Sửa Luật Thuế thu nhập cá nhân: Hướng đến công bằng và nhân văn

Quang cảnh phiên thảo luận Tổ 11. Ảnh Lâm Hiển

Tránh đánh thuế người tiết kiệm

Tại phiên thảo luận tổ về dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi), nội dung thu thuế 0,1% với hoạt động chuyển nhượng vàng miếng nhận được sự quan tâm đặc biệt của đại biểu và cử tri. Theo tờ trình của Chính phủ, việc thu thuế này nhằm nâng cao tính minh bạch của thị trường vàng, hạn chế đầu cơ và giao Chính phủ quy định cụ thể ngưỡng giá trị vàng miếng chịu thuế, thời điểm áp dụng và điều chỉnh thuế suất phù hợp với lộ trình quản lý thị trường.

Đại biểu Lê Thị Thanh Lam (Đoàn Cần Thơ) cho rằng, đây là vấn đề “rất nóng” và được dư luận đặc biệt quan tâm. Tuy nhiên, cần phân biệt rõ giữa hoạt động đầu cơ và hoạt động tích trữ, để chính sách không gây ảnh hưởng đến người dân mua vàng chỉ nhằm mục đích tiết kiệm. “Tâm lý người Việt thường có thói quen tiết kiệm bằng vàng, không phải ai mua vàng cũng là đầu cơ.

Do đó, cần có ngưỡng giá trị chịu thuế hợp lý và lộ trình thực hiện rõ ràng, minh bạch để tránh tác động tiêu cực”, đại biểu Lam Lê Thị Thanh Lam nhấn mạnh. Đại biểu cũng đề xuất xây dựng cơ chế khai báo và khấu trừ linh hoạt, cho phép DN kinh doanh vàng, sàn giao dịch hoặc ngân hàng thương mại thực hiện khấu trừ, nộp thuế thay cho người giao dịch. Điều này vừa giảm gánh nặng thủ tục cho cá nhân, vừa giúp cơ quan thuế kiểm soát hiệu quả hơn thông qua hệ thống khai báo điện tử đồng bộ.

Đại biểu Đào Chí Nghĩa (Đoàn Cần Thơ) bổ sung, cần xem xét lại cơ sở tính thuế với vàng miếng và tài sản số. “Nếu tính thuế dựa trên giá chuyển nhượng thì sẽ có nguy cơ đánh cả phần vốn, không công bằng cho người dân. Thuế thu nhập cá nhân nên dựa vào phần chênh lệch giá thực tế mà cá nhân thu được”, Đại biểu Đào Chí Nghĩa đề xuất và cho rằng, bản chất thuế thu nhập cá nhân là đánh vào phần lợi ích tăng thêm, không thể thu trên tổng giá trị tài sản chuyển nhượng. Nếu áp dụng cứng nhắc, chính sách dễ tạo ra bất bình đẳng, làm giảm niềm tin và tính tự giác tuân thủ thuế.

Chính sách phải mang tính nhân văn, thực tế

Một trong những nội dung trọng tâm được nhiều đại biểu quan tâm là biểu thuế lũy tiến và mức giảm trừ gia cảnh. Theo tờ trình, Chính phủ đề xuất nâng mức giảm trừ cho bản thân người nộp thuế lên 15,5 triệu đồng/tháng, và cho mỗi người phụ thuộc lên 6,2 triệu đồng/tháng. Với mức này, cá nhân không có người phụ thuộc sẽ không phải nộp thuế nếu thu nhập dưới 17 triệu đồng/tháng, còn người có hai người phụ thuộc sẽ miễn thuế nếu thu nhập dưới 31 triệu đồng/tháng.

Đại biểu Nguyễn Thị Lệ (Đoàn TP Hồ Chí Minh) nhận định, việc sửa đổi không chỉ để đảm bảo nguồn thu mà còn là đòn bẩy kích thích tiêu dùng và nuôi dưỡng nguồn thu lâu dài. Mức giảm trừ hiện nay không còn phù hợp với chi phí sinh hoạt tại các đô thị lớn, đặc biệt ở TP Hồ Chí Minh, nơi giá cả hàng hóa, dịch vụ, nhà ở và y tế đều tăng nhanh.

