu thuẫn, chồng chéo, gây cản trở quyền tự do kinh doanh. Trong bối cảnh hội nhập và chuyển đổi mô hình tăng trưởng, việc trao lại đúng và đủ các quyền chính đáng cho doanh nghiệp (đã được hiến định tại Hiến pháp năm 2013) không chỉ giúp giải phóng nguồn lực của khu vực kinh tế tư nhân mà còn góp phần làm lành mạnh hóa môi trường đầu tư, củng cố niềm tin thị trường, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Nội dung này phản ánh rõ một chuyển biến căn bản về nhận thức và hành động, từ tư duy quản lý sang tư duy phục vụ, từ sự dè dặt sang chủ động kiến tạo thể chế, từ tâm lý phòng ngừa rủi ro sang khuyến khích sáng tạo và chấp nhận thí điểm, từ cơ chế "tiền kiểm" (siết chặt đầu vào) sang "hậu kiểm" (quản lý đầu ra chặt chẽ bằng tiêu chuẩn, quy chuẩn), từ bỏ tư duy "không quản được thì cấm".

Nghị quyết 68 cũng đưa ra các nhóm chính sách nhằm giải quyết bài toán cốt lõi về tiếp cận nguồn lực. Hai rào cản lớn nhất đối với doanh nghiệp tư nhân, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV), là đất đai và tín dụng. Nghị quyết 68 đã đưa ra các giải pháp cụ thể, chưa từng có tiền lệ. Về đất đai, nghị quyết yêu cầu các địa phương phải dành quỹ đất sạch (bình quân tối thiểu 20ha/khu công nghiệp hoặc 5% tổng quỹ đất) cho DNNVV, doanh nghiệp công nghệ cao, khởi nghiệp sáng tạo thuê, kèm theo chính sách giảm tối thiểu 30% tiền thuê lại. Về tín dụng, nghị quyết khuyến khích đổi mới cách tiếp cận, cho vay dựa trên dữ liệu, dòng tiền, chuỗi giá trị thay vì chỉ dựa vào tài sản thế chấp. Việc mở rộng danh mục tài sản bảo đảm, phát triển tín dụng xanh, ESG và các cơ chế bảo lãnh cho thấy một tầm nhìn hiện đại, bắt kịp xu thế tài chính bền vững toàn cầu.

Bên cạnh đó, Nghị quyết 68 đã đưa ra nhóm chính sách kiến tạo môi trường kinh doanh thuận lợi. Nguyên tắc mỗi năm, một doanh nghiệp chỉ bị thanh tra, kiểm tra một lần, trừ trường hợp có dấu hiệu vi phạm rõ ràng, là một cải cách cực kỳ mạnh mẽ, giải quyết dứt điểm tình trạng thanh tra chồng chéo, gây phiền nhiễu. Cùng với đó, mục tiêu cắt giảm ít nhất 30% thời gian và chi phí thủ tục hành chính, bãi bỏ lệ phí môn bài, miễn thuế thu nhập 3 năm cho doanh nghiệp khởi nghiệp, và đặc biệt là chính sách cho phép tính chi phí R&D gấp đôi (200%) khi tính thuế, sẽ là những cú hích thực sự để doanh nghiệp tư nhân phát triển cả về lượng và chất.

Tôn vinh doanh nghiệp và củng cố liên kết kinh tế

Một bước tiến quan trọng trong tư duy chính trị thể hiện trong Nghị quyết 68 là lần đầu tiên xác lập rõ ràng chủ trương tôn vinh, biểu dương doanh nhân như những "người chiến sĩ trên mặt trận kinh tế". Điều này không chỉ có ý nghĩa về mặt tinh thần mà còn là một cam kết chính trị, củng cố niềm tin, tăng động lực cống hiến và khát vọng làm giàu chính đáng trong toàn xã hội.

Nghị quyết cũng đặc biệt chú trọng đến việc tăng cường kết nối giữa các loại hình doanh nghiệp. Các chính sách khuyến khích doanh nghiệp lớn dẫn dắt chuỗi cung ứng, kết nối với các DNNVV, hộ kinh doanh. Đặc biệt là cơ chế thực sự "trúng và đúng" để hộ kinh doanh chuyển đổi thành doanh nghiệp, như tối giản hóa các quy định về tài chính, kế toán; cung cấp dịch vụ tư vấn, hỗ trợ; cung cấp nền tảng số miễn phí; bãi bỏ thuế khoán... tạo động lực và áp lực để các hộ kinh doanh chuyển sang hoạt động theo mô hình doanh nghiệp.

Nền kinh tế Việt Nam vẫn còn những thách thức như hiệu quả sử dụng vốn đầu tư chưa cao (chỉ số ICOR còn lớn), năng suất lao động còn thấp, và khu vực doanh nghiệp siêu nhỏ chiếm tỷ lệ lớn (67,1% năm 2023), những chính sách trong Nghị quyết 68 chính là liều thuốc cần thiết. Dữ liệu cho thấy khu vực kinh tế ngoài nhà nước đang đóng góp tới 57% vào tăng trưởng GDP, tạo ra 82% việc làm trong nền kinh tế, cho thấy tiềm năng to lớn đang chờ được khai phá. Trong bối cảnh ấy, kỳ vọng của cộng đồng doanh nghiệp vào Nghị quyết 68 ở mức cao nhất, chứng tỏ đây là chính sách mà họ đã mong chờ từ rất lâu.

Để hoàn thành các nhiệm vụ quốc gia, các cấp ủy, chính quyền cần quán triệt sâu sắc, triển khai thực hiện các chủ trương, nghị quyết của Đảng; tiếp tục kiến tạo môi trường kinh doanh thông thoáng, thuận lợi, bình đẳng cho doanh nghiệp, doanh nhân. Nhà nước tập trung tháo gỡ các rào cản về thể chế, tạo bệ đỡ để doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư vào công nghệ cao, đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững. Đây là con đường để tạo ra tăng trưởng có chiều sâu, từng bước hiện thực hóa mục tiêu đưa Việt Nam trở thành nước có thu nhập cao vào năm 2045.

PHẠM THỊ NGỌC THỦY, Giám đốc Văn phòng Ban IV, Hội đồng Tư vấn cải cách thủ tục hành chính của Thủ tướng Chính phủ