Sức sống đô hội Sài Gòn

Bình minh mỗi ngày, tôi thích cưỡi “con ngựa sắt” vòng quanh phố phường. Với cái tuổi tập tễnh “tri thiên mệnh” đã hơn 10 năm, giờ đây mỗi vòng xe lăn bánh là một vòng ký ức miên man, kết nối quá khứ và hiện tại. Đi đâu tôi cũng thấy TP mình bước qua thế kỷ 21 lớn quá, lạ quá. Phố xá, cầu đường tân kỳ, lắm lúc ngỡ ngàng không nhận ra. Khu vực ngoại thành ngày trước ruộng vườn yên ả, nay đã lên phố rộn ràng. Còn nội thành luôn đầy ắp rất nhiều cái mới, ngay những con xóm bình thường cũng đang “thay da đổi thịt” từng giờ.

Từ những “xóm chợ” dân dã

Có bao giờ bạn nghĩ người Sài Gòn trước đây và TP.HCM ngày nay là dân chợ chứ không phải dân ruộng hay dân vườn? Tuổi thơ và mảnh đất cưu mang gia đình tôi mách bảo như thế. Hơn 40 năm, từ lúc bé thơ, tôi đã là dân xóm Bàn Cờ, quận 3 và là dân “xóm chợ” chính hiệu. “Quê tôi” là những ô phố nằm giữa các con đường Nguyễn Thiện Thuật, Nguyễn Đình Chiểu (tên đường cũ là Phan Đình Phùng), Lý Thái Tổ và Điện Biên Phủ (Phan Thanh Giản).

Văn hóa đô thị Sài Gòn gắn liền với dòng sông Sài Gòn hiền hòa.

Chỉ trong khoảng một cây số vuông, những con hẻm ngang dọc và vuông vắn như “bàn cờ” hợp nhau thành chợ. Giống như nhiều chợ khác trong TP, chợ Bàn Cờ không phải là chợ nhà lồng. Phần chính của chợ là một hẻm lớn, còn lại là các hẻm nhỏ tỏa ra chi chít như xương cá. Thuở tôi còn nhỏ, chợ lụp xụp lắm, sạp hàng to nhỏ khác nhau, mái tôn tạm bợ hoặc chỉ là bục xi măng trần trụi. Khoảng cuối những năm 1980, phần chính của chợ được xây cất thành hai dãy kiosk, đấu lưng nhau như những căn phố chững chạc.

Khu phố chợ Bến Thành bước vào tuổi 111 (1914-2025) biểu tượng kinh tế phồn vinh của Sài Gòn.

Chợ xóm tôi ê hề rau quả, thịt cá, vải vóc, quần áo và hàng gia dụng. Hàng ăn cũng vậy, nằm rải rác nhưng “điểm danh” không thiếu, từ cơm tấm, xôi, bánh mì, hủ tíu, phở cho đến từng trái bắp, củ khoai luộc “nóng hổi vừa thổi vừa ăn”. Người mua, kẻ bán dù là quang gánh, xe đẩy hay quầy sạp và tủ kính đều không mang vẻ cao sang. Khách cuốc bộ hay đi xe hơi, xe máy tới lui “muôn hồng nghìn tía”, đến từ nhiều vùng khác. Cuối tuần, nhiều người bán hàng rong tề tựu, tiếng rao hàng, tiếng “mại dô” đủ kiểu huyên náo.

Đến “TP chợ” tứ xứ

Ngắm nhìn khung cảnh đông vui của xóm chợ Bàn Cờ, tôi nghĩ đến hơn 200 ngôi chợ lớn nhỏ sôi động của TP. Khác với nông thôn, chợ ở thành thị bao giờ cũng đi với xóm và phố. Sài Gòn từ lâu vang danh nhiều xóm chợ và phố chợ lâu đời như Xóm Chiếu, Xóm Củi, Bà Chiểu, Hòa Hưng và nhất là Bến Thành, Bình Tây và Tân Định.

Khu phố tài chính ngân hàng dọc bến Chương Dương (đường Võ Văn Kiệt), ngôi nhà Hội trường Diên Hồng nay là Trung tâm giao dịch chứng khoán.

