Sửa đổi Luật Thuế giá trị gia tăng: Ưu tiên hỗ trợ nông nghiệp và xử lí 'điểm nghẽn' hoàn thuế

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng trình bày Tờ trình

Sáng ngày 8/12, Quốc hội tiếp tục chương trình làm việc của Kỳ họp thứ 10 với nội dung thảo luận về Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế giá trị gia tăng.

Theo Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng, lần sửa đổi này được đánh giá là cấp bách nhằm khắc phục hậu quả thiên tai, bão lũ và hỗ trợ phục hồi hoạt động sản xuất – kinh doanh, đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp. Đồng thời, kỳ vọng việc điều chỉnh sẽ tháo gỡ những “điểm nghẽn” kéo dài liên quan đến hoàn thuế thuế giá trị gia tăng.

Trên cơ sở Nghị quyết 66 của Bộ Chính trị và Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, Chính phủ đề nghị Quốc hội xem xét sửa đổi ngay tại kỳ họp này, tập trung vào ba điểm nổi cộm và dự kiến áp dụng từ ngày 1/1/2026.

Thứ nhất, dự thảo đưa trở lại quy định doanh nghiệp, hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã mua – bán sản phẩm nông nghiệp chưa chế biến hoặc chỉ qua sơ chế thông thường sẽ không phải tính thuế thuế giá trị gia tăngnhưng vẫn được khấu trừ thuế đầu vào. Cơ chế này từng được áp dụng ổn định từ năm 2014 và không làm ảnh hưởng đến số thu ngân sách nhà nước.

Bộ Tài chính đánh giá việc khôi phục quy định sẽ giúp giảm thủ tục hành chính và hỗ trợ đáng kể cho hoạt động xuất khẩu nông, lâm, thủy sản, bởi doanh nghiệp không phải ứng trước tiền nộp thuế rồi tiếp tục làm thủ tục hoàn thuế.

Thứ hai, đề nghị bỏ quy định liên quan đến thuế suất với sản phẩm nông nghiệp dùng làm thức ăn chăn nuôi nhằm đảm bảo chính sách thuế đồng bộ với pháp luật hiện hành và bảo đảm bình đẳng với thức ăn chăn nuôi nhập khẩu.

Hiện nay, thức ăn chăn nuôi nhập khẩu không chịu thuế, trong khi sản phẩm trong nước phải chịu thuế đầu vào 5 phần trăm, khiến chi phí sản xuất tăng và gây chênh lệch bất lợi cho doanh nghiệp nội địa.

Thứ ba, dự thảo luật bỏ điều kiện “người mua chỉ được hoàn thuế khi người bán đã kê khai, nộp thuế”. Quy định này được bổ sung năm 2024 nhằm chống gian lận hóa đơn nhưng trên thực tế lại khiến nhiều doanh nghiệp xuất khẩu bị chậm hoàn thuế do phải chờ xác minh nghĩa vụ thuế của người bán – điều mà doanh nghiệp không có công cụ kiểm tra.

Bên cạnh đó, nhiều ý kiến cho rằng quy định này chưa phù hợp với nguyên tắc mỗi bên, theo đó người mua và người bán phải tự chịu trách nhiệm độc lập trước pháp luật.

Thẩm tra về sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế giá trị gia tăng, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi cho biết cơ quan thẩm tra thống nhất với việc tiếp thu ý kiến từ thực tiễn nhằm xử lý các vướng mắc hiện nay.

Tuy nhiên, một số ý kiến cho rằng luật và các văn bản hướng dẫn vừa ban hành chưa có đủ thời gian để đánh giá toàn diện, vì vậy việc sửa đổi cần được cân nhắc kỹ.

“Điểm nghẽn lớn nhất nằm ở khâu hoàn thuế chậm, vì vậy cần xác định rõ nội dung nào phải sửa luật và nội dung nào có thể xử lý bằng biện pháp tổ chức thực hiện hoặc văn bản dưới luật, tránh tạo kẽ hở gây thất thu ngân sách”, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính nhấn mạnh.

Ngoài ra, một số ý kiến cho rằng chưa cần thiết phải sửa luật ngay tại kỳ họp này. Chính phủ có thể áp dụng Nghị quyết số 206 của Quốc hội để giải quyết trước những vấn đề cấp bách, sau đó tổng kết và đề xuất sửa đổi toàn diện trước tháng 3/2027.

Tuy vậy, để hỗ trợ kịp thời doanh nghiệp và trong bối cảnh Quốc hội đang họp, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất đưa hồ sơ dự án luật ra xem xét tại kỳ họp. Do đó, Cơ quan thẩm tra cũng đề nghị ban soạn thảo đánh giá đầy đủ rủi ro, nguy cơ gian lận và làm rõ trách nhiệm của cơ quan quản lý trong trường hợp phát sinh sai phạm liên quan đến hoàn thuế giá trị gia tăng.

Mai Nhi