Sửa đổi luật nhằm loại bỏ tư duy 'giữ ghế nhờ ngạch'

Bộ trưởng nhấn mạnh đến tinh thần đổi mới mạnh mẽ, lấy vị trí việc làm làm trung tâm và loại bỏ tư duy "giữ ghế nhờ ngạch" như một bước đột phá trong quản lý công vụ. (Ảnh: QH/Vietnam+)

Trước những yêu cầu cấp thiết về cải cách hành chính và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, việc sửa đổi Luật Cán bộ, Công chức đang trở thành một trong những ưu tiên hàng đầu của Quốc hội.

Nguyên lý vị trí việc làm là trung tâm

Trong phiên thảo luận ngày 14/5, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà đã thay mặt Cơ quan soạn thảo trình bày báo cáo giải trình, làm rõ nhiều vấn đề được các đại biểu Quốc hội đặc biệt quan tâm.

Theo đó, Bộ trưởng nhấn mạnh đến tinh thần đổi mới mạnh mẽ, lấy vị trí việc làm làm trung tâm và loại bỏ tư duy "giữ ghế nhờ ngạch" như một bước đột phá trong quản lý công vụ.

Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà cũng khẳng định, Bộ Nội vụ đã tiếp thu tối đa những ý kiến sâu sắc, toàn diện và đầy tâm huyết của các đại biểu Quốc hội trong cả phiên thảo luận tại hội trường và tại tổ. Bà cho biết quá trình sửa đổi luật lần này hướng đến hai mục tiêu lớn là xây dựng chế độ công vụ thống nhất, liên thông và cơ cấu lại đội ngũ, nâng cao chất lượng.

Cụ thể, xác lập tính pháp lý trong việc liên thông đội ngũ cán bộ, công chức từ cơ sở lên cấp tỉnh, xây dựng một chế độ công vụ chung cho cả hệ thống chính trị từ trung ương đến cơ sở, đáp ứng yêu cầu thiết kế lại, sắp xếp đơn vị hành chính các cấp và xây dựng chính quyền địa phương hai cấp. Bên cạnh đó, nội dung đổi mới gắn với mục tiêu cơ cấu lại đội ngũ cán bộ, công chức, gắn với vị trí việc làm và nâng cao chất lượng đội ngũ.

Để đạt được những mục tiêu này, quá trình sửa đổi luật phải đảm bảo "thống nhất, đồng bộ" với các quy định của Đảng, thể chế hóa các chủ trương lớn, đặc biệt là các Nghị quyết 18, 26, 27 và mới nhất là Nghị quyết 60, 127, 12, 137 của Bộ Chính trị và Ban Chấp hành Trung ương.

Theo Bộ trưởng, vị trí việc làm sẽ là nền tảng, là cốt lõi để vận hành xuyên suốt toàn bộ máy hệ thống hành chính, làm cơ sở cho xác định biên chế, phân bổ nhân lực và là căn cứ duy nhất để tuyển dụng, sử dụng, đào tạo bồi dưỡng, khen thưởng và trả lương, tức là toàn bộ “vòng đời” của quản trị nguồn nhân lực trong khu vực công. Bộ trưởng nhấn mạnh “ngạch” chỉ là một công cụ phụ trợ có tính kỹ thuật để phân định bậc trình độ chuyên môn trong công vụ, được thu gọn, linh hoạt hóa, tích hợp vào hệ thống mô tả khung năng lực của vị trí việc làm.

Người được tuyển dụng vào vị trí việc làm sẽ được xếp vào ngạch tương ứng nếu có năng lực, miễn là đáp ứng được các yêu cầu của vị trí đó. (Ảnh: QH/Vietnam+)

Với cách tiếp cận này, bà Trà cho biết dự thảo Luật quyết định "bỏ ngạch công chức" theo cách hiểu và vận hành hiện nay. Bà giải thích việc loại bỏ ngạch công chức cũng đồng nghĩa với việc xóa bỏ quy trình thăng tiến tuần tự, kéo dài - Thay vì phải trải qua quá trình từ cán sự, rồi chuyên viên, chuyên viên chính, đến chuyên viên cao cấp (một hành trình có thể mất đến 9, 10 năm để đạt được một vị trí nghề nghiệp hoàn chỉnh hoặc có cơ hội được bổ nhiệm vào các vị trí cao hơn), theo đó việc tuyển dụng sẽ trở nên linh hoạt và năng động hơn.

Theo đó, người được tuyển dụng vào vị trí việc làm sẽ được xếp vào ngạch tương ứng nếu có năng lực, miễn là đáp ứng được các yêu cầu của vị trí đó. Tương tự, nếu cơ cấu của vị trí việc làm chỉ cần chuyên viên chính, thì người được tuyển dụng sẽ được bố trí vào vị trí này.

Theo Bộ trưởng, cách tiếp cận mới này khác biệt hoàn toàn so với hệ thống ngạch trước đây, vốn chi phối toàn bộ thứ bậc trong công vụ. Việc xóa bỏ ngạch công chức theo cách hiểu cũ sẽ mở ra cơ hội để những người có năng lực thực sự được trọng dụng, không bị "trói chân" bởi các quy định cứng nhắc về thâm niên và trình độ.