Tòa nhà Hải quan, ra đời vào thập niên 1860, chứng tích giao thương quốc tế.

Chao ơi, hóa ra Sài Gòn chính là một tập hợp khổng lồ của các xóm chợ - phố chợ. Từng xóm chợ và phố chợ là hình ảnh thu nhỏ của một TP chợ đa dạng và kỳ vĩ. Với thế mạnh sông nước và vị trí giao điểm miền Đông và miền Tây, cửa ngõ Việt Nam với Đông Nam Á, Sài Gòn từ thế kỷ 17 là nơi dựng chợ lý tưởng. Trải qua hơn 300 năm xây đắp, Sài Gòn tiếp tục là đô hội thu hút đông đảo nhân tài và vật lực tứ xứ.

50 năm trước, theo thống kê, Sài Gòn có đến hơn 300.000 hộ kinh doanh đủ loại ngành nghề. TP nắm giữ khoảng 1/3 số môn bài mua bán và 3/4 lượng hàng hóa xuất nhập của cả miền Nam. Còn hiện tại, từ lúc trở lại kinh tế thị trường, sức mạnh kinh tế của Sài Gòn đã gia tăng vượt bậc. TP đang “sở hữu” 400.000 doanh nghiệp, trong đó có 15.000 doanh nghiệp nước ngoài. Nhiều lĩnh vực kinh doanh công nghệ cao, buôn bán toàn cầu, vốn liếng đa quốc gia nảy nở nhanh chóng. Các lĩnh vực y tế, giáo dục, khoa học và văn hóa đều có những tiến bộ tiên phong trên cả nước.

Chợ Tân Định, khai sinh vào thập niên 1920, dáng xưa yêu kiều.

Đô hội lịch lãm và cách tân

Xuyên qua các thế kỷ, TP này luôn là “bến tàu” neo đậu nhiều ý tưởng, sáng kiến và hành động khai phá táo bạo, đồng thời là trạm tiếp nhận và chuyển giao công nghệ mới, văn minh mới. Tuy không phải là đất kinh kỳ quý tộc nhưng Sài Gòn vẫn là một TP tài hoa và lịch lãm.

Chúng ta không thể quên, từ cuối thế kỷ 19, Sài Gòn đã tiến hành hiện đại hóa, bắt kịp nhiều trào lưu kinh tế và văn minh thế giới. Rất nhiều tiện nghi đời sống mà cả nước đang thừa hưởng và nâng cao đều xuất phát từ đây. Trong đó có thể kể trước nhất là thú vui thưởng ngoạn cà phê và báo chí hoặc bánh mì và Âu phục. Kế đến là công viên, sở thú, cây xanh, tượng đài và các bùng binh thoáng đãng. Và rồi nhà hát, thư viện, rạp xi-nê, phòng trà và đại nhạc hội. Thêm nữa là các hình thức làm ăn mới lạ như ngân hàng, công ty cổ phần, đấu thầu. Đặc biệt là cung cách sinh hoạt công nghiệp như đi lại trật tự, họp hành đúng giờ. Kể cả sinh hoạt chính trị như bầu cử, nghiệp đoàn, xuống đường, bãi công, bãi khóa…

Tòa nhà Bưu điện trung tâm TP, xây dựng vào thập niên 1890, được xếp hạng Bưu điện đẹp hàng đầu thế giới.

Quả thật bản sắc và ấn tượng bao trùm của Sài Gòn xưa và Sài Gòn nay vẫn là cách tân không ngừng nghỉ trên nhiều lĩnh vực, chứ không riêng kinh tế! Sài Gòn nay đang tiếp nối “hồn cốt” của Sài Gòn xưa với nhiều hình thức mới lạ nhưng luôn giữ vững đường nét xông pha, chung sức xây dựng non sông thịnh vượng. Hàng ngày, hàng giờ những đổi thay đi lên của TP đang mang đến cho tôi những cảm nhận và cảm hứng về một Sài Gòn nhân văn, tràn trề sức sống. Sức sống Sài Gòn là sức sống của đại đô thị, không khó khăn và thách thức nào có thể ngăn trở!

PHÚC TIẾN