Sửa toàn diện Luật Đầu tư: Hứa hẹn tháo gỡ nhiều điểm nghẽn

Động thổ khởi công 2 dự án nghìn tỷ tại sân bay quốc tế Long Thành.

Tránh chồng chéo, mâu thuẫn giữa các luật

Tại hội thảo “Góp ý Dự thảo Luật Đầu tư Kinh doanh” do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức, Phó Tổng thư ký, Trưởng Ban Pháp chế VCCI Đậu Anh Tuấn nhấn mạnh rằng, bối cảnh phát triển hiện nay đã nhiều thay đổi sâu sắc. Những yêu cầu mới về đổi mới mô hình tăng trưởng, chuyển đổi số, ứng phó với biến đổi khí hậu, cạnh tranh khu vực và toàn cầu cùng với những đòi hỏi từ các nhà đầu tư về một môi trường kinh doanh minh bạch, hiệu quả, ổn định và có khả năng dự báo cao. Điều này đặt ra những thách thức lớn đối với hệ thống thể chế pháp luật hiện hành. Chính vì vậy, việc sửa đổi toàn diện Luật Đầu tư - thay thế bằng một đạo luật mới với tên gọi “Luật Đầu tư Kinh doanh" là một bước đi rất kịp thời, cần thiết và có ý nghĩa chiến lược.

Bên cạnh những điểm tích cực, VCCI cũng thẳng thắn chỉ ra những khía cạnh mà dự thảo Luật cần tiếp tục được hoàn thiện để thực sự phát huy tối đa hiệu quả. Đó là một số quan điểm quan trọng từ cộng đồng DN. Theo đó, cần làm rõ ranh giới giữa thẩm quyền của các luật khác nhau, tránh chồng chéo, mâu thuẫn giữa Luật Đầu tư Kinh doanh và các luật chuyên ngành. Đây là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến việc dự án bị treo, phải thẩm định đi thẩm định lại, gây lãng phí thời gian, chi phí và cơ hội kinh doanh. Sự cần thiết của việc khắc phục tình trạng chồng chéo giữa Luật Đầu tư Kinh doanh với các luật khác (như Luật Đất đai, Luật Xây dựng, Luật Nhà ở, Luật Kinh doanh Bất động sản, Luật Quy hoạch).

Về thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư, đây là một nội dung đang nhận được nhiều ý kiến khác nhau từ DN. Đại diện VCCI cho biết nhiều ý kiến cho rằng việc phải chấp thuận chủ trương đầu tư khiến quy trình trở nên phức tạp, kéo dài, trong khi các giai đoạn sau đó dự án đã chịu sự điều chỉnh bởi nhiều luật chuyên ngành.

Câu hỏi đặt ra là có nên tiếp tục duy trì thủ tục này hay không và nếu có, thì phạm vi, đối tượng áp dụng cần được xác định thế nào cho hợp lý để không tạo thêm gánh nặng cho nhà đầu tư. Ngoài ra, nhiều ý kiến cũng đề xuất cơ chế kiểm soát việc ban hành ngành nghề kinh doanh có điều kiện cần siết chặt hơn. Ông Đậu Anh Tuấn giải thích, mặc dù Luật Đầu tư 2014 quy định Danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện đã tạo ra bước tiến lớn về minh bạch, nhưng thực tế gần đây cho thấy việc bổ sung ngành nghề mới vào Danh mục diễn ra khá dễ dàng, đôi khi chỉ dựa trên giải trình chính sách chưa thực sự thuyết phục.

Đại diện VCCI khuyến nghị cần tránh tình trạng ưu đãi theo phong trào hoặc ưu đãi mà không đánh giá được tác động lan tỏa về công nghệ, việc làm, chuyển đổi chuỗi giá trị tại địa phương. Ưu đãi phải là đòn bẩy thực sự, mang lại giá trị gia tăng bền vững cho nền kinh tế. Bên cạnh đó, nhiều ý kiến đề xuất tiếp tục hoàn thiện cơ chế phân cấp, phân quyền đi đôi với phân trách nhiệm và tăng cường giám sát. Việc giao thẩm quyền cho địa phương là cần thiết để rút ngắn thời gian xử lý thủ tục, nhưng phải đi kèm với năng lực thực thi và trách nhiệm giải trình rõ ràng, tránh tình trạng "mạnh ai nấy làm", gây khó khăn cho nhà đầu tư và thiếu nhất quán trong thực hiện chính sách.