Chính sách trọng dụng nhân tài

Về chính sách đối với người có tài năng trong hoạt động công vụ, Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà cho biết đây cũng là một điểm mới, thể hiện quyết tâm "luật hóa nguyên tắc coi người có tài là một chủ thể đặc biệt trong thiết lập một nền công vụ trọng giá trị và đổi mới."

Để thực hiện được điều này, cần có "những giải pháp vừa là giải pháp nhân sự, vừa là sự lựa chọn chiến lược về quản trị quốc gia trong thời đại cạnh tranh bằng tri thức, bằng trí tuệ và bằng số hóa."

Bộ trưởng Trà cũng thừa nhận hiện nay, nguồn nhân lực công của Việt Nam đang thiếu nhân lực chất lượng cao ở một số lĩnh vực trọng yếu như công nghệ số, quản lý kinh tế, đô thị, môi trường, chính sách chiến lược về tài chính, giáo dục, y tế... Do đó, việc thiết kế đầy đủ những nội hàm cơ bản về chính sách nhân tài là vô cùng quan trọng.

Bộ trưởng cho biết Chính phủ sẽ quy định rõ ràng về nguyên tắc, cơ chế, chính sách đặc biệt, nhằm tạo sự linh hoạt trong phân cấp, kết nối đồng bộ từ tuyển dụng, sử dụng đến môi trường làm việc, văn hóa công vụ để người tài có thể cống hiến xứng đáng.

Theo các đại biểu, Luật cũng cần xây dựng chế độ lương và ưu đãi tương xứng để giữ chân nhân tài, đặc biệt là người đứng đầu, chuyên gia cao cấp, công chức xuất sắc. (Ảnh: QH/Vietnam+)

Tại hội trường, nhiều ý kiến của đại biểu Quốc hội đề nghị cần bổ sung khái niệm "người tài năng" vào Luật. Cụ thể, tiêu chí đánh giá người tài không chỉ dựa trên học vấn mà còn trên sản phẩm, công trình, dự án cụ thể. Bên cạnh đó, Nhà nước cần có chính sách đặc biệt trong đào tạo, bồi dưỡng, thu hút, trọng dụng người tài và các cơ sở đào tạo chuyên sâu cho nền công vụ.

Theo các đại biểu, Luật cũng cần xây dựng chế độ lương và ưu đãi tương xứng để giữ chân nhân tài, đặc biệt là người đứng đầu, chuyên gia cao cấp, công chức xuất sắc. Cụ thể là cho phép cơ chế thử thách, lựa chọn nhân tài linh hoạt, trao quyền cho người đứng đầu trong việc phát hiện, đề xuất, sử dụng người tài, kèm cơ chế giám sát. Về đánh giá công chức, một số ý kiến đề nghị chuyển từ định tính sang định lượng, ứng dụng công nghệ

Với nội dung này, Bộ trưởng Trà cho biết dự thảo Luật lần này có nhiều điểm mới với thiết kế theo hướng rất mạnh dạn đổi mới. Cụ thể sẽ đánh giá dựa trên minh chứng, sản phẩm theo vị trí việc làm, chức trách được giao hay bằng sản phẩm đầu ra.

Để thực hiện được điều này, Bộ trưởng cho biết Bộ Nội vụ sẽ tham mưu cho Chính phủ xây dựng "bộ tiêu chí đánh giá trên cơ sở ứng dụng công nghệ, dữ liệu số công vụ, công chức," đồng thời học hỏi kinh nghiệm của các quốc gia có nền công vụ hiện đại. Việc đánh giá sẽ phải thực chất, công khai, minh bạch và chính xác, làm cơ sở để thực hiện nguyên lý "không có tư duy biên chế suốt đời."

Ngoài ra, một số đại biểu Quốc hội đã đề xuất nội dung đánh giá cần cụ thể hóa bằng tiêu chuẩn cụ thể, có tính định lượng cao, gắn với các hình thức kỷ luật, theo đó cần có cơ chế đánh giá kết quả công việc khách quan, khoa học, dựa trên hiệu quả đầu ra (khi làm việc từ xa, trực tuyến). Các đại biểu cũng cho rằng cần có các ứng dụng công cụ số để giám sát, đánh giá công việc mà không cần giám sát trực tiếp.

Bên cạnh những vấn đề lớn trên, Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà cũng đề cập đến nhiều vấn đề khác được các đại biểu Quốc hội quan tâm, như chính sách đối với cán bộ, công chức người dân tộc thiểu số, đảm bảo bình đẳng giới, nghiên cứu cơ chế làm việc từ xa, trực tuyến, các điều khoản chuyển tiếp đối với cán bộ, công chức cấp xã, công chức đang tập sự...

Bà Trà cũng khẳng định Bộ Nội vụ sẽ tiếp tục nghiên cứu, tiếp thu ý kiến của các đại biểu, bám sát cơ sở chính trị, đảm bảo chủ trương của Đảng để thiết kế phần thực hiện chuyển tiếp, đáp ứng yêu cầu cao nhất khi thực hiện tinh gọn tổ chức bộ máy, cơ cấu lại đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức và nâng cao chất lượng đội ngũ theo vị trí việc làm./.