“Nếu không điều chỉnh kịp thời, người lao động ở phân khúc trung bình sẽ cảm thấy gánh nặng thuế ngày càng lớn, từ đó hạn chế chi tiêu và ảnh hưởng đến sức mua của toàn nền kinh tế”, đại biểu Nguyễn Thị Lệ nói và đề nghị, thiết kế cơ chế linh hoạt để Chính phủ có thể điều chỉnh định kỳ mức giảm trừ gia cảnh theo chỉ số giá tiêu dùng (CPI), tránh tình trạng luật nhanh chóng lạc hậu so với biến động kinh tế – xã hội. Đồng thời, cần rút gọn số bậc thuế và giãn khoảng cách giữa các bậc, đảm bảo công bằng và tránh tâm lý “nặng gánh” thuế ở người có thu nhập trung bình khá. Đại biểu cảnh báo nếu giữ biểu thuế dày đặc, nhiều người có thu nhập cao có thể lựa chọn dịch chuyển lao động ra nước ngoài, gây hiện tượng “chảy máu chất xám”.

Ở góc nhìn khác, đại biểu Nguyễn Thanh Phương (Đoàn Cần Thơ) cho rằng, việc thiết kế biểu thuế cần dựa trên thu nhập thực tế và mức sống trung bình của người dân. Đại biểu dẫn chứng, năm 2023 thuế thu nhập cá nhân chỉ chiếm 9% tổng thu ngân sách, năm 2024 tăng lên 10%, cho thấy đây không phải nguồn thu chủ lực. Trước hết phải để người dân có thu nhập khá hơn, họ sẽ sẵn lòng nộp thuế.

Nếu mức thu quá cao ngay từ đầu, người lao động sẽ khó tích lũy, ảnh hưởng đến tiêu dùng và đầu tư. Từ thực tế đó, đại biểu Nguyễn Thanh Phương đề xuất xem lại thang thuế hiện hành, gợi ý mức thuế suất linh hoạt hơn: thu nhập dưới 10 triệu đồng/tháng chịu 5%, từ 10–30 triệu đồng là 10%, 30–60 triệu là 15%, 60–100 triệu là 20%, 100–130 triệu là 25%, 130–160 triệu là 30% và trên 160 triệu là 35%.

Cùng quan điểm coi trọng yếu tố nhân văn trong chính sách thuế, đại biểu Nguyễn Như So (Đoàn Bắc Ninh) đề nghị nâng mức giảm trừ cho người phụ thuộc từ 6,2 triệu lên 7,5 triệu đồng/tháng, tương đương khoảng 50% mức giảm trừ của người nộp thuế. Theo đại biểu, người phụ thuộc không tạo ra thu nhập mà hoàn toàn trông cậy vào người nộp thuế, trong khi chi phí chăm sóc, y tế, giáo dục, dinh dưỡng đều tăng nhanh. Việc nâng mức giảm trừ này không làm biến động lớn ngân sách, nhưng lại giúp người dân chăm lo tốt hơn cho gia đình, củng cố nền tảng an sinh xã hội. Chính sách thuế không chỉ là công cụ thu ngân sách mà phải là công cụ điều tiết xã hội, đảm bảo công bằng và chia sẻ. Một chính sách hợp lý, mang tính nhân văn sẽ giúp tạo niềm tin, khuyến khích người dân tuân thủ và đồng hành cùng Nhà nước trong phát triển bền vững.

Từ các ý kiến tại phiên thảo luận, có thể thấy các đại biểu Quốc hội đều thống nhất rằng việc sửa đổi Luật Thuế thu nhập cá nhân lần này phải đáp ứng được ba mục tiêu lớn: công bằng – minh bạch – linh hoạt. Thuế phải đánh vào thu nhập thực tế, không làm giảm động lực lao động; mức giảm trừ phải đủ để người dân sống ổn định; và cơ chế điều chỉnh cần linh hoạt theo biến động kinh tế. Chỉ khi đó, chính sách thuế mới thực sự trở thành đòn bẩy thúc đẩy tiêu dùng, kích thích sản xuất và góp phần xây dựng nền tài chính quốc gia bền vững.

PV