Cao Bá Quát (?- 1855) - xuất thân từ dòng họ Cao làng Phú Thị, Gia Lâm - 'Dõi đời khoa bảng xuất thân/ Trăm năm lấy tiếng thanh cần làm bia' như lời Cao Bá Nhạ. Nhưng đến đời thân sinh Cao Bá Quát đã sa sút, gặp thời loạn lạc, cụ lấy nghiệp dạy học kiếm sống và hằng trông mong vào cặp con trai song sinh, đặt tên con theo những bậc thần tử nhà Chu (Đạt, Quát) để mong có ngày mở mặt sau này.
Sinh ra và lớn lên ở một vùng quê có nhiều danh nhân và nhân cách văn hóa mẫu mực, Nguyễn Công Trứ sớm tạo cho mình một thế đứng, một thái độ sống và cách thức nhìn đời đầy tự tin, 'thuở nhỏ phóng túng, không câu nệ, có khí tiết' (Đại Nam chính biên liệt truyện - Quốc sử quán triều Nguyễn).
Nho giáo, với tư cách trước hết là một học thuyết đạo đức rất thường nhấn mạnh sự đòi hỏi về đức khiêm cung ở người quân tử. 'Khiêm', nghĩa là phải biết nhún mình xuống. 'Khiêm', nghĩa là không ngạo mạn, không Kiêu.
Làm chính trị tựu trung có hai con đường, hoặc là trở thành lãnh đạo (thủ lĩnh, chúa công, quân vương…) hoặc trở thành mưu sĩ. Ở đây chỉ nói mưu sĩ.