Sửa luật Thủ đô: Cần thay đổi thói quen và quan niệm

Tiếp tục Chương trình Kỳ họp thứ 7, chiều 28/5/2024, Quốc hội họp phiên toàn thể ở hội trường, thảo luận về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi). Đại biểu Quốc hội đoàn Hà Nội, GS.TS Hoàng Văn Cường đã có trao đổi với PV Tri thức và Cuộc sống xung quanh dự thảo Luật này.

Đại biểu Quốc hội Hoàng Văn Cường trao đổi với PV bên hành lang Quốc hội về Luật Thủ đô (sửa đổi). Ảnh: Mai Loan.

Luật không chỉ riêng cho thành phố Hà Nội

Chiều nay, 28/5, Quốc hội thảo luận về Dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi). Ông đánh giá thế nào về ý nghĩa của Dự thảo luật này, thưa đại biểu Quốc hội Hoàng Văn Cường?

Chúng ta biết rằng là Thủ đô là chung của cả nước, do vậy, việc xây dựng Luật Thủ đô chính là mong muốn tạo ra một khuôn khổ pháp lý mang tính chất vượt trội, mang yếu tố đặc thù, để phát triển Thủ đô thực sự là một hình ảnh đại diện cho cả quốc gia.

Vì vậy, khi xây dựng Luật, tất cả các ĐBQH đều mong muốn gửi gắm tâm tư, nguyện vọng, mong muốn của mình, cũng như của Nhân dân cả nước vào những cơ chế cho một đại diện của Quốc gia phát triển, chứ không phải chỉ dành riêng cho thành phố Hà Nội.

Còn thành phố Hà Nội phải thực hiện trọng trách và sứ mệnh được Nhân dân và cử tri, cũng như tất cả các địa phương giao phó là xây dựng Thủ đô trở thành bộ mặt đại diện cho cả nước.

Xây dựng Luật Thủ đô không chỉ là xây dựng luật cho một vùng phát triển, mà phải tạo ra khả năng để thu hút được thu hút những điều kiện, những tinh túy của cả nước về Thủ đô, để tạo ra hình ảnh đại diện cho cả nước.

Tại Kỳ họp này, Quốc hội đồng thời thảo luận và thông qua 3 nội dung rất quan trọng là quy hoạch Thủ đô, quy hoạch chung Thủ đô và Luật Thủ đô. Việc này có ý nghĩa thế nào, thưa ông?

Tôi cho rằng, đây là một cơ hội rất hiếm có, để tạo ra bứt phá, tạo định hướng và cơ sở pháp lý để thực hiện những định hướng này. Quy hoạch Thủ đô chính là tạo ra những định hướng phát triển chung, phát triển tổng thể, phát triển dài hạn cho Thủ đô, để đưa Thủ đô trở thành một hình ảnh đại diện của quốc gia, xứng tầm so với thủ đô của các nước khác trên thế giới.

Trong quy hoạch chung sẽ cụ thể hóa những ý tưởng, những nội dung đặc biệt về hạ tầng đô thị đã được chỉnh lý trong hoạch thủ đô. Từ đó đưa ra những phương án, những mô hình phát triển cụ thể để xây dựng diện mạo thủ đô trong tương lai. Để triển khai định hướng và ý tưởng này, cần có các hành lang pháp lý, cần có cơ chế và khuôn khổ pháp lý. Đây chính là Luật Thủ đô.

Cần cơ chế đặc thù phát triển thành phố hai bên sông

Dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi) đã hoàn thiện ở mức nào? Còn điều gì khiến ông băn khoăn?

Tôi cho rằng, dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi) về cơ bản đã hoàn thiện tốt. Đặc biệt là tinh thần phân cấp, trao quyền và trao trách nhiệm cho Hà Nội, phải thực hiện các sứ mệnh để tạo ra bước phát triển vượt trội bứt phá, vượt trội. Tuy nhiên, cũng còn một vài chỗ cần phải có quy định thật sự rõ ràng và đúng nghĩa là vượt trội riêng cho Thủ đô.

Điển hình là vấn đề đang có nhiều băn khoăn là khai thác, phát triển thành phố hai bên Sông Hồng, làm sao biến Sông Hồng trở thành trục trung tâm về văn hóa, sinh thái và du lịch của thành phố.

Nếu chúng ta vẫn để 2 quy định như trong dự thảo luật là việc xây dựng các công trình ven sông phải tuân thủ những quy định về luật đê điều, có nghĩa là toàn bộ những hành lang ven sông của Hà Nội cũng sẽ giống như hành lang ven sông của tất cả các tỉnh khác.

Điều đó sẽ dẫn tới hệ lụy thế nào, thưa ông?

Sẽ vẫn tiếp diễn tình trạng hoang hóa như hiện nay và không thể nào tạo được diện mạo cho phát triển Thủ đô. Tôi cho rằng, đây là điều chúng ta rất cần phải cân chỉnh lại, để tạo ra cho Hà Nội một cơ chế riêng trong việc khai thác hai bên bờ sông Hồng, sông Đuống, cũng như các sông khác trên địa bàn.

Bảo tồn khu nội đô lịch sử, giải quyết vấn đề bức xúc

Trong những bức xúc khi nói tới sự phát triển của đô thị Hà Nội, chung cư cũ cũng là vấn đề đã được nói tới rất nhiều. Theo ông, cần có cơ chế để nào để thay đổi được tình trạng này?

Chúng ta đều nhìn thấy bất cập trong phát triển đô thị tại Hà Nội và nó đã để lại hậu quả rất đáng tiếc và khôn lường. Theo tôi, Luật Thủ đô và quy hoạch Thủ đô phải hướng đến giải quyết những vấn đề bức xúc hiện nay.