Việt Nam đang đứng trước một giai đoạn chuyển đổi rất quan trọng của nền kinh tế - từ mô hình tăng trưởng dựa trên khai thác tài nguyên và nhân công giá rẻ, sang mô hình dựa trên đổi mới sáng tạo, công nghệ, năng suất và chất lượng thể chế. Để quá trình chuyển đổi này thành công, ông Đậu Anh Tuấn nhấn mạnh về thể chế, đặc biệt là các đạo luật nền tảng như Luật Đầu tư Kinh doanh phải đi trước một bước.

Nên giữ hay bỏ thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư

Chủ tịch Hiệp hội Nhà đầu tư nước ngoài (VAFIE) Nguyễn Anh Tuấn nhấn mạnh sự cần thiết phải khoanh hẹp các dự án thuộc diện chấp thuận chủ trương đầu tư. Theo ông, chỉ những dự án lớn, có tác động rõ rệt đến môi trường và kinh tế - xã hội mới cần áp dụng thủ tục này. Liên quan đến đầu tư ra nước ngoài, ông Nguyễn Anh Tuấn khẳng định việc cấp giấy chứng nhận đăng ký là cần thiết để nhà đầu tư có cơ sở pháp lý chuyển vốn và thu hồi lợi nhuận. Ông cũng đồng tình với đề xuất cho phép nhà đầu tư nước ngoài thành lập DN trước khi có dự án cụ thể, coi đây là bước tiến phù hợp với bối cảnh hội nhập, giúp các tập đoàn lớn mở rộng hoạt động tại Việt Nam.

Còn theo nguyên Phó Cục trưởng Cục Đầu tư nước ngoài Nguyễn Nội, danh mục ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện phải được quy định ngay trong luật, không thể giao xuống nghị định. Điều này, theo ông, bảo đảm tính chặt chẽ và minh bạch trong thực thi. Ông cũng đề nghị làm rõ quy định đối với những dự án quy mô lớn như đường sắt tốc độ cao, nhằm tránh bỏ sót các dự án có tác động lớn đến ngân sách và xã hội.

Trưởng ban Môi trường kinh doanh (CIEM) Nguyễn Minh Thảo tập trung phân tích về danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện. Bà cho rằng thay vì chỉ giảm bớt điều kiện, cần cắt giảm hẳn số ngành nghề vì khi một ngành đã nằm trong danh mục, nguy cơ phát sinh thêm nhiều điều kiện con là rất lớn. Đồng thời, tiêu chí xác định ngành nghề có điều kiện hiện còn mơ hồ, cần được quy định rõ để tránh lạm dụng.

Dưới góc độ chính sách thuế, Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam Nguyễn Thị Cúc cho rằng, dự thảo cần tiếp tục hoàn thiện cơ chế kiểm soát việc ban hành ngành nghề kinh doanh có điều kiện. Bà nêu thực tế hiện có quá nhiều danh mục, dẫn đến việc một số lĩnh vực bị áp điều kiện không thật sự cần thiết. Bà lấy ví dụ kinh doanh thủy sản hay con giống vốn có đặc thù riêng nhưng vẫn bị xếp chung vào nhóm ngành nghề kinh doanh có điều kiện.

Theo bà, cần rà soát kỹ lưỡng, loại bỏ những ngành không cần thiết để giảm thủ tục, tạo thuận lợi hơn cho DN. Chủ tịch Hiệp hội Nhà thầu xây dựng Việt Nam Nguyễn Quốc Hiệp đề xuất vẫn cần giữ thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư. Theo ông, đây chính là “giấy khai sinh” của dự án. Nếu bỏ, đặc biệt với các dự án cần giải phóng mặt bằng, sẽ nảy sinh nhiều vướng mắc. Ông cho rằng phải duy trì thủ tục này nhưng cần làm rõ nội hàm, rút ngắn thời gian xử lý, đồng thời bảo đảm các dự án sử dụng đất đều phải có quyết định chấp thuận chủ trương đầu tư.

Ngô Sơn