Trước đây, theo quy định của pháp luật, nhiều khu vực nằm trong ranh giới được gọi là nội đô lịch sử gần như là không được phép đầu tư cải tạo quá nhiều. Chính vì việc khống chế những chỉ số về đầu tư phát triển của những khu vực nội đô lịch sử đã dẫn đến có nhiều khu chung cư cũ rất nhiều năm không được cải tạo, rất nhiều những khu nhà tự xây không đảm bảo các yêu cầu kỹ thuật, không đảm bảo yêu cầu về an toàn phòng, chống cháy nổ, cũng như là điều kiện môi trường sinh hoạt. Nhưng không có một cơ chế để chúng ta cải tạo hay thay đổi những điều kiện này.

Trong Luật Thủ đô, tôi cho rằng phải tạo được một khung pháp lý để xác định khu vực nào đúng nghĩa là khu bảo tồn, là khu vực đúng nghĩa lịch sử như phố cổ, để bảo vệ giá trị lịch sử về Thăng Long Hà Nội, hay những khu công trình kiến trúc quan trọng hoặc có những yếu tố lịch sử phát triển.

Còn lại, những khu vực khác phải đưa ra các mô hình đầu tư, cải tạo theo mô hình đô thị hiện đại, không thể để Thủ đô phát triển một cách tự phát, người dân tự xây dựng theo một ý chí chủ quan mà không theo các tiêu chuẩn quy hoạch đô thị lớn.

Nếu chúng ta làm được việc đó thì sẽ giải quyết được bức xúc hiện nay, như phát triển đô thị tự phát, hay có những khu dân cư không đảm bảo các tiêu chuẩn hoặc là nhiều khu vực “nhếch nhác” không xứng tầm với Thủ đô.

Rõ ràng là những khu vực không đảm bảo các yêu cầu về an toàn phòng cháy, chữa cháy, cứu hộ, cứu nạn hay không có không gian cho sinh hoạt công cộng, thì phải có những phương án cải tạo, để biến những khu vực đó từ bức xúc trở thành phát triển văn minh hiện đại.

Điều này có khó thực hiện, thưa ông?

Theo tôi, chúng ta hoàn toàn có thể làm được. Bởi lẽ, phần lớn những khu vực đang rất lộn xộn, nhếch nhác đều nằm ở trung tâm của Thủ đô và đều ở vị trí nếu cải tạo tốt thì sẽ trở thành khu vực có giá trị kinh tế cao.

Vấn đề đặt ra là chúng ta phải tạo ra một khuôn khổ pháp lý để được phép thay đổi, để khai thác được không gian ngầm, không gian trên cao và có một hệ thống công trình hạ tầng công cộng hiện đại, đặc biệt là hệ thống giao thông công cộng có khối lượng vận chuyển lớn, như đường sắt đô thị.

Ngay trong Quy hoạch thủ đô và trong Luật Thủ đô đều ưu tiên cho phát triển hệ thống giao thông công cộng, đặc biệt là giao thông đường sắt. Nếu làm được việc đó, thì những khu vực đang tập trung dân số, có nhiều nhà thấp tầng, người ta hoàn toàn có thể chuyển nó thành những khu phát triển một số ít những tòa nhà cao tầng, để đưa không gian sinh hoạt, không gian sống lên cao. Còn không gian mặt đất sẽ trở thành không gian xanh, không gian công cộng, không gian ngầm, không gian giao thông và không gian phát triển dịch vụ. Tôi cho rằng, những khu vực chúng ta đang bức xúc hiện nay đều đáp ứng với quy hoạch này.

Bắt đầu từ thay đổi quan niệm và thói quen

Theo ông, để đạt được hiệu quả, cần bắt đầu từ đâu?

Tôi cho rằng, điều đầu tiên, chúng ta phải thay đổi là quan niệm và thói quen. Bởi mỗi người hiện nay đều mong muốn là phải sống ở nhà mặt đất và chưa có thói quen ở nhà trên cao. Mặc dù, điều kiện sinh sống ở chung cư có thể tốt hơn rất nhiều lần so với nhà mặt đất.

Cùng với đó, là thay đổi cơ chế. Cơ chế cải tạo đô thị không chỉ giải quyết bức xúc của người dân mà đây còn là trách nhiệm của Nhà nước, của chính quyền. Phải có cơ chế đầu tư. Ví dụ, hệ thống hạ tầng giao thông công cộng chắc chắn Nhà nước phải đầu tư. Nếu không đầu tư thì không thể nào giải quyết được vấn đề tập trung dân số.

Để thay đổi thói quen của người dân, theo ông đâu là giải pháp?

Để thay đổi tâm lý, thói quen, tập quán sinh hoạt, chúng ta có thể cho người dân được lựa chọn những cơ hội chuyển đổi. Nếu người dân chấp nhận từ bỏ sống ở những nhà lụp xụp và chuyển lên sống trên cao thì người ta được chuyển đổi. Những người vẫn giữ thói quen phải ở nhà mặt đất thì tạo cơ hội để họ ra ngoài khu vực.

Trong trung tâm phải quy hoạch thành những khu phát triển hiện đại, chứ không thể phát triển lan rộng trên mặt đất. Như vậy, sẽ không còn không gian trống cho hoạt động công cộng và những hoạt động xanh cho đô thị.

Trân trọng cảm ơn Đại biểu!

Mời quý độc giả xem video: Đại biểu Quốc hội Hoàng Văn Cường trao đổi bên hành lang Quốc hội về Dự thảo Luật Thủ đô (sửa dổi). Video do PV Tri thức và Cuộc sống thực hiện.

Mai Loan